Việc Từ Thiện
Reader’s Digest tháng 1/2016 (Nguyễn Minh Tâm dịch)
Người Mỹ sẵn lòng mở hầu bao cho tiền những tổ chức từ thiện, như những tổ chức chữa bệnh hiểm nghèo, cứu giúp người nghèo, cứu trợ thương phế binh, và cưú trợ nạn nhân thiên tai.
Nhưng trong thực tế
nhiều kẻ gian đã dựng ra những tổ chức từ thiện “ma” để thu hút tiền đóng góp
của ngườii hảo tâm. Mời bạn đọc xem qua một số trường hợp từ thiện ma dưới đây.
NGƯỜI
MỸ RẤT TỐT BỤNG TRONG VIỆC CHO TIỀN NGƯỜI NGHÈO KHÓ, GẶP HOẠN NẠN
Năm ngoái, chúng ta cho các tổ
chức từ thiện hơn $358 tỉ đô la. Đa số tổ chức từ thiện Mỹ đều là những cơ quan
có trách nhiệm, làm việc tốt, và làm nhiều công tác phục vụ nhân loại.
Nhưng đôi khi, số tiền đóng góp của chúng ta bị sử dụng phí phạm, hay bị lạm
dụng để dùng vào việc riêng của ban quản trị.
Khi chuyện lạm dụng
xảy ra, mọi người đều bị thiệt thòi. Người nghèo khó không được hưởng phúc lợi
của qũi từ thiện. Chính phủ bị thiệt thòi vì chính phủ không thể lấy tiền thuế
trên số tiền này, nhiều tổ chức từ thiện chính đáng khác bị mất ưu đãi này, không
nhận được tiền đóng góp, và nhiều người tốt bụng trở nên dè dặt, ngần ngại không
muốn cho tiền.
Hầu hết những tổ chức
từ thiện nêu ra trong bài báo này không nhắm mục đích lợi dụng tấm lòng tử tế
của cơ quan từ thiện. Nhưng có một tổ chức, hoạt động của họ khiến phải đặt
nghi vấn về cách thức điều hành của những tổ chức này. Chúng tôi viết ra dưới đây
bốn điều mà những tổ chức từ thiện cần phải tránh, đừng làm những việc gian trá,
phí phạm:
CANCER
FUND OF AMERICA:
Lấy Tiền Công Chúng Đóng Góp Để Ăn Chơi Phúng Phí
Cho đến lúc gần đây,
hẳn là qúi vị độc giả từng nhận được điện thoại xin tiền nhân danh Quỹ Ngăn
Ngừa Bệnh Ung Thư, hay Cancer Fund of America - một tổ chức từ thiện đặt
trụ sở ở Knoxville, Tennessee. Tổ chức này có ba chi nhánh phụ mang tên Cancer
Support Service, The Breast Cancer Society và Children’s Cancer Fund of
America. Họ khoe rằng đây là tổ chức hoạt động hữu hiệu nhất, lớn nhất nuớc Mỹ
trong mặt trận phòng chống bệnh ung thư.
Cơ quan từ thiện hứa
trợ giúp trực tiếp cho bất cứ ai sống trên lãnh thổ Hoa Kỳ đang phải chịu
đựng một trong 240 loại ung thư. Bản đề cương của tổ chức qui định hoạt động
bao gồm việc đưa bệnh nhân đi chữa hóa trị, cho tiền bệnh nhân mua thực phẩm, và
cung cấp thuốc giảm đau cho trẻ em bị đau đớn vì ung thư.
Nhưng bạn không ngờ
rằng tất cả số tiền bạn cho tổ chức từ thiện này chỉ có 3% là đến tay bệnh nhân
bị ung thư. Cơ quan Federal Trade Commission (FTC) mở cuộc điều tra và tìm ra
sự thực đau lòng kể trên. Cơ quan này kiện tổ chức từ thiện về tội gian trá bởi
vì những dịch vụ như chở người bệnh đi chữa hóa trị, hay cho uống thuốc giảm đau
không hề xảy ra.
Thay vào đó, cơ quan
từ thiện mệnh danh là Cancer Fund of America chỉ cung cấp những gói
quà nhỏ gồm vài cái bánh bích qui cho trẻ em, vài lọ dầu gội đầu cỡ nhỏ như ở
trong khách sạn, và vài cục pin để dùng cho đèn bấm. Loại thuốc duy nhất họ
cung cấp cho người bệnh là những gói thuốc mẫu do các công ty dược phẩm tặng, và
họ đem gửi cho những nước chậm tiến. Thậm chí có thuốc người bị bệnh ung thư không
nên dùng.
