George Soros
Nguyễn Thị Kim Phụng dịch
Theo tôi, Anh là nước có được những thỏa thuận tốt nhất với Liên minh
châu Âu (EU). Họ là một thành viên của thị trường chung châu Âu nhưng lại không
thuộc khu vực Eurozone, và cũng không phải thực hiện nhiều quy định khác của
EU. Thế nhưng điều đó vẫn chưa đủ để ngăn cản cử tri Anh bỏ phiếu “Rời đi”. Tại
sao lại như vậy?
Câu trả lời có lẽ đã xuất hiện trong các cuộc thăm dò ý kiến được thực
hiện trước khi diễn ra trưng cầu dân ý “Brexit”. Khủng hoảng nhập cư tại châu
Âu và cuộc tranh luận về Brexit đã thúc đẩy lẫn nhau. Phe “Rời đi” khai thác
tình hình người tị nạn đang ngày càng xấu đi – với hình ảnh đáng sợ của hàng
ngàn người tị nạn tập trung ở Calais (Pháp), tuyệt vọng tìm đường vào Anh bằng
bất cứ giá nào – để khơi dậy nỗi sợ hãi tình trạng người nhập cư “không kiểm
soát được” trong các nước thành viên EU khác. Thế nhưng các nhà chức trách châu
Âu lại trì hoãn các quyết định quan trọng về chính sách tị nạn nhằm tránh gây ảnh
hưởng tiêu cực lên cuộc trưng cầu dân ý tại Anh, kết cục là cảnh hỗn loạn như ở
Calais vẫn cứ tiếp diễn.
Quyết định “mở cửa” cho người tị nạn của Thủ tướng Đức Angela Merkel là một cử chỉ mang tính nhân đạo, nhưng lại
không được suy xét thấu đáo, bởi vì nó không tính đến các phản ứng tiêu cực.
Một dòng người tị nạn đột ngột xuất hiện đã phá vỡ cuộc sống hàng ngày của
người dân trên toàn EU.
Hơn nữa, sự thiếu kiểm soát đầy đủ đã tạo ra hoảng loạn, gây ảnh
hưởng đến tất cả mọi người: từ người dân địa phương, các giới chức phụ trách an
ninh công cộng, cho đến chính những người tị nạn. Nó còn mở đường cho sự vươn
lên nhanh chóng của các đảng bài ngoại chống châu Âu – như Đảng Độc lập Anh Quốc,
vốn là đảng dẫn đầu chiến dịch “Rời đi” – khi mà chính phủ các nước và các thể
chế tại châu Âu dường như không còn khả năng xử lý cuộc khủng hoảng.
Giờ thì kịch bản thảm họa mà nhiều người lo ngại đã được hiện thực hóa,
khiến cho sự tan rã của Liên minh châu Âu trở thành một thực tế không thể
đảo ngược. Về lâu dài, khi rời khỏi EU, liệu Anh có thể trở nên tốt hơn so với
các nước khác hay không còn chưa chắc chắn. Nhưng trong ngắn và trung hạn thì nền
kinh tế và người dân Anh sẽ phải chịu nhiều tổn thất đáng kể. Ngay sau cuộc
bỏ phiếu, đồng bảng Anh đã giảm xuống mức thấp nhất trong hơn ba thập niên
và các thị trường tài chính trên toàn thế giới có thể vẫn tiếp tục hỗn loạn
trong suốt quá trình đàm phán phức tạp để Anh “ly hôn chính trị và kinh tế” khỏi
EU. Những hậu quả đối với nền kinh tế sẽ lớn tương tự như cuộc khủng hoảng tài
chính 2007-2008.
Quá trình đó chắc chắn sẽ đầy bất ổn và rủi ro chính trị hơn nữa, bởi
không chỉ một số lợi thế thực sự hay tưởng tượng của Anh (khi làm thành viên
EU), mà là sự tồn tại của toàn Liên minh châu Âu, đang bị đe dọa.
