MƯỜI NĂM MỘT CHẶNG ĐƯỜNG – GIAN NAN VÌ “TỔ QUỐC”
Kỷ niệm Mười năm ra đời tập san “TỔ
QUỐC” – 15.9.2006 – 15.9.2016
Dương
Khôi
Báo
Tổ Quốc. Ảnh: internet
Ngày 20-09-1956, tờ báo “Nhân Văn” số 1
ra đời,
chủ nhiệm Phan Khôi, thư ký tòa soạn Trần Duy. Trong số đó có một bài ngắn tựa
đề “Ý kiến của Luật sư Nguyễn Mạnh Tường,
giáo sư đại học” trình bày yêu cầu mở rộng tự do và dân chủ. Tiếp đó là bài “Phải hiểu, phải yêu, phải quý trọng con người”,
đòi văn nghệ sĩ phải được tự do sáng tác…
“Nhân Văn” được nô nức đón đọc, đặc biệt là giới học
sinh- sinh viên. Báo ra được 5 số, số 6 nhà in đã lên
khuôn thì bị đình bản. Sau đó những người tham
gia vào trào lưu Nhân Văn Giai Phẩm bị trừng trị rất thảm khốc. Bà Thụy An, chẳng dính dáng gì đến “Nhân
Văn” cũng bị ghép tội và bị đưa ra xử trong “Vụ án gián điệp” cùng ông Nguyễn Hữu Đang. Uất ức quá, bà dùng
cây viết tự chọc mù mắt. Ông Trần Thiếu
Bảo (Nhà xuất bản Minh Đức) và hai ông Phan
Tại, Lê Nguyên Chi bị coi là tòng phạm. Bà Thụy An và ông Nguyễn Hữu Đang mỗi
người bị 15 năm tù ngồi, bị tịch thu gia sản. Hai ông tòng phạm mỗi ông lĩnh án
5 năm tù ngồi.
Không phải chỉ các ông Phùng Cung, Trần Duy, Hoàng Công Khanh, Tuân Nguyễn … âm thầm ngồi
tù biệt giam 12 năm, nhà văn Phan Khôi cùng các giáo sư đại học Trương Tửu, Trần Đức Thảo, Nguyễn Mạnh Tường,
Đào Duy Anh… đều bị cách chức, bị bao vây kinh tế và quản thúc cho đến cuối
đời. Và, trong suốt 30 năm nhiều văn nghệ sĩ rất tài hoa bị đưa đi “lao động cải
tạo”, bị cô lập, bị treo bút. Không một tác phẩm nào của Trần Dần, Lê Đạt, Phùng Quán, Hoàng Cầm, Đặng Đình Hưng, Hữu Loan ,
Quang Dũng… được phép ấn hành. Hàng loạt người có cảm tình với Nhân Văn khắp
nơi từng ủng hộ, bênh vực, chuyền tay, thậm chí chỉ đọc hay lưu giữ báo “Nhân
Văn” đều bị công an địa phương ghi sổ đen, khốn khổ đến hết đời.
Đúng 50 năm sau khi “Nhân Văn” bị khai tử, ngày 15 tháng 9 năm 2006, tập san “Tổ Quốc” với danh xưng “Tiếng nói từ
suy tư và ước vọng của nhân dân Việt Nam” ra đời. Phải chăng đây
là tờ “Nhân Văn” phục sinh?
Như là tuyên ngôn, “Thư tòa soạn” đăng trên số 1 viết:
“Tập san này mang tên Tổ Quốc. Hiểu theo Voltaire: “Tổ Quốc đó là cái tên vừa êm ái nhất, vừa vĩ đại nhất có thể làm vang dội
tai chúng ta. Ở đó nó ca ngợi tình yêu, sự cuồng nhiệt sự hy sinh và danh dự”,
“Ở đây Tổ Quốc là tiếng nói từ suy tư và ước vọng của nhân
dân Việt Nam. Ước vọng tha thiết của nhân dân Việt Nam ngày nay là đất
nước có tự do dân chủ để tiến tới mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội công bằng
văn minh”.
“Tổ Quốc không
đăng tải ý tưởng cực đoan, quá khích, cổ vũ bạo lực, kêu gọi bạo loạn, lật đổ,
những chỉ trích phê phán quá gay gắt, nặng nề”.
“Hy
vọng với sự đóng góp nhiệt thành của đông đảo đồng bào trong và ngoài nước,Tổ
Quốc sẽ thực sự là tiếng nói suy tư và ước vọng của nhân dân Việt Nam và sẽ được
trân quý đón nhận”.