97% phần tiền còn
lại của những khoản đóng góp đem đi đâu? Theo cơ quan Điều Tra Liên Bang
Federal Trade Commission (FTC), số tiền lớn đó được dùng để trả lương hậu hĩ
cho ban điều hành quỹ từ thiện. Người lãnh lương nhiều nhất là ông James
T. Reynolds Sr., sáng lập viên ra tổ chức, và bà con, bạn bè trong gia đình của
ông. Họ dùng tiền quỹ đi chơi Disney World, mang theo người hầu, vú em có
trả lương. Họ rủ nhau đi chơi Las Vegas.
Trả tiền học đại học
cho vài nhân viên làm việc cho quỹ. Mua 10 xe hơi. Trả tiền lệ phí gia nhập hội
tìm bạn tình trên mạng. Tổ chức đi chơi dài ngày bằng tầu thủy (cruise). Ngoài
những mục chi tiêu phung phí kể trên, họ dùng gấp đôi số tiền chữa bệnh ung thư
cho trẻ em để trả lương cho con cái của gia đình Reynolds, con dâu, con
rể, và những người trong hội thánh, bạn bè họ mướn vào làm trong quỹ.
Ví dụ con trai
của ông Reynolds lãnh lương $371,000 trong năm 2010, với chức vụ Chủ tịch tổ
chức Breast Cancer Services.
Theo cơ quan FTC, tổ
chức từ thiện của gia đình Reynolds hoạt động rất cẩu thả, lạm quyền, không sổ
sách, thù đáp người trong tổ chức bằng những số tiền to lớn. Họ sử dụng tiền đóng
góp của người hảo tâm một cách phí phạm, vô lý. Trong bốn năm từ 2008 đến 2012,
họ quyên góp được $187 triệu đô la của những nhà hảo tâm không hoài nghi việc làm
của họ. Câu hỏi đặt ra là làm cách nào những tổ chức từ thiện lưu manh này có
thể né tránh được sự kiểm soát của chính phủ.
Bà Tracy Thorleifson, luật
sư của cơ quan FTC trong vụ này nói rằng chính phủ liên bang bị trói tay khi
muốn điều tra những gian lận của tổ chức từ thiện. Bà nói: “Không có luật liên
bang nào ngăn cấm tổ chức từ thiện nói láo đối với người cho họ tiền.”. Việc
truy tầm, khám phá sự gian dối, lừa gạt của những tổ chức từ thiện hoàn toàn tùy
thuộc vào luật tiểu bang ở điạ phương, và những đạo luật vá víu, không thống
nhất.
Chính vì thiếu thẩm
quyền tài phán đối với tổ chức từ thiện, cơ quan FTC phải tìm cách chứng
minh cho được tổ chức Cancer Fund of America và các chi nhánh phụ không hề là
một tổ chức từ thiện. Họ chỉ là những công ty hoạt động với mục đích làm giầu
cho người lãnh đạo công ty. Hồi tháng Sáu năm ngoái, hai tổ chức phụ thuộc của
Cancer Fund of America từ chối nhận tội làm sai trái, song đồng ý thu xếp
bồi thường ngoài tòa án:
Theo đó, hai tổ chức
sẽ phải đóng cửa, và bồi hoàn tiền quyên góp. (Ông Reynolds từ chối bình luận
về việc ra tòa của tổ chức Cancer Fund of America. Riêng ông vẫn tiếp tục điều
hành hoạt động của Quỹ này.). Nhưng chưa chắc tay chân của gia đình Reynolds đã
chịu thua, ngưng làm việc phi pháp. Bà Sandra Miniutti, Chủ tịch tổ chức
Charity Navigator, chuyên theo dõi việc làm xấu xa của tổ chức từ thiện, nói
rằng: “Họ gian hùng lắm. Họ sẽ đẻ ra ra tổ chức mới, sau khi bị đóng cửa.”.
Thực vậy, vào năm
2011, cô con dâu của bà vợ đầu tiên của ông Reynolds, tên là Jula Connatser,
trước đây từng làm việc cho Cancer Fund of America đứng ra lập một tổ chức từ
thiện riêng, lấy tên là American Association for Cancer Support. Tổ chức này không
có tên trong danh sách bị cơ quan FTC kiện, nhưng đang bị tiểu bang Tennessee điều
tra. Hiện nay tổ chức này chưa làm điều gì sai phạm, và vẫn tiếp tục tự do hoạt
động ở Knoxville.
