VỀ THẢM HỌA QUỐC GIA TẠI CÁC TỈNH MIỀN
TRUNG
29-04-2016
1- Bắt đầu từ ngày 6-4-2016,
trên địa bàn các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên–Huế và một
phần Quảng Nam đã xảy ra hiện tượng nhiều loài cá sống ở tầng đáy và vùng duyên
hải (có cả cá voi) chết hàng loạt trôi vào bờ. Cá, ngao nuôi trong đầm gần biển và lồng bè trên biển cũng
đồng số phận, gây ô nhiễm môi trường chưa từng thấy và hết sức nghiêm trọng.
Song song đó, một thợ lặn thi công xây dựng đê chắn sóng ở cảng Sơn Dương (Hà
Tĩnh) đã qua đời hôm 24-04. Ngày 26-04, 5 thợ lặn khác tại huyện Quảng Trạch, tỉnh
Quảng Bình đã phải vào bệnh viện sau khi lặn từ khu vực biển Vũng Áng lên. Ít
nhất đã có hơn 20 trường hợp cấp cứu ở huyện Phúc Trạch (Quảng Bình) vì ăn các
loại hải sản nghi nhiễm độc. Cũng khoảng 200 thực khách dự tiệc khai trương một
nhà hàng tại huyện Quảng Trạch bị trúng độc sau khi thưởng thức các món cá biển.
Từ cả tháng nay, hàng vạn ngư dân phải đưa thuyền lên bờ phơi nắng và nhịn đói,
đời sống họ hoàn toàn bị đảo lộn; các đầm và bè cá bị mất hàng chục tỷ đồng.
Trong khi chưa có thống kê chính thức về tổng mức thiệt hại, ước tính sơ khởi của
Hà Tĩnh cho biết đã có 37 ngàn cá giống, 90 vạn tôm giống, 20 vạn ngao giống bị
nhiễm độc mà chết, trị giá khoảng 4,7 tỷ đồng.
Công luận
cho rằng nguyên ủy của tất cả vụ việc chính là nhà máy gang thép Hưng Nghiệp
Vũng Áng (Hà Tĩnh) do Đài Loan và Trung Quốc đầu tư dưới danh nghĩa tập đoàn
Formosa. Nơi đây, hôm 04-04, một ngư dân đã phát hiện một đường ống xả thải
khổng lồ chôn ngầm dưới biển đang phun rất mạnh một thứ nước màu vàng đục, có
mùi hôi thối, ngửi vào thấy ngạt thở. Tập đoàn Formosa sau đó đã thừa nhận rằng
hàng ngày họ xả 12.000m3 nước thải ra biển và gần đây, để cọ rửa hệ thống dẫn
nước này, họ đã sử dụng 300 tấn hoá chất mà theo một số chuyên gia là có nhiều
loại cực độc (Tuổi Trẻ 24-04-2016).
2- Đang khi ấy thì nhà cầm quyền Cộng sản lại phản ứng hết sức khó hiểu. Nhiều quan chức trung ương lẫn địa phương
hoặc đã đưa ra những cảnh báo muộn màng (ngày 20-04, thứ trưởng Bộ Tài
nguyên-Môi trường mới yêu cầu các địa phương có cá chết phải tuyên truyền rộng
rãi để người dân không sử dụng chúng làm thực phẩm hay thức ăn gia súc); hoặc
những trấn an giả dối (ngày 23-04, thứ trưởng Bộ Nông nghiệp-Phát triển Nông
thôn bảo rằng cá bị nhiễm độc đều đã chết và đã được chôn nên bây giờ bắt được
cá sống thì có thể ăn, phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh cho biết nhiều loại thủy
sản vẫn sinh trưởng bình thường trong các lồng bè ở Vũng Áng và người dân có thể
yên tâm tắm ở vùng biển này); hoặc những tuyên bố mâu thuẫn (Thứ trưởng Bộ
TN-MT khẳng định đường ống xả thải ra biển của Formosa đã được cấp
phép, đang khi Phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường của bộ cho
hay nhà máy này chưa được phép xả thải. Thanh Niên 23-4-2016).
Dù thảm họa
xảy ra từ hôm 06-04, nhưng đến ngày 26-04, đoàn công tác của Bộ Công thương mới
đến kiểm tra công ty Hưng Nghiệp sau khi đã báo cho họ trước 4 ngày (RFA
23-04-2016). Còn Vụ phó Vụ Nuôi trồng thủy sản Bộ Nông nghiệp-Phát triển Nông
thôn thì cho biết khu công nghiệp Vũng Áng có yếu tố nước ngoài nên đoàn công
tác không vào kiểm tra được !?! Riêng Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thì ngày
22-04 mới đến Vũng Áng nhưng chỉ để đôn đốc dự án xây cảng Sơn Dương và còn
khen Hà Tĩnh đi đúng hướng, chứ tuyệt không có một lời nào về tình trạng cá biển
chết thảm chất đầy bờ bãi và tiếng kêu của dân chúng đang cất lên ngút trời.