Cơ cấu nhân sự ban đầu của tập san gồm:
Hội đồng Cố vấn: Phạm Quế Dương, Nguyễn Thanh Giang,
Nguyễn Hộ, Nguyễn Gia Kiểng, Bùi Tín;
Thường trực Tòa soạn: Trương Nhân Tuấn, Nguyễn Gia
Kiểng, Nguyễn Thanh Giang, Phan Thế Hải, Nguyễn Chính Kết
Ban biên tập: Nguyễn Phương Anh, Phạm Hồng Đức, Phan
Thế Hải, Nguyễn Văn Hiệp, Nguyễn Chính Kết, Trần Lâm, Tuệ Minh, Lê Chí Quang,
Vũ Cao Quận, Trương Nhân Tuấn, Đặng văn Việt, Phạm Việt Vinh.
Cùng với tờ “Tự
do Ngôn luận”, bán nguyệt san “Tổ Quốc”
là một trong hai tờ báo đầu tiên của Phong trào Dân chủ Việt Nam sau Nhân Văn
Giai phẩm. Ít năm sau đó nở rộ những “Ba
Sàm”, “Bauxite Việt Nam”, “Tễu”, “Phạm Viết Đào”, “Trương Duy Nhất”, “Bùi Văn Bồng”,
“Bà Đầm Xòe”, “Văn Việt”, “Việt Nam Thời báo” …
Từ số 1, số 2 Tập san Tổ Quốc chỉ có 12 trang A4 , đến
số 22 có 20 trang rồi đến 32 trang. Có những số đặc biệt như số 71 ngày
15-09-2009 kỷ niệm 3 năm ngày thành lập có tới 60 trang.
“Tổ Quốc” được bạn đọc đánh giá rất cao. Nhà văn-
nhà báo Khương Thế Hà ở Nghệ An viết:
Tập san “Tổ Quốc” ra đời đã đáp ứng đúng nhu cầu hiểu
biết nắm bắt thông tin đa chiều, giúp bạn đọc nhận thức được thực trạng, bản chất,
thực chất của nhiều vấn đề chính trị, xã hội đời sống đang nổi cộm, đang đặt ra
bức bách, đang nóng bỏng đòi hỏi phải được tháo gỡ, những vấn đề mà từ lâu cho
tới nay những người cầm quyền vẫn tìm đủ cách bưng bít vì những mục đích chính
trị.
“Tổ Quốc” đã đề cập đến những vấn đề liên quan
mật thiết đến vận mệnh, đời sống, tiền đồ của đất nước, của mỗi người dân, của
các thế hệ như: vai trò của đảng cầm quyền, nhà nước pháp quyền; xã hội dân sự;
cải cách Hiến pháp; kinh tế thị trường định hướng XHCN; tự do dân chủ, nhân quyền;
chính sách đất đai; suy thoái và khủng hoảng kinh tế; thực trạng nền giáo dục;
các quan hệ quốc tế … vv… “Tổ Quốc” đúng là tiếng
nói của Suy tư và Ước vọng của các tầng lớp nhân dân Việt Nam trong và ngoài nước.
“Tổ Quốc” qua 46 số ra mắt bạn đọc, thấy nổi lên khá
nhiều bài viết có giá trị của những tác giả như Nguyễn Thanh Giang, Nguyễn Gia
Kiểng, Bùi Tín, Trương Nhân Tuấn, Như Hà, Hà sỹ Phu, Vi Đức Hồi, …. Ở mỗi góc
nhìn khác nhau, trên những bình diện khác nhau và ở những trình độ khác nhau.
Nhìn chung cũng như xét từng bài, thấy đó là những bài viết khá công phu, có luận
cứ minh xác, có nhận định khoa học có tư liệu cụ thể, rõ ràng, ý kiến có sức
thuyết phục. Những bài báo đó cho thấy các tác giả theo rõi khá chặt chẽ diễn
biến của thời sự, giúp người đọc thức tỉnh, đổi mới tư duy, bồi dưỡng khả năng
độc lập suy nghĩ, nâng cao năng lực quan sát, cảm nhận để từ đó có thái độ
đúng, có hướng sống tích cực hơn.
Tuy nhiên, “Tổ Quốc” cũng còn những hạn chế cần được
sớm khắc phục: Một số bài viết chưa thực sự có chất lượng, ý kiến chung
chung, sơ lược, lặp lại mình, thiếu tìm tòi khám phá, chưa có những nhận định
xác đáng, thiếu sự phân tích khách quan khoa học; hoặc dài dòng, dàn trải, sức
khái quát yếu. … Tập san in ấn chưa đẹp, chưa chững chạc, khá nhiều số bị nhoè
bẩn. Nên chăng, trong điều kiện có thể, Tập san có thể cải tiến khuôn mẫu, khổ
giấy, trình bày. Bạn đọc có cảm tưởng như “Tổ Quốc” là một tài liệu bí mật thời
xưa. Cần nghiên cứu suy nghĩ làm thế nào để tờ “Tổ Quốc” có một chỗ đứng vững
chắc trên bình diện công khai, thực sự bình đẳng với nhiều tờ báo hiện nay được
Đảng bảo hộ như tờ Nhân Dân, Lao Động, Tiền Phong, Thanh Niên, Văn Nghệ, Đại
đoàn Kết …vv…Điều này không dễ, còn tuỳ thuộc vào tiến trình dân chủ phát triển
đến đâu. Dù sao “Tổ Quốc” cũng phải phấn đấu thể theo nguyện vọng bức thiết của
nhân dân. Tin rằng “Tổ Quốc” sẽ phát triển tốt và nhất định sẽ khẳng định được
vị trí của nó.