THE
AMERICAN RED CROSS
Hỏi đến số tiền lạc quyên để ở đâu,
làm gì, không ai trả lời được
Ngay cả những tổ chức
từ thiện nổi tiếng, có uy tín cũng làm cho công chúng thất vọng vì họ không công
khai nói rõ cho mọi người biết sẽ dùng tiền lạc quyên để làm gì.
Khi trận động đất rất
mạnh, ở mức độ 7.0 đánh vào đảo Haiti năm 2010, giết chết 100,000
người và khiến cho hơn một triệu người mất nhà cửa, người Mỹ hảo tâm mau chóng
rút hầu bao đóng góp tiền cứu trợ. Họ gửi rất nhiều tiền đến Hội Hồng Thập Tự
Mỹ- American Red Cross.
Sau một thời gian lạc
quyên, một số tổ chức từ thiện ngưng xin tiền cứu trợ động đất, vì đã đầy ngân
qũi. Riêng tổ chức Red Cross America vẫn tiếp tục hăng hái vận động để xin tiền
cứu trợ. Kết quả là họ nhận được $448 triệu đô la, nhiều hớn bất cứ một tổ chức
từ thiện nào khác. Một năm sau ngày thiên tai xảy ra, tổ chức American Red
Cross tuyên bố họ sẽ bỏ ra $100 triệu để xây cất những căn nhà vững chắc
cho dân Haiti ở, và xây dựng những cộng đồng dân cư mới.
Bốn năm sau hai hãng
truyển thông NPR và ProPublica đưa ra lời tố cáo nặng nề: Mặc dù đã chi tiêu ra
gần nửa tỉ đô la, nhưng tổ chức American Red Cross chỉ xây được có sáu căn nhà
mới ở Haiti. Tổ chức Red Cross gỉai thích rằng đó chỉ là sáu căn nhà tiên
phong, làm thử. Nhưng rồi nhiều chuyện xảy ra ở Haiti như bệnh dịch tiêu chảy,
hệ thống bằng khoán nhà đất gặp rắc rối, tham nhũng và mất an ninh, nên chương
trình xây nhà phải tạm ngưng. Lối giải thích của American Red Cross không làm
cho người phản đối hài lòng.
Thay vì công khai đưa
trình giấy tờ sổ sách, tổ chức này chỉ phân loại chi tiêu vào những hạng mục
tổng quát. Phát ngôn viên của tổ chức nói rằng công chúng không muốn đọc những
con số chi tiết.
Đa số khoản chi tiêu
về xây nhà cho nạn nhân động đất ở Haiti được phân phát cho gần 50 nhóm công tác
cứu trợ, chẳng hạn như Habitat for Humanity và Save the Children. Mỗi nhóm xớt đi
một số tiền khá lớn để dùng vào chi phí điều hành.
Nhóm truyền thông NPR
và ProPublica nêu ra một trường hợp điển hình, đó là trường hợp American Red
Cross trao cho tổ chức International Federation of the Red Cross (IFRC)
số tiền $6 triệu đô la, nhưng tổ chức IFRC dùng ngay 26% số tiền nhận được
để dành cho chi phí điều hành. Lẽ ra mọi tổ chức từ thiện chỉ được dùng tối đa
9% tiền quyên góp cho việc thực hiện chương trình cứu trợ.
Trong một trường hợp
khác, chính tổ chức American Red Cross lấy ra 24% tiền được chia để dùng
cho chi phí điều hành.
Như vậy tiền quyên góp
có được dùng một cách chính đáng cho việc cứu trợ nạn nhân động đất hay không?
Rõ ràng là họ đã chi tiêu phung phí, không chính đáng. Thượng Nghị Sĩ Charles
Grassley đặt câu hỏi muốn xem hồ sơ giấy tờ chi tiết về việc chi tiêu. Họ đồng ý
trình bầy trong cuộc điều trần, nhưng yêu cầu đừng công bố cho công chúng biết
bởi vì họ đã có những mặc ước với những công ty, nhóm công tác hợp tác với họ.
TNS Grassley kết luận như sau: “ Khó mà biết được Red Cross đã phân phối tiền
cứu trợ như thế nào.”. Thực vậy, mọi người đều chịu thua không thể biết rõ việc
làm của Red Cross trong vụ này.
Bà Eileen Heisman, Chủ
tịch tổ chức National Philanthropic Trust nhận xét như sau: “Một trong
những điều mà công chúng mong tổ chức từ thiện phải làm cho được là tính chất
minh bạch. Theo tôi nghĩ trong vụ này, mặc dù tổ chức Red Cross là một cơ quan
từ thiện tốt, nhưng họ phải trả lời nhiều câu hỏi nghi vấn liên quan đến việc
chi tiêu của họ.”.