Còn tân chính phủ thì trong cuộc thị sát ở tỉnh Hà Tĩnh hôm 24-04, Phó Thủ tướng
Trịnh Đình Dũng mới cam kết sẽ ‘xử lý nghiêm’ thủ phạm, và hôm sau, tân Thủ tướng
Nguyễn Xuân Phúc mới chỉ thị các địa phương phải hỗ trợ ngư dân bị thiệt hại và
nhanh chóng đưa ra kết luận để có biện pháp thích đáng. Tối 27-04, Bộ TN-MT đã
tổ chức 1 cuộc gặp gỡ báo chí trong 10’ để chỉ đọc một thông cáo chính thức cho
hay rằng vụ cá chết ở các tỉnh miền Trung chưa có bằng chứng liên can đến
Formosa!
3- Nhưng chính Formosa hiện bị
xem là nghi can số một. Tập
đoàn này, cuối năm 2012, đã được nhà cầm quyền giao cho 2000 ha đất tại Vũng
Áng để xây nhà máy gang thép Hưng Nghiệp và 1,200 ha mặt nước để làm cảng Sơn
Dương. Dự án đã khiến cho 3,000 gia đình bị thu hồi đất, giải tỏa nhà, ảnh hưởng
đến cuộc sống của khoảng 20,000 người. Chưa hết, Formosa còn được dành nhiều ưu
đãi: thuê đất 70 năm nhưng từ năm thứ 16 mới phải trả (80 đồng/m2); miễn nộp
thuế thu nhập trong 4 năm và 9 năm sau đó giảm một nửa, được đem cả hàng chục
ngàn nhân công từ Trung Quốc sang làm việc, được hoạt động như một đặc khu mà
các cơ quan chức năng của Việt Nam không dễ vào để kiểm tra an toàn môi trường
cũng như mọi hoạt động của nó. Đang khi đó, Vũng Áng cũng là một yếu huyệt về
an ninh quốc phòng!
Thế nhưng tập đoàn Formosa từng có những thành tích bất hảo. Năm 1998 họ đã đưa
khoảng 5000 tấn chất thải độc hại kể cả thủy ngân vào thị trấn Sihanoukville –
Campuchia, gây nên cuộc khủng hoảng môi sinh nghiêm trọng ảnh hưởng đến hơn
1000 cư dân bản địa. Hồi tháng 09-2009, chính quyền Hoa Kỳ tại hai bang Texas
và Louisiana đã buộc Formosa Plastics chi hơn 10 triệu đôla để xử lý vi phạm
thải chất độc ra không khí và nguồn nước tại hai nhà máy của họ. Nên cũng
trong năm này, tập đoàn bị trao giải "Hành tinh đen" do Ethecon, một
cơ quan bảo vệ sinh thái ở Đức dành cho những cá nhân/tổ chức đã có những hành
động phá hủy môi trường.
Chính vì não trạng đó mà hôm 25-4, khi bị chất vấn vì sao từ khi nhà máy
hoạt động, vùng nước quanh đường ống xả thải ngầm ra biển chẳng còn tôm cá hay
sinh vật, ông Chu Xuân Phàm – giám đốc đối ngoại của Formosa – đã có những phát
biểu đầy thách thức ngang nhiên và thừa nhận trắng trợn: “Muốn bắt cá bắt
tôm hay muốn xây dựng một ngành thép hiện đại, cứ chọn đi! Nếu chọn cả hai thì
làm thủ tướng cũng không giải quyết được. Hồi xưa, khi giải phóng mặt bằng đã
tính phương án hỗ trợ ngư dân chuyển sang nghề khác, sao cứ phải đánh bắt cá
quanh vùng biển này?”.
B- Từ những vụ việc
trên, các tổ chức xã hội dân sự độc lập nhận định:
1- Đây là một khủng hoảng môi sinh nghiêm trọng, vì nó ảnh hưởng hết sức tai hại đến hiện
tại cuộc sống của người dân và tương lai phát triển của đất nước:
Việc ô nhiễm nước biển (mà rồi đây sẽ lan tới vịnh Hạ Long và mũi Cà Mau do
dòng hải lưu chảy hai chiều theo mùa) đã và sẽ hủy diệt mọi sinh vật trong lòng
Đông hải chưa biết đến bao lâu mới phục hồi, nó cũng giết chết ngành chăn nuôi
hải sản của cư dân ven biển. Đang khi đó thì việc đánh bắt xa bờ từ lâu đã trở
thành bất khả do sự hoành hành của Trung Quốc. Điều ấy khiến Việt Nam mất đi
nguồn thực phẩm đã nuôi sống dân tộc từ hàng ngàn năm qua, và cũng mất luôn nguồn
thủy sản xuất cảng!
