Mộ phần thuyền nhân: Chứng tích lịch sử không thể xóa bỏ
Trùng
Dương & Trần Mộng Tú
Phái
đoàn viếng mộ tập thể 123+5, gồm 123 người và năm xác thuyền nhân được đưa từ một
nghĩa trang khác đến. (Hình: Trùng Dương)
Cuối Tháng Ba, đầu Tháng Tư vừa qua, chúng tôi,
Trùng Dương và Trần Mộng Tú, cùng tháp tùng có anh Frank Pease, phu quân của
Tú, có dịp tham dự chuyến viếng thăm mộ phần của các thuyền nhân Việt tử nạn
trên đường vượt biển trong vùng Ðông Nam Á vào các năm cuối thập niên 1970 và đầu
thập niên 1980 sau khi Cộng Sản chiếm lĩnh miền Nam. Chuyến đi do một nhóm thân
hữu tổ chức, với anh Lê Hùng ở Canada tình nguyện hướng dẫn, cùng với sự hỗ trợ
tình nguyện đắc lực của nhiều anh chị em đã từng sinh hoạt và tham dự các chuyến
đi trước đó của nhóm Văn Khố Thuyền Nhân Việt Nam, trụ sở đặt tại Úc; và đặc biệt
là phần thông dịch và hướng dẫn tại mỗi địa phương của ba cô bé sinh ra và lớn
lên sau 1975 ở Việt Nam hiện làm việc tại vùng Ðông Nam Á, và gần đây mới có dịp
biết tới lịch sử thuyền nhân Việt.
Chúng tôi, gồm 56 người từ Canada, Mỹ, Úc, và một
đôi người từ Việt Nam, gặp nhau ở Hatyai, một tỉnh phía nam Thái Lan sát biên
giới Mã Lai, rồi cùng đáp xe buýt đi Songkla, một trại tị nạn cũ từ 1978 tới
1983, khoảng 28 km về phía Ðông Bắc. Sau khi thăm viếng vùng này, chúng tôi đi
Tha Sala, cách Songkla khoảng trên 2 tiếng lái xe về phía Bắc. Tha Sala nằm ven biển, gần đây đã phát triển thành khu du lịch, nơi
ghi dấu nhiều xác thuyền nhân Việt trôi giạt vào bờ vào các năm sau biến cố 30
Tháng Tư, 1975. Bi thương hơn cả là chuyện 11 xác các cô gái, mà người địa
phương cho là từ Việt Nam, không một mảnh vải che thân, cổ bị dây thừng cột vào
nhau, trôi giạt vào vùng này. Họ, cũng như nhiều xác thuyền nhân khác trôi giạt
vào đây, đã được dân địa phương vớt lên, chôn cất, và, theo lời khuyên của các
vị sư Thái Lan, đã dựng miếu thờ vong linh của họ.
Sau khi thăm hai địa điểm Songkla và Tha Sala, chúng
tôi về nghỉ đêm tại chùa Wat Samphreak gần đó. Sáng sớm hôm sau ra bãi đáp thuyền
nhỏ đi đảo Koh Kra. Mò mẫm trên bãi cát dưới ánh đèn lập lòe tìm thuyền của
nhóm mình, vài anh chị em cựu thuyền nhân không khỏi buột miệng nói, cứ như là
đi vượt biên ấy thôi. Mặc dù không phải thuyền nhân, vì cả hai chúng tôi đi từ
trước ngày Sài Gòn tan hàng, chúng tôi cũng cảm thấy cái phập phồng của người sắp
đi biển giữa đêm tối. Koh Kra, một hòn đảo
hoang cách Tha Sala 80 km về phía Ðông Nam, song đã trở thành một địa
danh quen thuộc từ sau khi, vào năm 1982, một nhóm trên 100 thuyền nhân bị hải
tặc Thái Lan giam giữ và hành hung đã được ông Ted Schweitzer của Cao Ủy Tị Nạn
Liên Hiệp Quốc giải cứu, chấm dứt việc hòn đảo kinh
hoàng này được dùng làm sào huyệt nơi hàng ngàn thuyền nhân không may đã bị hải
tặc bắt giam, với trên 100 người đã bị bỏ mạng.