COMMUNITY
CHARITY ADVANCEMENT:
Sổ sách về tiền bạc rối tung như một bãi sình lầy
Chi phí điều hành là
khoản chi tiêu sinh tử của các tổ chức từ thiện. Nhưng nhiều tổ chức tìm cách dùng
khoản chi phí này để che dấu những khoản chi khác.
Tổ chức Community
Charity Advancement có trụ sở ở Pompano Beach, tiểu bang Florida. Công tác họ
phục vụ là “cung cấp dịch vụ y tế, sản phảm y khoa và những giúp đỡ cần thiết
cho các nước nghèo khó ở Trung và Nam Mỹ, đồng thời giúp đỡ nghiên cứu bệnh ung
thư vú, trợ giúp nạn nhân hoả hoạn”.
Tổ chức này hoạt động
dưới nhiều danh nghĩa khác nhau để hoàn thành sứ mạng của họ. Hồ sơ khai
thuế năm 2013 của tổ chức này khiến mọi người kinh ngạc: 91% tiền chi tiêu dùng
vào chi phí điều hành hoạt động của tổ chức. Theo tổ chức Charity Watch, chi phí
điều hành không được quá 9%.
Ít ra thì tổ chức
Community Charity Advancement cũng tỏ ra công khai về việc làm thiếu hiệu
quả của mình. Nhiều tổ chức khác gian dối khéo léo hơn. Nguyên tắc kế toán cho
phép họ gộp chung những chi phí xin tiền vào chi phí điều hành chương trình.
Nếu chi phí xin tiền lớn, thì tiền điều hành cũng tốn kém nhiều.
Ông Daniel Borochoff, chủ
tịch tổ chức Charity Watch kể lại rằng nguyên tắc trên đưa đến tình huống ngộ
nghĩnh như sau:”Một tổ chức từ thiện gọi điện thoại đến nhà bạn trong giờ ăn
bữa tối để xin tiền bạn cứ trợ nạn nhân ở Sudan, hay yêu cầu bạn treo cờ trước
cửa nhà để tỏ lòng yêu nước. Sau đó họ phù phép biến việc gọi điện thoại xin
tiền thành chi phí điều hành.”.
Kỹ thuật biến hoá về
kế toán kể trên gây ảnh hưởng rất lớn về bản chất thực sự của tổ chức từ thiện.
Tổ chức từ thiện Police Protective Fund nói rằng họ dùng 48% tiền quyên góp vào
chi phí điều hành, để thực hiện công tác. Nhưng khi tổ chức Charity Watch điều
tra sổ sách thì thấy rằng thực ra chỉ có 7% chi phí đáng gọi là thuộc chi
phí điều hành mà thôi.
Chỉ riêng việc nghiên
cứu tiền chi phí điều hành, hay còn gọi là “overhead expenses” cũng giúp chúng
ta đánh giá chất lượng làm việc của tổ chức từ thiện. Đã gọi là từ thiện, phải
là non-profit, vậy mà chi phí điều hành còn hao tốn hơn cả những tổ chức “for-profit”
nhằm kiếm lời, như thế thì làm từ thiện để làm gì? Để trục lợi hay chăng?. Ông
Tim Delaney, chủ tịch tổ chức National Council of Nonprofits nhận xét: tiền
overhead là cái gì đó rất “bí hiểm”, nhiều tổ chức cứ liệt kê vào khoảng từ 25%
đến 35%. Như vậy thì còn gì là làm từ thiện nữa.
OPTIMAL
MEDICAL FOUNDATION -
Tiền quyên góp bị kẻ trung gian lấy gần hết
Khi người gọi điện
thoại đến nhà bạn vào vào giờ ăn tối, và xin tiền bạn cho hội từ thiện, người đó
sẽ thao thao bất tuyệt nói về những việc làm tốt đẹp của tổ chức.Họ nói một cách
tự tin như: “việc làm của chúng tôi…”, và “sứ mạng của chúng tôi là…”.
Nhưng trong thực tế bạn có thể ngờ rằng đương sự không hề biết một ai trong hội
từ thiện đó, và họ cứ khơi khơi nói như là người làm việc trong hội. Người gọi đến
xin tiền bạn thực ra đang làm việc cho một hãng tư chuyên đi xin tiền cho các
hội từ thiện.