Brexit sẽ mở “cống xả lũ” cho các lực lượng chống châu Âu khác trong Liên minh. Thật vậy, không lâu trước
khi kết quả của cuộc trưng cầu dân ý được công bố, Mặt trận Quốc gia Pháp đã
đưa ra một lời kêu gọi “Frexit”, còn nhà dân túy người Hà Lan – Geert
Wilders – thì kêu gọi “Nexit.”
Hơn nữa, bản thân nước Anh cũng có thể không sống sót được. Scotland,
vốn đã bỏ phiếu áp đảo để ở lại trong EU, có thể sẽ nỗ lực để giành độc lập,
và một số quan chức ở Bắc Ireland, nơi cử tri cũng ủng hộ “Ở lại”,
đã kêu gọi thống nhất với Cộng hòa Ireland.
Phản ứng của EU trước Brexit cũng có thể là một cái bẫy nguy hiểm khác.
Các nhà lãnh đạo châu Âu, với mong muốn ngăn chặn các nước thành viên khác đi
theo con đường Brexit, có thể sẽ không có tâm trạng để chấp nhận các điều khoản
đàm phán của Anh – đặc biệt là các điều khoản liên quan đến tiếp cận thị trường
chung châu Âu – vốn dĩ sẽ giúp xoa dịu nỗi đau “Rời đi”. Xét tới việc EU
chiếm một nửa kim ngạch thương mại của Anh, tác động vào xuất khẩu có thể sẽ
rất lớn mặc dù tỷ giá sẽ cạnh tranh hơn (do đồng bảng Anh rớt giá). Và với việc
các tổ chức tài chính dịch chuyển trụ sở và nhân viên của họ sang các trung tâm
khác thuộc khu vực Eurozone trong những năm tới, thành phố London (và thị trường
nhà ở London) sẽ khó lòng trụ vững.
Nhưng những tác động lên châu Âu có thể còn tồi tệ hơn nữa. Căng
thẳng giữa các quốc gia thành viên đã đạt đến đỉnh điểm, không chỉ vì vấn đề
người tỵ nạn, mà còn là vì căng thẳng giữa các nước chủ nợ và con nợ trong khu
vực eurozone. Đồng thời, các nhà lãnh đạo đang suy yếu tại Pháp và Đức còn đang
phải tập trung trực tiếp vào các vấn đề trong nước. Ở Ý, thị trường chứng
khoán giảm 10% sau cuộc bỏ phiếu Brexit rõ ràng là dấu hiệu cho thấy sự dễ
bị tổn thương của nước này trước một cuộc khủng hoảng ngân hàng toàn diện – điều
có thể giúp cho các nhà dân túy trong Phong trào Năm Sao (Five Star Movement),
đại diện là bà Virginia Raggi – người vừa giành chức thị trưởng Rome –
lên nắm quyền vào năm sau.
Không điều nào trong số này là tín hiệu tốt cho một chương trình cải
cách khu vực Eurozone nghiêm túc vốn dĩ sẽ phải bao gồm một liên minh ngân hàng
thực sự, một liên minh tài khóa hạn chế, và các cơ chế mạnh mẽ hơn về trách nhiệm
giải trình dân chủ. Và thời gian không đứng về phía châu Âu, vì áp lực bên
ngoài từ Thổ Nhĩ Kỳ và Nga – cả hai đều đang khai thác những mối bất hòa có lợi
cho họ – nhằm gây ra xung đột chính trị trong nội bộ châu Âu.
Đó là thực trạng ngày nay của
chúng ta. Tất cả các nước châu Âu, trong đó có Anh, sẽ mất đi thị trường
chung và mất đi cả những giá trị chung mà EU vốn được thiết kế để bảo vệ.