Mộ
123+5 này nằm tại Cherang Ruku, cũng trong tỉnh Kelatan. Những người này, và
các nạn nhân trong mộ tập thể 46 người kể trên cùng đi trên một chuyến tầu mang
số MT065 bị đắm, một số trôi giạt vào Balai Bachok, một số trôi vào Cherang
Ruku. (Hình: Trùng Dương)
Hai ký giả Vũ Thanh Thủy và Dương Phục cùng có mặt với
chúng tôi trong chuyến đi thăm lại đảo Kra lần đầu. Chuyến đi Koh Kra phải rút
ngắn lại một đêm và một ngày vì trời bão, buộc chúng tôi phải nhổ trại trở về đất
liền sau một đêm ngủ dưới mưa.
May không ai bị đau ốm gì, trừ việc Trùng Dương bị một
chú rết tặng cho hai vết cắn ở đùi và ngón tay cái bên phải vì tội “xâm phạm
gia cư.” Nhờ mũi thuốc chích của Linh Mục Phạm Tâm (từ Houston), cũng là một
bác sĩ, mà Trùng Dương mau chóng bình phục ngay sáng hôm sau để tiếp tục cuộc
hành trình.
Sau một ngày nghỉ ngơi để lấy lại sức ở Hatyai, đặc
biệt cho nhóm ba người chúng tôi vì là lớn tuổi nhất trong đoàn, phái đoàn còn
lại 33 người lên đường vượt biên giới qua Mã Lai. Trong số những quốc gia ở
Ðông Nam Á đã phải nhận lãnh thuyền nhân Việt, Mã Lai
là nước lãnh một số thuyền nhân lớn nhất, với 254,495 người từ 1975 tới 1995,
không kể những người chết trên biển và xác trôi giạt vào bờ. Vì bờ biển
miền Ðông đối diện với mũi Cà Mau ở xế phía Ðông Bắc và vì luồng nước biển chạy
từ Bắc xuống bọc theo bờ biển phía Ðông, Mã Lai cũng là nơi duy nhất trong vùng
gặp nhiều xác giạt vào bờ với các mồ chôn tập thể cả trăm thuyền nhân. Phái
đoàn chúng tôi đã đi thăm các khu mộ tập
thể gồm: Một mộ tập thể 46 người, gồm cả ba
trẻ em, một gái hai trai, ở Balai Bachok
trong tỉnh Terengganu, kế đó là mộ tập thể 123+5,
gồm 123 người chết cùng trên chuyến tầu chở 46 người chết xác chôn trong mộ tập
thể kể trên, và năm xác thuyền nhân rời từ một nghĩa trang khác đến. Mộ 123+5 này nằm tại Cherang Ruku, cũng trong tỉnh Terengganu.
Theo Victorian
Collections, tại https://victoriancollections.net.au/items/519fee332162ef049c4826f4, thì con số đúng ra là 139+49 thuyền nhân bị thiệt mạng.
Danh sách những người bị chết đuối là những tên mà Cao Ủy Tị Nạn Liên Hiệp Quốc
có thể tìm thấy. Cả hai khu mộ tập thể này gồm những người đi trên cùng một
chuyến tầu mang số MT065, với tổng cộng là 300 người, phát xuất từ Mỹ Tho ngày
1 Tháng Mười Hai, 1978, và tới gần bờ biển Mã Lai ngày 4 cùng tháng thì bị chìm
vì va vào đá. Trên chuyến tầu này có gia đình một nhà giáo nay là nhà văn nổi
tiếng, Nguyễn Ngọc Ngạn. Vợ con ông không may bị chết đuối, riêng ông bất tỉnh
và được sóng đưa vào bờ, sống sót. Xác hai mẹ con hiện nằm trong khu mộ tập thể
123+5.