Hàng ngàn hội từ thiện
sử dụng “công ty trung gian”, gọi là “telemarketing” để lo việc xin tiền, và họ
lấy tiền hoa hồng. Tiền hoa hồng này rất cao, thường từ 65% đến 95% số tiền quyên
góp. Do đó, hội từ thiện chỉ còn một số tiền rất nhỏ để lo việc từ thiện.
Lấy ví dụ trường
hợp Hội Tương Trợ Lính Cứu Hỏa và Cán Sự Y Tế- Association for
Firefighters and Paramedics, năm 2012, họ trả cho công ty phụ trách xin tiền đến
90% số tiền quyên góp.
Một trường hợp khác là
hội từ thiện Optimal Medical Foundation, tổ chức này cũng phụ trách việc làm
của Breast Cancer Research và Childhood Disease Research Foundation.
Theo cuộc điều tra của
báo Tampa Bay Times và tổ chức Center for Investigative Reporting, hội từ thiện
kể trên có trụ sở ở tiểu bang Michigan quyên góp được $7.6 triệu đô la trong
thời gian từ 2003 đến 2012 qua hình thức muớn công ty điện thoại xin tiền
khắp mọi nơi.
Hậu quả là chỉ có 3% số tiền lạc quyên được dùng cho sứ mạng cao cả của
hội đề ra: Nghiên cứu bệnh ung thư và những căn bệnh của trẻ em.
Thậm chí tổ chức
National Rifle Association- Hiệp Hội Súng Trường, một tổ chức vận động hành
lang rất mạnh, cũng dùng bọn chuyên môn đứng ra xin tiền. Văn phòng Bộ Tư Pháp
tiểu bang New York cho biết trong năm 2013, NRA thuê công ty InfoCision
đứng ra xin tiền giúp. Cứ $100 xin được, NRA cho công ty này $59 đô la.
Thuê muớn trung gian
thứ ba đứng ra xin tiền giúp là việc làm hợp pháp, và chính đáng. Bởi vì nhiều
khi hội từ thiện không có đủ nhân viên làm việc xin tiền, và muớn tổ chức
trung gian it tốn kém hơn là thuê nhân viên làm việc toàn thời gian. Nhưng đa
số người cho tiền đều ngần ngại khi thấy tiền mình cho bị đem chia sẻ cho những
tổ chức làm việc vì kiếm lợi.
Trong việc thuê mướn công
ty xin tiền qua điện thoại, có tiểu bang buộc phải báo cáo số tiền xin được, và
chi phí trả cho người xin tiền dùm. Nhưng cũng có tiểu bang không đòi hỏi việc
báo cáo. Đa số công ty telemarketing, xin tiền bằng điện thoại, đều nói láo.
Rốt cuộc tất cả tùy
thuộc vào sổ sách kế toán của hội từ thiện có kê khai rõ hay không. Về điểm này,
sổ sách giấy tờ phức tạo vô cùng, đòi hỏi trình độ chuyên môn cao mới hiểu rõ
ngọn ngành. Chính vì vậy, bà Miniutti của tổ chức Charity Navigator cho rằng: “Phần
lớn số tiền quyên góp rơi vào tay kẻ trung gian, tức là các công ty
telemarketing.”
CHO TIỀN CÁC HỘI TỪ THIỆN không nhất thiết phải lâm vào hoàn cảnh bị
lừa gạt nặng đến như vậy. Song nếu chúng ta chấm dứt không cho tiền hội từ
thiện chỉ vì một vài con sâu làm rầu nồi canh, là thái độ vô trách nhiệm. Đúng
như ông Delaney của tổ chức National Council of Nonprofit từng nói: “Những
người đầu tiên sẵn lòng đứng ra tiếp cứu thiên tai, hoạn nạn của đất nước, của
xã hội chính là các hội từ thiện.”.
Như vậy chúng ta nên
tiếp tục giúp tiền cho các hội từ thiện...nhưng cần phải thận trọng.
NÊN
CHO TIỀN MỘT CÁCH KHÔN NGOAN
● Nên chọn lựa kỹ càng
mục tiêu bạn muốn tặng tiền
● Nên cho vài hội từ thiện lớn, chớ
nên cắt nhỏ ra làm nhiều hội khác nhau.
● Không bao giờ cho tiền qua điện
thoại
● Theo dõi việc chi tiêu của hội từ
thiện
● Nên lắng nghe tin tức của các tổ
chức theo dõi việc làm các hội từ thiện
Nguyễn Minh Tâm dịch theo
Reader’s Digest tháng 1/2016
__._,_.___