Trịnh Bình An
Xin đọc ba câu chuyện dưới
đây.
Câu chuyện thứ nhất: Tâm sự
của một tác giả đã có trên ba tác phẩm biên khảo: Có hai người từ tiểu bang
khác đặt mua sách, tôi gửi sách đi theo priority mail, nhưng họ nhận sách rồi...
“quên” luôn, không trả tiền, dù cho tôi đã gửi thư nhắc nhở.
|
|
Câu chuyện thứ hai: Hai tiểu bang Maryland,
Virginia, cộng thêm Thủ Ðô Washington D.C. - nơi có cộng đồng người Việt đông
thứ năm tại Hoa Kỳ, vậy mà không có lấy một tiệm sách. Ðúng ra, chỉ có một tiệm
bán băng nhạc, ké thêm vài kệ sách. Vậy cũng là đáng mừng lắm rồi.
Câu chuyện thứ ba: Kinh nghiệm bản thân người viết.
Có lần gởi sách cho một anh - một nhà báo từ trong nước ra tới hải ngoại. Anh
viết thư cám ơn nhưng kèm thêm dòng chữ: “Nói
thật, Anh đừng mất công nữa nhé.”
Ba câu chuyện trên - có thể nói là điển hình trong
thế giới sách Việt tại hải ngoại, cho thấy càng ngày càng ít người đọc sách.
Nói đúng hơn, ít người mua sách. Hoặc cả hai.
Tôi có cảm tưởng đó là một cuộc chiến. Cuộc chiến có ba phe.
Phe người đọc, phát ngán lên được với những buổi giới thiệu sách
không-đi-không-được của bạn bè. Thấy bạn hào hứng kể lể về đứa con tinh thần, hớn
hở ký tặng sách, còn mình thì rầu thúi vì phải bỏ tiền ra mua và biết chắc sách
lại chiếm thêm một chỗ trong nhà vốn đã đầy ắp đồ đạc. Tâm trạng héo hon ấy chẳng
khác gì tâm trạng nàng Kiều, mặc người mưa Sở mây Tần, riêng mình nào biết có
Xuân là gì!
Phe người viết, hì hục, vò võ, tốn cả ngàn tiếng đồng hồ ra viết, viết
miệt mài, viết lầm lũi; rồi thì tốn cả ngàn đồng để in thành sách, lại tốn thì
giờ, tốn tiền bạc tổ chức ra mắt sách, gởi chỗ này chỗ kia bán. Cuối cùng tâm
trạng cũng in hệt Kiều nương, khi tỉnh rượu, lúc tàn canh, giật mình, mình lại
thương mình xót xa!
Và phe... những cuốn sách. Khi in ra - được nâng niu vô cùng từ bìa đến ruột. Ðến
lúc bán đi (nhiều khi là “cho đi”) - bị xếp ngay vào một góc, đóng bụi. Nếu
sách có nói được hẳn sẽ than, như Kiều nhi từng than, khi sao phong gấm rũ là,
giờ sao tan tác như hoa giữa đường!
Trong cuộc chiến,
phe đọc sách và phe làm sách dường như nằm trong chiến hào của mỗi bên. Rình
rình nhau, xem bên nào đổ trước. Ðọc-Sách lâu lâu hỏi vói qua: Chết chưa?
Làm-Sách đáp: Chưa chết! Ðọc-Sách càng không thèm mua, rồi lại hỏi vói qua: Chết
chưa? Vẫn đáp: Chưa chết! Và cuộc chiến cứ thế tiếp diễn, dai nhách.
Một số Ðọc-Sách,
cuối cùng “xông lên,” nhất định không thèm đọc nữa, dù có cho free cũng không
thèm. Uyên Thao có lần chỉ vào gói sách bị trả về, nói với tôi: “Không sai địa chỉ, nhưng sách gửi đi thì bị
trả về, chắc người ta không muốn nhận.” Sách của Tủ Sách Tiếng Quê Hương được
gởi đi trước, bạn đọc ai muốn trả tiền thì trả, không thì thôi. Nhưng nhiều người
đọc dứt khoát không “thỏa hiệp.” Họ thét to: “Các ông ơi, bọn tôi không đọc nữa đâu, xin làm ơn làm phước đừng viết nữa,
đừng in nữa, đừng gởi nữa” - “Không, không, không. Tôi không còn, tôi không
còn đọc sách (của các ông) nữa...” v.v. và v.v.
Vậy người viết
có chùn bước không, có bỏ cuộc không? Câu trả lời là KHÔNG!