Cũng tại
Terengganu chúng tôi được hướng dẫn đi thăm khu nghĩa trang khá rộng của người
Hoa, tại đây có vài nấm mộ thuyền nhân tập thể, và nhiều nấm mộ cá nhân. Linh Mục
Phạm Tâm, vị đại diện tôn giáo từ Houston còn tiếp tục với đoàn sau khi các
linh mục Nguyễn Hùng (từ Ðài Loan), Phạm Hồng (từ Houston), và các vị Hòa Thượng
Thích Huyền Việt (từ Houston) và Thầy Tây Tạng Geshe Gawa (từ Úc) đã rời đoàn
sau chuyến đi Koh Kra để trở về nhiệm sở.
Linh Mục Tâm đã
cử hành một buổi lễ ngay tại nghĩa trang. Ðồng cử lễ theo nghi thức Phật Giáo
có anh Ngô Ðức Hữu, từ Úc, với lời kinh rất cảm động rút ra từ đạo Ông Bà mà
anh đã chép lại cho chúng tôi, nói là do đồng tử (nhà lên đồng) truyền lại từ
năm 1930. (*)
Cầu nguyện cho các thuyền
nhân chôn trong các ngôi mộ tập thể và cá nhân ở nghĩa trang của người gốc Hoa
tại thành phố Terengganu. (Hình: Trùng Dương)
Trong thời gian ở
Terengganu, chúng tôi đi thăm nghĩa trang khu F trên đảo Bidong, nằm ở ngoài
khơi về phía Ðông mất khoảng 20 phút thuyền cao tốc. Bidong nguyên là một hòn đảo hoang tới khi trở thành nơi chứa thuyền
nhân Việt. Trong vòng từ Tháng Năm, 1975 tới khi đóng
trại vào Tháng Mười, 1991, có tổng cộng trên 250,000 thuyền nhân sinh sống tại
đây.
Nhiều người đã bỏ mình trên đảo, nhiều người khác chưa tới đảo thuyền
bị đắm đã chết đuối ngoài xa và xác giạt vào bờ. Họ được chôn tại nhiều nghĩa
trang trên đảo, song đông nhất là tại khu F, nơi trên 250 nấm mồ đang bị cỏ dại
và cây cối nhiệt đới bao phủ. Trên đảo còn có một khu gọi là Ðồi Tôn Giáo, nơi
có các ảnh tượng Thiên Chúa, Phật, Tin Lành và Cao Ðài. Các tượng Phật, Chúa bị
phá hoại, cắt đầu. Có người suy đoán là tại người Mã Lai, với đại đa số theo đạo
Hồi, vốn không tin việc thờ tượng.
Dù vậy, vì đảo
Bidong thuộc thẩm quyền của viện bảo tàng Terengganu, thay vì của Bộ Du Lịch
như các đảo quanh đó, nên một số anh em trong phái đoàn hành hương đã được ban
giám đốc viện bảo tàng tiếp xúc riêng để tham khảo về dự án phát triển đảo
Bidong thành một đảo di sản (Heritage) nhằm đón tiếp du khách tới hành hương.
Tưởng cũng cần nhắc qua là Indonesia đã thực hiện một dự án tương tự, đó là biến
khu trại Việt Nam trên đảo Galang thành công viên tưởng niệm (Memorial Park),
nơi có một nghĩa trang với 503 mộ phần. Hầu hết những phần mộ thuyền nhân tại
vùng Ðông Nam Á đã và đang được Văn Khố Thuyền Nhân Việt Nam, với sự đóng góp của
đồng hương khắp nơi, và dưới sự hướng dẫn kiên trì của anh Trần Ðông, và sự tiếp
tay đắc lực của nhiều thân hữu khác, đặc biệt của nhà báo Lưu Dân, để tìm kiếm
và trùng tu các mộ phần này, từ 2005 tới 2015. (**)
Trong khi chúng
tôi thăm viếng khu nghĩa trang Terengganu, một vị nữ lưu người Mã Lai gốc Hoa,
bà Alice Wong, quả phụ của ông Alcoh
Wong, tác giả cuốn sách độc đáo và đầy thông tin giá trị, “The Guidebook of the Graveyards
of the Vietnamese Boat People (VBP) along the East Coast of Mã Lai Peninsula,”
nghe tin có phái đoàn người Việt tới thăm nghĩa trang. Bà tất tả đem theo một số
ấn bản cuốn sách do chồng soạn ra nghĩa trang tìm gặp phái đoàn chúng tôi, mừng
mừng tủi tủi như gặp lại cố nhân, mặc dù đa số người trong đoàn chưa hề gặp bà.