Tuy nhiên, EU thực ra đã bị phá vỡ và không còn đáp ứng được nhu cầu và nguyện
vọng của người dân. Đó là tiền đề cho một sự tan rã vô trật tự, một sự tan rã sẽ
khiến châu Âu rơi vào tình trạng còn tồi tệ hơn so với khi EU không được thành
lập.
Nhưng chúng ta không được bỏ
cuộc. Phải thừa nhận rằng, EU là một công trình còn thiếu sót. Sau Brexit, tất cả những ai tin vào các giá trị và nguyên tắc mà EU đã
được thiết kế để phát huy cần phải liên kết với nhau để cứu lấy EU bằng cách
triệt để xây dựng lại nó. Tôi tin rằng với những hậu quả của Brexit trong
những tuần và tháng tới, ngày càng nhiều người sẽ tham gia cùng chúng ta.
George Soros
George Soros là chủ tịch của công ty Quản lý quỹ Soros (Soros Fund Management) và là chủ tịch của Quỹ Xã hội Mở (Open Society Foundations). Là một người đi đầu trong lĩnh vực quỹ phòng hộ (hedge-fund), ông là tác giả của nhiều cuốn sách, bao gồm The Alchemy of Finance, The New Paradigm for Financial Market: The Credit Crisis of 2008 and What it Means, và The Tragedy of the European Union.
Đọc thêm: 
Sau
Brexit, Liên Hiệp Châu Âu đã chuẩn bị các biện pháp giải quyết chưa?
Nghị viện Châu Âu họp phiên toàn thể đặc biệt
vào sáng ngày 28/06/2016, để thông qua một nghị quyết yêu cầu thủ tướng Anh
tiến hành các thủ tục ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu ngay lập tức.
Thứ
Tư 29/06 tới đây, 27 thành viên EU sẽ họp thượng đỉnh tại Bruxelles. Nhưng ngay
từ đầu tháng Sáu, chủ tịch nhóm sử dụng đồng tiền chung Euro gọi tắt là
Eurogroupe, Jeroen Dijsselbloem đã tuyên bố rõ ràng : châu Âu không có kế hoạch
ngăn chận hệ quả lây lan trong trường hợp Liên Hiệp Anh ra đi.
Trong
phản ứng đầu tiên, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean-Claude Juncker khẳng định « đây
không phải là bước đầu tan rã » của Liên Hiệp Châu Âu. Chủ tịch Hội
Đồng Châu Âu Donald Tusk thì kêu gọi không nên « hoảng loạn ».
Dân
biểu nghị viện châu Âu Daniel Cohn-Bendit, cực kỳ gắn bó với Liên Hiệp Châu Âu
khẩn thiết kêu gọi ông François Hollande và bà Angela Merkel hãy nhanh chóng
hành động và hành động. Việc cấp thiết đầu tiên là tránh những biện pháp nửa
vời mà hãy triệu tập « đại hội toàn châu Âu » để định nghĩa
lại dự án mới cho tương lai.
Vấn
đề là giữa Đức và Pháp, lãnh đạo mỗi nước có quan điểm trái ngược nhau về sách
lược chấn hưng kinh tế. Pháp, cũng như các thành viên Nam Âu thì muốn «
đầu tư kích thích tăng trưởng, hài hòa thuế vụ và phúc lợi xã hội » còn
Đức và các nước Bắc Âu thì cương quyết với chủ trương đang thắng thế là «
thắt lưng buộc bụng, tăng thu giảm chi ». Chính sách khắc khổ này đã gây
bất bình cho một tầng lớp dân chúng, đặc biệt là Hy Lạp, Tây Ban Nha, ở Pháp và
Anh chống thái độ mà họ gọi là « độc đoán » của Bruxelles
trong lãnh vực tài chính, kinh tế.
Làm
cách nào để dung hòa giữa hai quan điểm đối chọi này giữa Nam Âu và Bắc Âu ?
Làm thế nào để dung hòa giữa các thành viên ở Đông Âu chống hiện tượng di dân
nhập cư, và quan điểm cởi mở hơn ở Tây Âu ?