Vào những số đầu
tiên của bản Tin Sách, Trần Phong Vũ nhắc tôi: “Giới thiệu 10 cuốn sách trong một kỳ Tin Sách thì tốt đấy, nhưng lỡ đến
lúc không còn sách hay thì chả nhẽ đi giới thiệu sách coi bói à?”
Tôi cười, thầm
nghĩ, ông anh mình cũng thuộc loại không (thèm) đọc sách rồi. Vì nếu có theo
dõi thị trường sách Việt hải ngoại mới thấy số lượng sách được xuất bản không hề
giảm mà chỉ có tăng. Tin Sách chạy hụt hơi cũng không giới thiệu hết sách của
các văn hữu của gia-đình-chúng-ta đâu.
Trong cái-gọi-là
“cuộc chiến sách Việt hải ngoại,” phe làm sách quả rất ngoan cường. Chê gì chê,
cười gì cười, họ vẫn lầm lũi tiến lên, như thể muốn nói: “Các ông không mua thì
thôi. Chúng tôi cứ viết đấy, cứ in đấy. Ðã sao nào.”
Cứ như nếu gặp
câu hỏi: Why do you have to make books?
Thì câu trả lời
sẽ là: Why not?
Những người viết
không phải không có lý, nhất là khi sách thuộc thể loại hồi ký. Khi những người
ông, bà, cha, mẹ, viết ra với mục đích để lại ký ức của mình. Nhờ đó, một ngày
kia, con cháu sẽ biết được tại sao chúng có mặt trên xứ người chứ không là Việt
Nam. Sách dành riêng cho người trong nhà đọc, người ngoài có đọc thì chỉ là đọc
ké mà thôi.
Có điều cần viết,
có người muốn viết, và có đối tượng để viết cho. Vậy là đã đạt yếu tố con người,
tức Nhân Hòa. Thế thì phe làm sách đã chiếm lĩnh được một ưu thế rồi đó.
Về yếu tố Ðịa Lợi?
Nếu nói theo kiểu chơi chữ, “địa” là “tiền,” thì không có gì khó khăn với phe
“mần” sách cả. Nhiều vị có sẵn tiền... hưu, để dành một năm, vài năm, cộng thêm
con cái giúp cho một ít là đủ “đắc địa” rồi.
Tôi biết một người
dành dụm tiền hưu in hồi ký. Ông tự soạn sách, tự dàn trang, tự xuất bản. Sách
ông trình bày chẳng theo bất cứ quy tắc nào hết. Hễ thấy cần nhấn mạnh, ông cho
chữ đậm hay chữ hoa to tướng, trông rất tức cười. Nhưng ông viết thẳng, viết thật,
viết tiếu lâm, nên đọc thấy rất gần gũi, dễ thương. Sách bán được hơn 200 cuốn.
Tác giả hỏi Uyên Thao nghĩ sao. Uyên Thao cười, vậy thì quá giỏi rồi còn gì.
Và yếu tố cuối cùng - Thiên Thời, thì sao?
Chưa bao giờ thời cơ lại thuận lợi với người viết
hơn lúc này. Phương pháp Print-On-Demand (in sách theo yêu cầu) - với Amazon là
trung tâm tiên phong - đang là một cơ hội Trời ban cho những ai muốn xuất bản
sách mà không rủng rỉnh tiền vốn hay rộng rãi kho chứa.
Ðiển hình là cuốn Cưỡi Ngọn Sấm mà tôi được dịp phụ
với các anh Lý Văn Quý, Nguyễn Hiền trong việc dịch thuật. Anh Quý lo phần xuất
bản sách. Anh tạo trương mục (account) với Amazon, làm layout trên khuôn có sẵn
của Amazon. Khi nào có người muốn mua sách, anh báo tin cho Amazon biết, thế là
Amazon gởi thẳng về địa chỉ của người mua. Tiền thu được từ bán sách, sau khi
trừ hoa hồng (không nhiều lắm) sẽ được Amazon gởi về cho tác giả. Thật gọn
gàng, nhẹ nhàng. Người làm sách không phải ôm cả trăm cuốn sách, cũng không phải
hì hục gói sách, gởi sách rồi còn nơm nớp lo bị quỵt tiền hay bị thất lạc.
Và như thế, với cả ba yếu tố: thiên thời-địa lợi-nhân
hòa, thị trường sách Việt hải ngoại hiện tại vốn đang dồi dào, thì trong tương
lai gần, sẽ còn dồi dào hơn.
Nhưng, vẫn còn đó câu hỏi: Sách in ra nhiều
thật, nhưng ai đọc cho đây?
Thưa đúng, sách in để đọc chứ chẳng để ngắm, và người
đọc hải ngoại thì cứ như sao buổi sớm, như lá mùa thu...