Sáng hôm sau, trước khi đáp thuyền đi Bidong, phái đoàn hành hương ghé viếng mộ
ông Wong. Bà Wong còn gặp chúng tôi nhiều lần sau đó, lại còn xuống cả Kuala
Lumpur là trạm cuối cùng của chuyến hành hương 10 ngày của chúng tôi, bịn rịn
chia tay, như thể qua chúng tôi, bà thấy lại được tất cả công trình và quan tâm
của người chồng qua đời cách đây đã cả chục năm. Và chúng tôi cũng thấy nơi bà
thể hiện tình nhân loại bất kể chủng tộc mà chồng bà đã gửi gấm vào cuốn sách
tài liệu vô giá cho bộ sử thuyền nhân. Phóng viên Trần Ngọc Ân của đài Little
Saigon có đem về trên 200 cuốn. Ðộc giả nào muốn có sách tham khảo thì liên lạc
với chị qua điện thư ngocan@littlesaigonradio.com.
Các thành viên trong đoàn đi
cắm nhang sưởi ấm các vong linh. (Hình: Trùng Dương)
Sau gần một tuần
ở bên bờ biển miền Ðông Mã Lai, chúng tôi đáp xe buýt đi Kuala Lumpur ở Tây Nam
bán đảo. Dọc đường phái đoàn ghé nghĩa
trang tỉnh Dungun, cũng trên bờ biển miền Ðông, thăm các khu mộ tập thể thuyền nhân tại đây, và một khu mộ dành
cho di dân ở Kuantan, nơi có khoảng 40 xác thuyền nhân được mai táng trong các
ngôi mộ cá nhân. Ðây là một nghĩa trang đặc biệt, do nhà thờ Thiên Chúa
St. Thomas ở Kuantan trông coi – đặc biệt ở chỗ nó nằm lọt trong khu bao quanh
bởi một ngôi chùa Phật Giáo mới xây rất lớn, một thánh đường Hồi Giáo, và một
nhà thờ Thiên Chúa Giáo. Quả không gì an ủi hơn được an nghỉ trong vòng tay bao
bọc của ba tôn giáo lớn thế giới.
Chuyến đi của
chúng tôi kết thúc bằng một buổi viếng thăm Hội Hồng Nguyệt, Red Crescent
Society of Mã Lai. Người Hồi Giáo không dùng chữ Hội Hồng Thập Tự, mà dùng mảnh
trăng lưỡi liềm làm biểu tượng cho hội của họ, nên gọi là Hội Hồng Nguyệt. Tại
đây lưu trữ trên 200,000 hồ sơ của thuyền nhân. Phái đoàn được Hội Hồng Nguyệt
cho phép tham khảo các hồ sơ này.
Trong căn phòng
nhỏ bé bao quanh bởi những tủ hồ sơ bằng sắt đã bắt đầu han rỉ dựng kín mấy bức
tường, các thành viên bận rộn tìm kiếm hồ sơ của mình và thân nhân. Có những tiếng
reo vui của những người tìm thấy hồ sơ của mình hay thân nhân, xen lẫn tiếng
nghẹn ngào của vài người không ngăn được xúc cảm khi nhìn thấy tấm lý lịch của
mình, đưa họ trở lại thời kỳ vượt biển và đời sống gian khổ nhưng chứa chan hy
vọng trong trại ti nạn, không như tại quê hương họ mà họ đã bỏ lại phía sau.
