Trung cộng “lộ rõ ý
đồ bá chủ sông Mekong”
Báo The Nation (Thái Lan) ngày 23-3
đăng tải bài bình luận cho rằng Trung cộng đang tỏ rõ quyền kiểm soát và sử
dụng thực sự đối với sông Mekong khi nước này mở chiến dịch ngoại giao để gắn
kết với những quốc gia bị ảnh hưởng ở hạ lưu.
Một góc sông Mekong. Ảnh:
Nation Multimedia
Theo The Nation Multimedia, tình hình trở nên rõ ràng hơn sau khi Bắc Kinh
liên lạc với 5 nước khác dọc sông Mekong là Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia
và Việt Nam.
Về mặt tự nhiên, khoảng một nửa của gần 5.000km chiều dài của sông Mekong
dưới chủ quyền của Trung cộng. Dòng sông này chảy qua 3 tỉnh của Trung cộng
trước khi tiến về phía nam tới vùng tam giác phía Nam Việt Nam.
Không hề thổi phồng khi nói rằng Trung cộng sử
dụng dòng sông này hơn toàn bộ 5 quốc gia còn lại. Trong khi Trung cộng
đã xây dựng 5 đập thủy điện trên dòng chảy chính của con sông trong 2 thập kỷ
qua, chưa kể còn nhiều đập khác cũng đã được nước này lên kế hoạch, những quốc
gia ở hạ lưu như Lào cũng đang xây dựng 2 dự án và các nước khác cũng cần bơm
nước phục vụ hoạt động nông nghiệp .
Trong khi Trung cộng hối hả phát quang các ghềnh, đá ngầm, mảnh đất hoang
để tạo điều kiện cho giao thông trên sông hơn 15 năm trước, các nước khác ở hạ
lưu hiếm khi sử dụng sông Mekong cho mục đích giao thông vận tải. Các đoàn
thuyền của Trung cộng thường xuyên vận chuyển hành khách và hàng hóa giữa các
cảng phía nam nước này với cảng Chiang Saen – Thái Lan. Trong khi đó Thái Lan,
Lào và Myanamar chỉ dùng thuyền nhỏ để đi lại trong phạm vi địa phương.
Giới chuyên gia cho rằng mỗi con đập mà Trung cộng xây
lên đều tạo ra nguy cơ làm cạn kiệt dòng chảy lớn hơn, đặc biệt là khi cả nhiều
con đập trong số đó đều là những đập trữ nước, hạn chế dòng chảy của sông.
Sông Mekong cũng nằm trong chiến lược phát triển của Trung
cộng trong nhiều thập kỷ. Cuối những năm 1980, Bắc
Kinh lần đầu tiên ủy quyền cho giới chức tỉnh Tây Nam để gắn kết với các quốc
gia trong lòng chảo Mekong. Và Bắc Kinh đã theo đuổi con đường đó cho tới nay.
Khi nền kinh tế của Bắc Kinh đã vươn tới vị trí số 2 thế giới, quyền lực chính
trị của nước này cũng nâng lên.
Bắc Kinh tiếp cận Tiểu vùng Sông Mekong Mở rộng (GMS) khi nhóm này họp
thượng đỉnh đầu tiên ở Phnom Penh năm 2002. Nguồn tài chính phục vụ phát triển
cơ sở hạ tầng của GMS ban đầu đến từ các ngân hàng của Nhật nhưng sau đó Trung
cộng nhanh chóng tìm cách chen chân vị trí này.
Tuyến đường hàng hải lòng chảo Mekong chủ yếu do Ủy ban sông Mekong (MRC)
điều hành. Các quy tắc của MRC vẫn còn dang dở, nhưng chúng chỉ áp dụng cho
Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Trong khi đó, các nước ở thượng nguồn Trung
cộng và Myanmar có đối thoại với các đối tác trong khu vực nhưng lại tự do hơn
khi sử dụng con sông.
Không có cơ chế nào cho toàn bộ các quốc gia Mekong để thảo luận các ảnh
hưởng của các dự án phát triển rầm rộ của Trung cộng. GMS chỉ tập trung vào
phát triển kinh tế, trong khi MRC không bao gồm Trung cộng.
Cũng không có cơ hội nào cho 6 quốc gia liên quan
thảo luận về những vấn đề như hậu quả của kế hoạch phát triển của Trung cộng
đối với môi trường, hay các vấn đề xã hội và an ninh liên quan như buôn
người hay buôn lậu.
Bắc Kinh bắt đầu khởi xướng một diễn đàn mới mang tên
Cơ chế Hợp tác Lancang-Mekong vào năm 2014. Lancang là tên Trung cộng gọi dòng
sông Mekong. Mặc dù cùng là một dòng sông, nhưng Trung cộng nhất quyết phải lấy
tên ghép giữa cách gọi của mình và tên do 5 nước còn lại gọi để sử dụng cho
diễn đàn này. Qua đó đã đủ hiểu sự áp đặt của nền kinh tế số 2 thế giới với
diễn đàn do họ tự lập ra này.
Động thái của Trung cộng diễn ra quá nhanh khiến các nước khác trong lòng
chảo Mekong chưa kịp xử lý. Và hồi tháng 11-2015, hội nghị bộ trưởng
Lancang-Mekong đầu tiên diễn ra Tại Trung cộng. Bắc Kinh kêu gọi tổ chức hội
nghị thượng đỉnh đầu tiên trong tuần này để thiết lập cơ chế hợp tác mới. Một viên
chức ngoại giao Trung cộng nói rằng mọi vấn đề có thể được thảo luận ở hội nghị
thượng đỉnh Hợp tác Lancang-Mekong, trong đó có môi trường và các vấn đề xã hội
khác dọc sông Mekong.
Trung cộng từ lâu đã biết các dự án phát triển của
mình, xây dựng đập ồ ạt trên sông Mekong, là một vấn đề lớn trong khu vực. Hồi tuần
trước, nước này tuyên bố sẽ xả nước từ một đập ở tỉnh Vân Nam xuống hạ lưu sông
Mekong đến ngày 10-4 để cứu hạn ở các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Đây là động thái hiếm thấy của nền
kinh tế số 2 thế giới. Nhưng thực ra nó sẽ không xảy ra nếu Việt Nam không lên
tiếng đề nghị hồi tuần trước, trong bối cảnh Trung cộng đang chuẩn bị cho hội
nghị thượng đỉnh Hợp tác Lancang-Mekong. Phía Việt Nam đã đề nghị Trung cộng xả
nước từ con đập tại nhà máy thủy điện ở tỉnh Vân Nam, phía Tây Nam Trung cộng,
để giúp vượt qua hạn hán tại các tỉnh ở đồng bằng sông Cửu Long.
(Theo Nation Multimedia)