Việt
Hà (RFA)
Tổng thống
đắc cử Donald Trump tại New York hôm 09/11/2016. AFP
Một tuần sau khi
ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ, rất nhiều câu hỏi được đặt ra liên quan
đến chính sách sắp tới của Mỹ đối với châu Á và những chính sách này sẽ có ảnh
hưởng ra sao đối với Việt Nam đặc biệt là các vấn đề về kinh tế, biển Đông và
nhân quyền. Việt Hà phỏng vấn chuyên gia Murray Hiebert, Phó Giám đốc chương
trình Đông Nam Á thuộc Trung Tâm Chiến lược và Nghiên cứu quốc tế tại
Washington DC.
Có thể có quan hệ tốt với Việt Nam
Việt Hà: Thưa ông, trong suốt
quá trình tranh cử và sau khi thắng cử Tổng thống mới của Mỹ Donald Trump không
nói nhiều đến Việt Nam, trừ hai lần nói rằng Việt Nam là nơi có lao động rẻ và
Việt Nam bán hàng hóa giá rẻ vào Mỹ. Theo ông, liệu những chính sách kinh tế của
tân Tổng thống Mỹ sẽ có ảnh hưởng ra sao đối với Việt Nam?
Murray
Hiebert: Trước hết
tôi nghĩ là chúng ta phải chờ xem ông ta sẽ làm cụ thể những gì liên quan đến
chính sách kinh tế. Ông ta đã nó rõ ràng là ông ấy không ủng hộ Hiệp định đối
tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP). Ông ấy nói là ông ấy sẽ coi lại những
đàm phán thương mại khác như NAFTA với Canada và Mexico. Nhưng ông ấy chưa thực
sự nói cụ thể là ông ấy sẽ làm gì với vấn đề bán phá giá ngoài việc nói là sẽ
có các biện pháp để ngăn ngừa bán phá giá. Đối với vấn đề lao động giá rẻ ở các
nơi như Việt Nam, rất khó có thể biết trước được ông ta sẽ làm gì. Một phần những
phàn nàn của ông ta là những nơi có lao động giá rẻ hơn Mỹ thì thu hút các công
ty Mỹ. Nếu ông ta bắt các công ty Mỹ phải đóng cửa các xí nghiệp của mình ở Việt
Nam thì họ cũng sẽ không chuyển các xí nghiệm đó về các bang Ohio hay Nebraska.
Họ chỉ chuyển từ Việt Nam đến nơi rẻ hơn như Myanmar, Campuchia hay Bangladesh
hoặc những nơi khác. Chúng tôi đến lúc này vẫn chưa thể biết được ông ta sẽ làm
gì đối với những vấn đề kinh tế này. Ông ta nói rất nhiều về việc áp thuế 45%
lên các hàng hóa nhập từ Trung cộng. Nhưng chúng tôi chưa nghe ông ấy nói thêm
gì về vấn đề này kể từ khi đắc cử. Vì vậy chúng ta vẫn ở trong giai đoạn chờ
xem.
Việt Hà: Một ngày sau khi ông
Trump thắng cử, quốc hội Nhật Bản đã thông qua hiệp định đối tác thương mại
xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Thủ tướng Nhật Shinzo Abe sẽ gặp ông Trump trong
tuần này. Theo ông liệu sức ép từ đông minh của Mỹ có thể làm thay đổi quan điểm
của ông Trump đối với TPP?
Ông Murray Hiebert, Phó Giám đốc chương trình
Đông Nam Á thuộc Trung Tâm Chiến lược và Nghiên cứu quốc tế tại Washington DC. Hình
do Ông Murray cung cấp
Murray Hiebert: Chúng
ta phải chờ xem vì sẽ rất khó cho ông ấy để rút lại những gì mình đã nói. Ông
ta không thể tuần trước thì lên án mà tuần này thì lại nói đó là một hiệp định
tốt. Ông ấy nhận được sự ủng hộ của những cử tri là những người trong thập niên
qua đã mất việc, mất hy vọng và mất thu nhập tốt mà theo Trump thì đó là do các
thỏa thuận thương mại. Tôi không nghĩ đó là nguyên nhân chính mà nguyên nhân
chính phải là do toàn cầu hóa, tự động hóa. Nhưng ông ấy đã đưa ra hình ảnh này
và sẽ rất khó cho ông ấy để có thể bất ngờ bỏ những gì mình đã hứa. Ông ấy có
thể thay đổi từ từ trong vài năm tới chứ không thể trong năm tới. Tôi không chắc
Thủ tướng Abe có thể thuyết phục nổi Trump thay đổi về TPP sau khi ông ấy đã rất
cương quyết về vấn đề này đối với các cử tri. Ông ấy cũng nói rất nhiều về việc
Nhật bản và Nam Hàn phải trả hơn nữa cho vấn đề an ninh mà Hoa Kỳ cung cấp cho
các nước. Theo tôi cuộc gặp chủ yếu là để hai bên gặp nhau và chào hỏi nhau để
hiểu nhau hơn. Tôi thấy khó tưởng tượng được rằng tân Tổng thống Trump sẽ thay
đổi quan điểm của mình nhanh chóng ngay sau một tuần thắng cử.