Việc ô nhiễm nước biển cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc sản xuất muối và nước
mắm lẫn chất lượng của hai sản phẩm này, hai thứ gia vị quan trọng mà 90 triệu
đồng bào phải sử dụng thường nhật. Điều này tạo nên một hiểm họa lớn lao cho sức
khỏe của giống nòi dân Việt. Việc ô nhiễm nước biển ngoài ra còn phương hại đến
ngành du lịch, vì dọc bờ biển miền Trung có rất nhiều khu nghỉ dưỡng. Và rồi
đây, có người dân nào còn dám đi tắm biển?
2- Đây là một thảm họa quốc gia lớn lao, vì từ nay buộc phải lên bờ sinh sống một giới đông đảo mà nhà cầm
quyền từng gọi là cột mốc di động của chủ quyền quốc gia trên biển. Đông hải sẽ
dễ dàng trở thành nơi Trung Quốc mặc sức tung hoành để cuối cùng chiếm trọn như
mưu đồ từ lâu của họ. Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia ven biển với một kẻ
thù trong biển và một kẻ thù ngoài biển.
3- Đây là một tệ nạn chính trị hết sức kinh tởm. Vụ Formosa bộc lộ rõ ràng thói
vô cảm và vô trách nhiệm của nhà cầm quyền CS đối với lợi
ích quốc gia, cuộc sống dân lành. Nó cũng cho thấy sự bất lực và chậm chạp của
cả một hệ thống quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương trước một quốc nạn
có tầm mức to lớn chưa từng thấy. Sự chậm trễ ấy đã tạo điều kiện cho nghi can
kịp xoá hết dấu tích tội lỗi. Nó cũng hé lộ nhiều thế lực bảo bọc nghi can, che
giấu sự thật, đánh lừa dư luận qua những phát ngôn đầy hàm ý hay cố mập mờ của
một số quan chức cấp bộ lẫn tỉnh và nhất là qua hành vi ủy lạo tinh thần hà hơi
tiếp sức của người đứng đầu đảng Cộng sản đối với tập đoàn Formosa đầy thành
tích bất hảo.
4- Đây là một cơ hội để tái khẳng định: Mọi người sinh ra đều có quyền được sống
trong một môi trường sạch, an toàn, lành mạnh và cân bằng sinh thái. Quyền đó là một phần không thể thiếu
trong tổng thể quyền con người, bao gồm quyền sống, quyền được chăm sóc sức khỏe,
quyền được cung cấp thực phẩm, quyền có nước sạch và quyền được bảo đảm an toàn
vệ sinh. Không có môi trường lành mạnh, con người không thể sinh tồn để thực hiện
các quyền tự do và khát vọng của mình.
Ngoài ra, môi trường là điều kiện tiên quyết để thụ hưởng quyền con người.
Trong việc thực hiện nghĩa vụ bảo vệ nhân quyền, nhà nước phải bảo đảm mức độ
an toàn cần thiết về môi trường để người dân sinh sống. Đây là bổn phận không
thể tránh né của nhà cầm quyền. Thứ đến, trong các quyền con người, quyền được
tiếp cận thông tin, quyền tham gia vào tiến trình ra quyết định và quyền tìm kiếm
công lý khi xảy ra sự tàn phá môi trường là những quyền cơ bản để người dân xây
dựng môi trường lành mạnh cho cuộc sống của mình. Đây là quyền bất khả xâm phạm
của công dân.
C- Do đó, các tổ chức xã hội dân sự độc lập tuyên bố như sau:
1. Tập đoàn Formosa phải chấm dứt ngay lập tức các hành động
gây nên sự tàn phá môi trường; phải thực hiện mọi biện pháp tái lập môi sinh
trong sạch, an toàn, lành mạnh và cân bằng sinh thái cho con người lẫn các loài sinh vật tại các vùng biển bị tác hại;
phải bồi thường mọi thiệt hại về môi trường cũng như sinh mạng và đời sống vật
chất của người dân tại các vùng biển bị tác hại.
2. Nhà cầm quyền cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ, cứng rắn, không vì lợi ích nhóm mà nhu nhơ với
Formosa, không để Formosa thi hành việc xả thải gây ô nhiễm từ từ thay vì gây độc
cấp tính như vừa qua, bởi lẽ hậu quả của biện pháp đối phó này sẽ là cá, người
và biển chết chầm chậm; phải sẵn sàng xoá bỏ dự án Formosa, nếu những nguy hiểm
tiềm tàng mà dự án gây ra không thể triệt tiêu được; kỷ luật các quan chức trung
ương và địa phương vô trách nhiệm và có thể có tham nhũng, tiêu cực trong việc
chấp thuận dự án Formosa và trong việc xử lý vụ đầu độc biển. Trước mắt, nhà cầm
quyền phải ban bố tình trạng khẩn cấp về môi trường, nhanh chóng xác định
nguyên nhân và thủ phạm gây ra hiểm họa, khởi tố hình sự vụ án đặc biệt nghiêm
trọng này, công bố chính xác thiệt hại do vụ ô nhiễm gây ra, mời các tổ chức quốc
tế có kinh nghiệm trong việc điều tra ô nhiễm môi trường để có những đánh giá độc
lập.