Trong
khi đó tại Ba Lan, đảng cánh hữu cầm quyền tại Ba Lan đã lên tiếng đòi phải
viết lại Hiệp Định Châu Âu, cải cách Liên Hiệp Châu Âu thành một thị trường
rộng lớn, trả lại Quốc Hội của mỗi thành viên vai trò quyết định, như đòi hỏi
của Luân Đôn.
Theo lời bà Elisabeth Morin-Chartier thuộc
đảng Nhân dân Châu Âu (PPE) thì phải thuyết phục các công dân rằng Liên Hiệp
Châu Âu mang lại lợi ích cho họ, Bà nói : „Đấu
tranh cho công ăn việc làm, chúng ta còn rất nhiều việc phải làm để cho Châu Âu
sống động và nhạy cảm hơn về phúc lợi xã hội“.
Một Châu Âu chăm lo cho đời sống người dân, đó cũng là quan điểm của ông
Philippe Lamberts, đồng chủ tịch nhóm đảng Xanh/Liên minh tự do Châu Âu. Bởi vì
Châu Âu không còn khiến người ta mơ tưởng, nên ông mong muốn nhấn nút „tái khởi động“ Liên Hiệp và đáp ứng lợi ích chung.
Ông Lamberts nói : „Nói
về Hiệp ước tự do mậu dịch xuyên Đại Tây Dương chẳng hạn, rõ ràng là các công
dân không hề đòi hỏi, tuy vậy người ta lại muốn áp đặt“.
Trong các hành lang Nghị viện Châu Âu, các đại biểu nói rằng họ đang
trải qua một thời điểm lịch sử, nêu ra một cuộc cách mạng dân chủ và mơ đến một
đà tiến mới.
Về phần nước Nga,
theo lời Thủ tướng David Cameron, Tổng thống Vladimir Putin "có lẽ là hài
lòng" nếu như Anh rời EU. Có phải lãnh đạo Kremlin thích thú với kết quả
Brexit không? Ít nhất là ông Putin cũng
không thể hiện công khai. Nhóm vận động Brexit ở Anh thì nói rằng chính
Kremlin đã bí mật ủng hộ việc ra khỏi Brexit nhằm làm suy yếu EU.
Konstantin Kosachev, người đứng đầu Ủy ban Đối ngoại của Thượng viện
Nga, thừa nhận trên Life TV: "Nhìn vào mối quan hệ căng thẳng của chúng
ta với EU, thì những khó khăn của EU khiến có người cảm thấy hả dạ."
Nhưng
Kosachev vẫn biết rằng EU vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Nga. "Nếu
như EU tan rã," ông cảnh báo, "thì điều đó sẽ ảnh hưởng tới quan hệ
thương mại của chúng ta."
Bảng Anh được giao dịch với giá 1,3365 đô la Mỹ, giảm gần 3% so với khi
đóng cửa phiên giao dịch thứ Sáu 24/6. Hôm thứ Sáu, Bảng Anh rớt giá nhiều nhất
so với đồng đô la Mỹ, có lúc một bảng chỉ đổi được 1,3236 USD.
Ngày 27 tháng 6, trong bài nói chuyện đọc
trước Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới nhóm họp tại Thiên Tân, Thủ Tướng Lý Kế Cường
của Trung Quốc nói rằng không ai ngạc nhiên khi thấy những biến động xảy ra,
nhìn nhận đó là điều được dự đoán trước nhưng vẫn khiến mọi người lo âu, vì
không thể biết được việc Anh rời EU sẽ ảnh hưởng tới mức nào, và kéo dài bao
lâu. Ông lên tiếng trấn an, cho rằng trước những khó khăn không thể lường trước
được đó, Trung Quốc có cách và khả năng để kinh tế tiếp tục đứng vững, không lo
sợ bị sụp đổ.
Tin tổng hợp từ RFA, RFI, BBC, VOA