Tóm lại, chúng tôi không khỏi xúc động khi nhìn những
mộ phần thuyền nhân, đặc biệt những nấm mồ tập thể. Khó có thể tưởng tượng nổi
tâm tình của những người dân Mã Lai sống dọc theo bờ biển miền Ðông của bán đảo
Mã Lai, một buổi sáng nào đó thức dậy thấy hàng trăm xác thuyền nhân trôi giạt
vào bờ, như còn tức tưởi, mong được chôn cất. Và phần mộ của họ đã được những
con người tuy không cùng chủng tộc nhưng đầy từ tâm, như ông Wong, ghi giữ lại,
và sau nhiều năm đã được chính đồng bào của họ, sau khi đã ổn định đời sống
riêng nơi quê hương thứ hai, tìm tới, trùng tu và bảo trì.
Ðiều nổi bật trong tâm khảm hai chúng tôi, những người
không trực tiếp trải qua kinh nghiệm thuyền nhân, là những thuyền nhân xấu số
tuy không tới được bến bờ tự do, nhưng những cái chết bi thương của họ đã không
phải là những cái chết vô ích, và những nấm mồ của họ đã nói lên tình nhân loại
không biên giới. Trên tất cả, chúng là chứng tích hùng hồn của một giai đoạn lịch
sử không thể xóa bỏ, mặc dù những nỗ lực của một chế độ phi nhân vốn đã là giềng
mối đẩy họ đi vào cái chết.
Rải
rác biên cương mồ viễn xứ… Câu thơ của nhà thơ Quang Dũng đã
trở lại trong chúng tôi, với rất nhiều ngậm ngùi.
Xin chân thành cám ơn dân tộc các nước trong vùng
Ðông Nam Á đã giúp đỡ các thuyền nhân Việt, nhất là giúp an bài những người
không may tử nạn. Chân thành cám ơn ban tổ chức đã giúp thực hiện chuyến đi
hành hương đầy tình người này. Cám ơn sự chân tình của các thành viên trong
nhóm, đặc biệt sự thăm hỏi của các bạn đồng hành dành cho hai chúng tôi và anh
Frank, là ba người lớn tuổi nhất trong đoàn. Riêng cám ơn anh Lê Hùng và các cô
hướng dẫn địa phương đã hết sức tận tâm với mọi người trong phái đoàn. Chúng
tôi không nhớ đã có nghe ai phàn nàn điều gì – hay có mà không để bận tâm vì những
tình tự đã ứ đầy?
————
Chú thích:
(*) Bài cầu nguyện do anh Ngô Ðức Hữu
(Úc) chép tay cho: “Khấu đầu cầu xin Ơn Trên cho vong linh về đây chứng giám.
Xin thần linh điển linh soi sáng. Cầu Nam Tào chứng bảng trở về. Nghe kinh dạ bớt
ủ ê. Cầu xin Ðịa Tạng dẫn về chứng tri. Cầu Thượng Ðế từ bi hỉ xả. Cho linh hồn
ổn thỏa nghe kinh. Cầu xin giảm bớt tội tình. Cho vong nhàn hạ nhẹ mình thảnh
thơi. Cảnh ly biệt hỡi ôi thê thảm. Ðức Thần Minh phất phưởng tràn phang. Cho hồn
noi đó nhẹ nhàng. Trở về cứu vị an nhàn hưởng vui. Ðầu cúi lạy cao ngôi Thượng
Ðế. Ðức Diên Cung chúa tể nữ lưu. Ngũ chi Tam giáo họa phù. Cho vong chứng kiến
hưởng cùng nữ nam.”
(**) Văn Khố Thuyền Nhân Việt Nam: https://readtiger.com/www.vnbp.org/
Người
Việt