Lê
Phan
Cho đến nay theo tờ Financial Times xuất bản ở Luân
Đôn, gần $40 tỷ đầu tư của Trung Cộng vào các công ty của Tây phương đã bị từ
chối hay đang bị xét lại.
Mới thứ hai 24 tháng 10 vừa qua, cả Brussels lẫn
Berlin đã đưa ra những quyết định nhằm chặn lại mấy vụ chiếm lĩnh của Trung cộng
chỉ là những chỉ dấu mới nhất của một sự kháng cự lại của Tây phương trước đầu
tư từ Bắc Kinh vốn đã đóng góp cho việc hủy bỏ gần $40 tỷ dự trù đầu tư của các
tập đoàn Hoa lục từ giữa năm 2015.
Hầu hết đã bị rơi vào những quan ngại về cạnh tranh
và an ninh, như một vụ mua bất động sản gần một căn cứ quân sự quan trọng, đã
khiến một số quốc gia Tây phương đang tính đến những thủ tục luật lệ mới để điều
tra các cuộc mua bán của Trung cộng. Nhất là khi con số 40 tỷ, do ngân hàng
Grisons Peak cung cấp, chưa bao gồm việc Trung cộng mua trọn tập đoàn kỹ nghệ
nông nghiệp Syngenta của Thụy Sĩ mà trị giá là $44 tỷ và công ty làm
semiconductor Aixtron của Đức, trị giá 679 triệu euro. Cả hai đã bị nhà chức
trách Liên Hiệp Âu Châu và Đức đòi xét lại.
Mặc dầu những quan ngại, những tập đoàn Trung Cộng
tiếp tục tung ra những affair mới. Tập Đoàn HNA, một tập đoàn hàng không và du
lịch, loan báo là họ sẽ mua 25% cổ phần của Hilton Worldwide từ tập đoàn
Blackstone với giá $6.5 tỷ trong khi Tập Đoàn China Oceanwide nói họ đồng ý mua
công ty bảo hiểm Hoa Kỳ Genworth Financial với giá $2.7 tỷ.
Nhưng có những chỉ dấu cho thấy sự gia tăng chú ý đã
trở thành một cái thắng cho sự việc người Hoa đổ tiền ra ngoại quốc và mua bất
kể. Tổng số các vụ sát nhập và mua bán cho quý ba của năm nay chỉ có $46.1 tỷ,
so với $49.4 tỷ cho quý thứ nhì và một kỷ lục $95.6 tỷ cho quý đầu năm nay.
Tuần rồi, tin tức cho biết là Blackstone, một nhóm đầu
tư tư nhân, đã hủy bỏ kế hoạch bán khách sạn nổi tiếng của San Diego Hotel del
Coronado, vốn nhìn xuống quân cảng San Diego, dự trù với giá $1 tỷ cho công ty
bảo hiểm Anbang vì những quan ngại về an ninh quốc gia.
Trên thế giới, hồi tháng 8, Úc chặn tập đoàn lưới điện
nhà nước Trung Cộng State Grid Corp và Cheung Kong Infrastructure Holdings, một
công ty Hồng Kông, không cho mua một số cổ phần đủ để kiểm soát mạng lưới điện
lớn nhất nước bao gồm việc cung cấp điện cho thủ đô Canberra và hai thành phố lớn
nhất nước Sydney và Melbourne. Chỉ vài phút sau khi Úc loan báo quyết định,
phát ngôn nhân bộ ngoại thương Bắc Kinh đã lên án nói quyết định đó là bảo hộ mậu
dịch và đe dọa sẽ giảm thiểu ý định của các công ty Trung Cộng đầu tư vào Úc.
Trong nhiều vụ dự trù mua ở Hoa Kỳ, các công ty
Trung Cộng đã hủy việc đấu giá sau khi biết được là ủy ban về đầu tư ngoại quốc
ở Hoa Kỳ, một ủy ban cứu xét quốc gia, tính chuyện xét lại. Unisplendor, một
chi nhánh của tập đoàn nhà nước Tsinghua Holdings, hủy việc muốn mua Western
Digital, một công ty kho dữ liệu, sau khi ủy ban quyết định điều tra.
Tổng cộng có 11 vụ mua lớn đã bị các nhà đầu tư
Trung Cộng bỏ cuộc từ tháng 7 năm ngoái, lý do chính là sự siết chặt kiểm soát
bởi nhà chức trách từ Hoa Kỳ qua Úc và nay đến cả Âu Châu.
Trong một bài bình luận trên tờ Financial Times, ông
John Gapper giải thích vấn đề không những vì an ninh mà còn vì một lý do quan
trọng hơn, đó là “nếu Trung cộng không thắng được Âu Châu, họ sẽ mua (để có được
thắng lợi đó).”
