Liệu có phải một số dự án dầu khí của Việt Nam được
thúc đẩy mạnh gần đây khiến Trung cộng phật lòng, dẫn tới việc Phó Chủ tịch
Quân uỷ Trung ương Trung cộng, cắt ngắn chuyến thăm Việt Nam?
Bản quyền hình ảnh BEN STANSALL
Image caption Chủ tịch ExxonMobil Rex Wayne Tillerson trong một hội nghị ở
London về dầu lửa hồi 2015. Hiện ông Tillerson là Ngoại trưởng Hoa Kỳ
Sau khi Thượng tướng Phạm Trường Long, Phó Chủ tịch
Quân ủy Trung ương Trung cộng rời Hà Nội hôm 18/6, hai nước cũng hủy giao lưu hữu
nghị Quốc phòng biên giới.
Giải thích chính thức của Trung cộng không đề cập gì
đến khả năng có mâu thuẫn giữa hai bên.
Bản
quyền hình ảnh TED ALJIBE Image caption Các đòi hỏi chủ quyền của Trung cộng
gần Phi Luật Tân đã bị tòa trọng tài quốc tế bác bỏ
Tuy nhiên, Ngô Sĩ Tồn, chủ tịch Viện Nghiên cứu Nam
Hải đặt tại Hải Nam, nói với South China Morning Post:
"Một
nguyên nhân trực tiếp dẫn tới việc cắt ngắn chuyến thăm của ông Phạm có thể là
vì Bắc Kinh xem Việt Nam nuốt lời hứa không khai thác dầu khí ở khu vực tranh
chấp ở Nam Hải."
Ông này nói: "Việt Nam gần đây cũng quan hệ nhiều
hơn với Mỹ và Nhật."
Phần nào tán thành đánh giá này, chuyên gia về Biển
Đông của BBC, Bill Hayton, nhắc đến hai dự án quan trọng trên Biển Đông.
Trả lời BBC Tiếng Việt, ông Bill Hayton, tác giả cuốn
"Biển Đông: Cuộc đấu tranh quyền lực ở châu Á" (2014), hiện ở Anh Quốc,
nhận định:
Bill Hayton: Trung cộng quan ngại về hai dự án khai thác ngoài khơi cụ thể
của Việt Nam. Đó là dự án Mỏ Cá Voi Xanh của ExxonMobil trong lô 118 ngoài khơi
Đà Nẵng, và dự án Cá Rồng Đỏ ở lô 136-03 hợp tác với Talisman.
Bản
quyền hình ảnh BLOOMBERG Image caption Repsol của Tây Ban Nha có nhiều kinh
nghiệm khai thác dầu khí ở Địa Trung Hải và vùng biển Bắc Phi
Exxon trước đây đã chống lại sức ép của Trung
cộng. Talisman của Canada cũng bỏ qua yêu cầu ngừng hoạt động của Trung cộng.
Tuy nhiên, năm 2015 Repsol của Tây Ban Nha đã mua lại Talisman. Không rõ Repsol
sẽ cứng rắn thế nào trước sức ép Trung cộng.
Theo thông tin chính thức, Repsol có liên
doanh với Sinopec ở Biển Bắc và Brazil. Việc này có thể giúp bảo vệ Repsol trước
sức ép của nhà nước Trung cộng.
Talisman-Vietnam (công ty địa phương vẫn
giữ tên cũ cả sau vụ mua lại) đã khoan thăm dò ở lô 136-3 cuối năm 2014, và đã
tìm cách khoan định giá kể từ thời gian đó. Lô 136-03 ở cạnh các giếng dầu của
Talisman ở lô 07-03, cách bờ biển đông nam của Việt Nam khoảng 450 cây số - ở
ngay sát rìa vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam
Trung cộng thì đã bán quyền khai thác
cùng khu này, mà họ gọi là Wan-an Bei 21 - cho một công ty Mỹ Crestone năm
1992. Rồi một công ty đặt ở Hong Kong, Brightoil, lại mua lại quyền này tháng Bảy
2014. Một số giám đốc trong Brightoil là đảng viên Đảng Cộng sản Trung cộng.
Chính phủ Việt Nam đã từng từ chối nhiều
đề nghị để tránh làm phật lòng Trung cộng. Tuy vậy, theo tôi biết, gần đây Việt
Nam lại cho phép. Vì thế chính phủ Trung cộng mới giận như vậy.
Tướng Phạm Trường Long đã thăm Tây Ban
Nha trước khi đến Việt Nam. Rất ít thông tin được công bố, nhưng sẽ không ngạc
nhiên nếu ông ấy yêu cầu Tây Ban Nha gây sức ép buộc Repsol từ bỏ dự án.
BBC: Dự
án Cá voi Xanh được Việt Nam ký với Exxon Mobil gần đây. Ông cho biết
quan điểm của Trung cộng về dự án này?
Dự án Cá voi Xanh của Exxon thì gần bờ biển
Việt Nam hơn. Mỏ khí chỉ cách bờ khoảng 88 cây số (ở lô 118). Tuy nhiên,
"đường 9 đoạn" (đường Lưỡi Bò) mơ hồ của Trung cộng lại đi vào giữa
lô. Đây là nguồn cơn phản đối của Trung cộng. Trung cộng chưa từng giải thích ý
nghĩa của "đường 9 đoạn".
Tuy nhiên, một số học giả Trung cộng như
ông Ngô Sĩ Tồn ở Viện Nghiên cứu Nam Hải ở Hải Nam cho rằng Trung cộng có
"quyền lịch sử" với tài nguyên của biển, hơn cả những gì ghi trong
Công ước Luật biển 1982. Không quốc gia nào đồng tình với diễn giải này. Năm
ngoái một tòa án quốc tế đã phán quyết rằng đòi hỏi này không có cơ sở theo luật
quốc tế. Exxon tự tin rằng họ có đủ quyền về luật pháp để khai thác dự án Cá
voi Xanh.
BBC: Vì
sao Việt Nam vẫn tiến hành các dự án này dù biết rằng Trung cộng bực bội?
Liệu Việt Nam có đánh giá thấp sức ép từ Bắc Kinh?
Image caption Bill Hayton (trái)
trong một thảo luận trên kênh YouTube và Facebok Live của BBC Tiếng Việt
Theo tôi, có thể chính phủ Việt Nam cảm
thấy Trung cộng không sẵn sàng gây đối đầu vào thời điểm hiện nay, vì sắp diễn
ra Đại hội Đảng tại Bắc Kinh [cuối 2017-BBC], và Trung cộng đang muốn quảng cáo
cho 'Một vành đai, Một con đường'.
Chúng ta sẽ phải chờ xem sẽ xảy ra chuyện
gì - liệu Việt Nam sẽ nhượng bộ hay sẽ vẫn tiến hành và dám thách thức Trung cộng.
Các căn cứ đảo nhân tạo của Trung cộng vẫn
chưa hoàn toàn sẵn sàng. Có thể Việt Nam cho rằng tốt hơn là hành động bây giờ
trước khi các căn cứ này đi vào hoạt động.
Bill Hayton, đang làm việc tại kênh truyền
hình BBC World News, là tác giả hai cuốn sách về Đông Nam Á. Cuốn Vietnam:
Rising Dragon (2010) dựa trên các tư liệu thu thập trong một năm
ông thường trú ở Việt Nam. Năm 2014, ông ra mắt cuốn South China Sea: The struggle for power in
Asia, viết về tranh chấp Biển Đông. Hiện ông cũng là thành viên Viện
nghiên cứu Chatham House tại London.