Uy tín của “Tổ Quốc” càng cao thì sự đàn
áp của chính quyền càng khốc liệt. Tất cả những người có tên trong danh sách
nhân sự nêu trên đều bị câu lưu, tra vấn, truy xét, vợ con bị hăm dọa.
Người sáng lập – tiến sỹ Nguyễn Thanh Giang càng là đối tượng bị nhà cầm quyền
tập trung truy bức, hãm hại bằng rất nhiều thủ đoạn dã man, tàn bạo. Mấy trích
đoạn trả lời phỏng vấn các đài RFI, RFA … sau đây của Tiến sỹ phản ánh phần nào
những diễn tiến đó:
“Họ tổ chức những
chiến dịch ghê gớm lắm, với ba, bốn, năm cánh quân. Cánh quân công an thứ nhất
họ xộc đến nhà những người mà họ biết là dự định sẽ đến đây, họ ngăn cấm ngay.
Không phải chỉ là anh em trẻ, kể cả những bậc lão thành cách mạng, tiền khởi
nghĩa. Cánh quân thứ hai, họ ếm ở bên Ủy ban xã Trung Văn, tức là ngay đối diện
nhà tôi. Ở đấy cũng phải hàng chục người, với xe cộ. Cánh quân thứ ba là những
tốp ở đầu ngõ vào nhà tôi. Có những người bị đuổi về, người thì họ bắt đi…. Còn
có một người lọt lưới vào được đến cổng nhà tôi, thì người nhà tôi vừa ra mở,
thì bị chỉ mặt: ‘Cấm không được mở cổng!’.
Và họ điệu người khách của tôi đí. Còn cánh quân ở trong nhà tôi, vừa làm nhiệm
vụ thẩm vấn tôi, vừa làm nhiệm vụ ếm quân ở đấy không cho ai vào”.
“Công an đang bao vây quanh nhà tôi. Ai từ nhà
tôi đi ra đều bị lôi vào trụ sở Ủy ban Nhân dân xã Trung Văn để khám xét. Sáng
hôm kia, luật sư Trần Lâm, nguyên thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao, 85 tuổi từ
nhà tôi đi ra cũng bị hơn chục công an lôi vào khám xét, tịch thu mấy chục tờ tập
san Tổ Quốc số 80. Sáng hôm qua là nhà báo Lê Phú Khải và nhà văn Phạm Đình Trọng
và mấy người khác.
Thân phận tôi sẽ ra sao?
Đã một lần bị bỏ tù (1999), gần chục
lần bị lục soát khám xét nhà cửa tanh bành và bắt đi thẩm vấn. Ngắn là vài buổi,
dài là mươi ngày. Rồi bị đem ra phường đấu tố, rồi bị người ta thuê côn đồ mang
danh thương binh xông vào nhà chửi bới và đe dọa hành hung…”
“Nếu rồi đây họ
còn tiếp tục xúc phạm tôi thì e tôi không còn có thể chịu đựng nổi nữa. Cảm ơn
các đấng anh linh đã cho tôi hưởng đến nay đã 74 tuổi trời. Tôi không còn ân hận,
cũng không nuối tiếc gì nhiều nữa mà sẵn sàng tự đốt mình cháy lên ngọn lửa căm
phẫn ngất trời để mọi người nhanh chóng nhìn rõ những bộ mặt, những tâm địa xảo
trá bất lương cuả những kẻ bất chấp công lý, đạo lý, đầy đọa mãi nhân dân tôi
trong những nối đắng cay, oan khuất trường cửu”.
Mười năm mưa dập gió vùi, may sao “Tổ Quốc” vẫn còn
đó để đến nay chúng tôi vẫn được hồi hộp và háo hức dón chờ từng số từng số mới.
Nhà văn hóa Nguyễn Văn Vĩnh từng nói: “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn”. Chúng
tôi nói: “Tổ Quốc” còn, tiếng nói của lương tri, trí tuệ của nhân dân Việt Nam
còn”.
Bán nguyệt san “Tổ Quốc” ra đời đã diểm một dấu son
không phai trong lịch sử báo chí Việt Nam. Cầu chúc “Tổ Quốc” trường tồn. Giữa
ngổn ngang bừa bộn báo Đảng. “Tổ Quốc” hãy cứ như đóa hoa vàng rực rỡ trên bãi
cỏ xanh, như viên kim cương lóng lánh trên triền cát.
Hà Nội ngày 6 tháng 9 năm 2016
Dương Khôi
Cựu giảng viên Sư phạm Hải Dương
Mobi: 0934 669 507