3. Đồng bào Việt Nam trong và ngoài nước, các tổ chức xã hội và
chính trị độc lập, các cộng đồng tôn giáo, các nhà báo tự do, xin hãy tham gia
bày tỏ thái độ bất khoan nhượng đối với những hành động gây tác hại môi trường sống lúc này cũng như trong tương lai (kể cả dự án khai thác
bauxite Tây Nguyên, dự án nhà máy điện nguyên tử và dự án các đập thủy điện…).
Xin hãy tham gia cách ôn hòa nhưng quyết liệt vào mọi hình thức: viết bài, lên
tiếng, hội luận, chụp hình với khẩu hiệu, nhất là biểu tình vào ngày 01-05 tới.
Dân Việt
chúng ta quyết không chọn con đường tăng trưởng kinh tế với cái giá hi sinh môi
trường đất nước, quyền lợi dân nghèo, chủ quyền quốc gia. Dân Việt chúng ta quyết
không chấp nhận những kẻ cầm quyền ngu dốt, tham lam, bán rẻ dân tộc vì tham vọng
cá nhân, lợi lộc và phe đảng. Dân Việt chúng ta quyết không chịu chết thảm như
những con cá nhiễm độc ở biển Đông lúc này!
Việt Nam, ngày 29 tháng 4 năm 2016.
Các tổ chức xã hội dân sự độc lập đồng ký tên
01- Bach Dang Giang Foundation. Đại diện: Ths Phạm Bá
Hải.
02- Diễn
đàn Bauxite Việt Nam. Đại diện: Giáo sư Phạm Xuân Yêm.
03- Diễn đàn
Xã hội Dân sự. Đại diện: Ts Nguyễn Quang A
04- Giáo hội Liên hữu Lutheran Việt Nam-Hoa Kỳ.
Đại diện: Ms Nguyễn Hoàng Hoa
05- Giáo hội Phật giáo Hoà Hảo Thuần tuý. Đại
diện: Ông Lê Quang Hiển
06- Hội Anh em Dân chủ. Đại diện: Ms Nguyễn Trung Tôn
07- Hội bảo
vệ Quyền tự do Tôn giáo. Đại diện: Cô Hà Thị Vân
08- Hội Bầu bí Tương thân. Đại diện: Ông Nguyễn Lê Hùng
09- Hội Cựu tù nhân Lương tâm. Đại diện:
Bs Nguyễn Đan Quế, Lm Phan Văn Lợi.
10- Hội Dân oan đòi quyền sống. Đại diện: Bà Hồ Thị Bích Khương.
11- Hội Giáo chức
Việt Nam. Đại diện: Nhà giáo Vũ Mạnh Hùng
12- Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam. Đại diện: Ts Phạm Chí
Dũng
13- Hội Phụ Nữ Nhân Quyền Việt Nam. Đại Diện: Bà
Huỳnh Thị Xuân Mai
14- Khối Tự do Dân chủ 8406. Đại diện: Ks Đỗ Nam Hải.
Nv Nguyễn Xuân Nghĩa.
15- Mạng lưới Blogger Việt Nam. Đại diện: Cô Phạm
Thanh Nghiên.
16- Nhóm Linh mục
Nguyễn Kim Điền. Đại diện: Lm Nguyễn Hữu Giải.
17- Nhóm Người Bảo
vệ Nhân quyền. Đại diện: Ông Vũ Quốc Ngữ
18- Phong trào Liên đới dân oan Việt Nam. Đại diện: Bà
Trần Ngọc Anh
19- Tăng đoàn
Giáo hội PGVNTN. Đại diện: Hòa thượng Thích Không Tánh.
20- Tổ chức Bảo vệ Tôn giáo và Sắc tộc. Đại diện: Ông
Huỳnh Trọng Hiếu
Cá nhân ký tên:
01- Tiến sĩ Nguyễn
Thanh Giang, Hà Nội.
02- Tiến sĩ Hà Sĩ
Phu, Đà Lạt.
03- Nhà báo tự do
Nguyễn Minh Cần, Nga.
04- Nhà báo Kha
Lương Ngãi, thành viên CLB Lê Hiếu Đằng, Sài Gòn.
05- Nhà báo độc
lập Chu Vĩnh Hải, Bà Rịa-Vũng Tàu.