Chiến lược chuyển trục về
châu Á sẽ ra sao?
Việt Hà: Trong quá trình tranh cử, tân Tổng thống Trump cũng có nhắc
đến vấn đề Trung cộng và biển Đông nhưng ông ta không đề cập đến vấn đề này nhiều
gần đây. Theo ông chiến lược chuyển trục về châu Á của Tổng thống Obama sẽ ra
sao dưới thời của Tổng thống Trump?
Murray Hiebert: Chúng
tôi không biết nhiều lắm về những gì ông ấy nghĩ liên quan đến vấn đề này. Tuần
rồi có một bài báo trên tạp chí Foreign Policy của hai người cố vấn của ông
Trump là Alexander Gray and Peter Navarro theo đó họ nói một chút về chiến lược
chuyển trục về châu Á. Họ nói Bắc Kinh đã cho xây dựng khoảng 3,000 acre đảo
nhân tạo, về hành động lấn lướt của Trung cộng ở biển Hoa Đông. Họ cũng nói về
cách mà chính quyền của Tổng thống Obama đã để mặc Phi Luật Tân ở bãi cạn
Scarborough vào năm 2012. Chính quyền Hoa Kỳ nói với cả Phi Luật Tân và Trung cộng
và hai nước hứa là sẽ rút quân khỏi bãi cạn nhưng sau khi phía Phi Luật Tân rút
đi thì Trung cộng vẫn ở lại. Vì vậy họ lên án sự yếu ớt của chính sách chuyển
trục của Tổng thống Obama. Điều này có thể sẽ phản ánh cách nghĩ rộng hơn của Tổng
thống Trump. Có thể là ông ấy đang cân nhắc một cách tiếp cận cứng rắn hơn ở biển
Đông. Nhưng thực sự chúng ta vẫn chưa nghe ông ấy nói trực tiếp về vấn đề này
mà chỉ là những cố vấn của ông ấy.
Việt Hà: Nhưng liệu điều này có mâu thuẫn gì với chính sách hướng nội
của Trump mà ông ấy đã tập trung nói đến nhiều trong suốt quá trình tranh cử?
Murray Hiebert:
Có thể là như vậy. Nhưng ông ấy đã chỉ trích Trung cộng rất mạnh nên ông ấy sẽ
phải tìm ra cách. Chúng tôi cũng thấy là ông ấy đã nói chuyện với Chủ tịch Tập
Cận Bình và dường như họ đã có một cuộc thảo luận mang tính xây dựng dù không
giải quyết vấn đề gì cụ thể. Đây chỉ là một thảo luận ban đầu để tìm hiểu nhau.
Việt Hà: Liên quan đến vấn đề nhân quyền, cứ mỗi khi có một vị Tổng
thống mới của Mỹ được bầu thì người Việt Nam tỏ ra quan tâm là liệu vị Tổng thống
mới sẽ có chính sách ra sao đối với vấn đề nhân quyền ở Việt Nam. Liệu Tổng thống
mới sẽ cứng rắn hơn hay nhẹ nhàng hơn với Việt Nam trong vấn đề này?
Murray Hiebert: Chúng
tôi thực sự không biết chính xác là Trump sẽ làm gì. Tuy nhiên trong cùng một
bài báo mà tôi nói tới, các cố vấn của ông ấy đã chỉ trích rất mạnh chính quyền
của Tổng thống Obama đã quá mạnh tay với Thái Lan sau vụ quân đội lật đổ chính
quyền và đẩy chính phủ hiện thời của Thái Lan tiến gần hơn về phía Trung cộng.
Cho nên nếu đây thực sự là chính sách của Trump thì vấn đề nhân quyền sẽ có thể
ít được nhấn mạnh hơn dưới thời của Tổng thống Trump hơn so với thời của Tổng
thống Obama. Tuy nhiên những cố vấn này cũng nói là các nước như Việt Nam, Nhật
Bản, Myanmar đang tìm cách thắt chặt hơn nữa quan hệ với Washington vì những sức
ép từ Trung cộng. Cho nên Tổng thống Trump sẽ tận dụng cơ hội này và nếu đó là
chính sách của Trump thì ông ta sẽ tìm cách cải thiện quan hệ với Việt Nam để đối
phó với sức ép từ Trung cộng.
Việt Hà: Xin cảm ơn ông đã dành cho chúng tôi buổi phỏng vấn.