Giáo Sư Nguyễn Ngọc Bích, mà có lẽ trong kho Nhà Xuất
Bản Miền Ðông Hoa Kỳ vẫn còn một đống sách tồn đọng, trong một buổi họp mặt văn
nghệ đã rất lạc quan tiên đoán rằng: “Chúng ta chả có gì phải lo ngại. Một ngày
không xa, sách hải ngoại sẽ ‘vượt biển’ xâm nhập Việt Nam. Tới lúc đó, chỉ e
chúng ta không có đủ sách để bán nữa chứ.”
Nhà văn quân đội Trần Hoài Thư, ròng rã hàng chục
năm với việc sưu tầm, tự in ấn và phát hành những tác phẩm của Miền Nam-Việt
Nam Cộng Hòa qua Nhà Xuất Bản Thư Ấn Quán, vẫn đều đặn cho ra đời những tập
sách nho nhỏ, xinh xắn. Loạt sách này dần được sự hưởng ứng của người trong nước,
nhất là giới trẻ Việt Nam, khi họ ngày càng ý thức rằng trên đất nước ngột ngạt
đang sống đã từng có một nền văn học tự do.
Còn Uyên Thao, người sáng lập Tủ Sách Tiếng Quê
Hương, thì từng nói ông đang “làm ăn mày để in sách.” Với Uyên Thao, người tự
cho mình “chưa bao giờ làm văn học” mà “chỉ chọn cây viết thay cây súng.” Với
ông, mỗi cuốn sách là một “người cán bộ.” Người cán bộ nếu không giữ tư cách
thì không thuyết phục được dân, cũng thế, nếu cuốn sách không chỉnh tề, từ nội
dung đến hình thức, thì sẽ không được bạn đọc đón nhận. Và thế là “gã hành khất”
Uyên Thao cứ lầm lũi ăn mày để đào tạo cán bộ. Cho tới nay, Tủ Sách Tiếng Quê
Hương đã cho ra đời trên 70 tác phẩm.
Còn riêng tôi, trong việc làm Tin Sách, tôi không ngừng
xúc động mỗi khi đọc được những cuốn sách thật hay nhưng ít người nhắc đến.
Sách như trẻ nhỏ. Em nào may mắn vào gia đình khá giả, khi sinh ra được mọi người
đón mừng, chúc tụng. Còn những em kém may mắn hơn lỡ sinh trong gia đình nghèo
khó thì sự ra đời của các em sẽ thật lặng lẽ, âm thầm. Tôi chỉ hy vọng Tin Sách
sẽ giúp bạn đọc biết đến những cuốn sách kém may mắn ấy dù chỉ qua vài hàng giới
thiệu ngắn ngủi.
Xin
có vài lời cuối...
Với người đọc: Xin đọc ít nhất một vài
trang cho một cuốn sách. Có thể bạn sẽ bắt gặp một câu - và chỉ cần một câu
thôi, sẽ giúp bạn rất nhiều. Và sau đó, nếu bạn muốn liệng sách
vào thùng rác thì cứ tự nhiên vì bạn đã được nhiều hơn là bỏ ra rồi đấy. Ngay cả
khi không thu lượm được gì, bạn cũng sẽ học được cách đừng viết như thế, đừng
nói như thế. Không phải khoa học gia lừng danh Thomas Edison đã bảo rằng: “Tôi
biết tới một ngàn cách để không thành công.”
Với người viết: Xin cứ tiếp tục viết, dù
khó khăn, dù nản lòng, dù biết mình viết dở ẹc. Nếu sách viết ra
không bán được thì càng mừng nữa chứ, vì bạn đã hoàn toàn được tự do - tự do khỏi
cái ràng buộc vật chất đời thường. Bạn tốn tiền, bạn nhọc công vì một cuộc
chơi. Mà nghĩ thử coi, cuộc chơi nào mà chẳng tốn tiền, tốn công. Nghề chơi
cũng lắm công phu huống hồ là... chơi chữ.
Tôi vẫn phục Nguyễn Liệu. Ông thực hiện một cuốn
sách dày cui, đặt tên hết sức chảnh: “Ðời Tôi.” Sách in ra, bán được bao nhiêu
thì bán, còn lại đem cho hết. Bây giờ, sách thành tuyệt bản, không phải thích
thú sao? Tôi hên, mua được một “Ðời Tôi.” Quý lắm. Mỗi lần cầm sách lên, tâm trạng
không khác tâm trạng nàng Thúy Kiều thuở nao:
Tưởng bây giờ là bao giờ
Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao!
Rõ ràng mở mắt còn ngờ chiêm bao!
(Ngày tuyết lớn bị kẹt trong nhà, Tháng Giêng 2016)
Nguồn: sangtao@org