Ông Gapper nhắc lại là khi ông Tập Cận Bình đến Hà Bắc
hồi năm 2012 để mở đầu chiến dịch chống tham nhũng, ông ra lệnh bữa cơm chỉ được
có bốn đĩa và một tô canh, không có rượu. Bữa cơm “thanh đạm” đó là để ra hiệu
cho quan chức là không được có những tiệc tùng thịnh soạn vốn là một hình thức
hối lộ.
Các công ty ngoại quốc đến đầu tư ở Trung cộng cũng
bị một thứ diet khắc khổ không kém. Trên bàn tiệc chỉ có vài đĩa và hầu hết là
những món khó nuốt. Như chủ tịch Phòng Thương Mại EU ở Hoa lục, Jorg Wuttke giải
thích, khác hẳn “bàn tiệc” mà Trung cộng được chiêu đãi ở hải ngoại. Nay thì Đức
và Liên Hiệp Âu Châu đang ngưng chiêu đãi hay ít nhất lấy bớt đi một số món
ngon.
Thận trọng là phải, không những bởi vì có điều gì
không phải trong việc các công ty Trung cộng đi mua công ty ngoại quốc, nhưng bởi
vì Bắc Kinh ngược lại đã đặt những chướng ngại khiến cho các công ty ngoại quốc
không vào thị trường của họ được.
Mà các tập đoàn Trung Cộng giờ đây không chỉ đe dọa
các công ty vừa và nhỏ của Đức, vốn là nền tảng của nền kỹ nghệ Đức, mà họ còn
nhắm vào các mục tiêu khác nữa. Dalian
Wanda đã đang hăng say mua các cổ phần của Hollywood. Các công ty Trung Cộng
nay không chỉ hài lòng sản xuất quần áo, đồ chơi và hàng điện tử, để lại những
thứ kỹ thuật cao hơn cho người khác.
Sở dĩ Đức nay đặt
ra việc xét lại về vụ Aixtron là vì có một loạt các công ty kỹ thuật sản xuất
cao bị nuốt. Kuka, một công ty sản xuất robot cho kỹ nghệ chế biến, bị Midea, một
công ty đồ gia dụng điện tử ở Quảng Đông mua, với giá 4.5 tỷ euro năm nay. Các
công ty Trung Cộng cũng đã mua một lô các công ty sản xuất bơm chất đặc và dụng
cụ cơ khí. Đức nổi tiếng sản xuất những dụng cụ cơ khí hạng cực tốt chỉ để phục
vụ cho những ngành kỹ nghệ cần đến nó. Nay nếu mất đi những khả năng này thì sự
chế ngự của kỹ nghệ sản xuất của Đức cho kỹ thuật cao sẽ gặp khó khăn.
Bởi thực ra
không có gì bí hiểm cho việc gì đang xảy ra. Kế hoạch “Chế tạo tại Trung cộng
2025” được tung ra hồi năm ngoái, kêu gọi Trung cộng chuyển sang các ngành sản
xuất cao cấp trong 10 kỹ nghệ, kể cả dụng cụ cơ khí và robot, không gian, y
khoa và kỹ thuật tin học.
Nếu họ không đủ
khả năng để đánh bại những công ty Đức hay Hoa Kỳ, họ sẽ tìm cách mua những
công ty này.
Tự nó, hành động
này cũng không nguy hiểm. Nó còn hơn là chiến thuật cũ của Trung Cộng, vốn thúc
đẩy “sáng tạo nội địa” bằng cách bắt các công ty Âu châu và Hoa Kỳ muốn tiếp cận
thị trường Hoa lục phải lập công ty liên doanh với các công ty Trung Cộng và
chuyển giao kỹ thuật để trả giá cho việc được tham gia. Đó là trường hợp của
Siemens, Kawasaki và Alstom khi họ muốn trúng thầu xây hệ thống đường xe lửa
cao tốc cho Trung Cộng.
Việc Trung Cộng
muốn chuyển đổi sang kỹ thuật cao tự nó cũng không có gì là đáng trách. Trung Cộng
không thể ở mãi vị trí sản xuất những hàng rẻ tiền với đồng lương rẻ mạt vì sớm
muộn gì cũng có những nước nghèo hơn như Việt Nam hay Indonesia hay Bangladesh
sẵn sàng làm rẻ hơn nữa. An ninh của Tây phương không bị đụng chạm nếu Trung Cộng
mua khả năng chuyên môn về robot hay dụng cụ cơ khí cao cấp.
Điều làm cho các
quốc gia và doanh nghiệp Tây phương tức giận là vì sự đầu tư chỉ có một chiều.
Trong khi Trung Cộng tự do mua Genworth Financial, một công ty bảo hiểm Hoa Kỳ,
hầu như không một công ty ngoại quốc nào lớn có thể vào được thị trường bảo hiểm
của Trung Cộng.
Đức ngày càng lo
cũng phải. Giữa Đức và Trung Cộng không có một sân chơi ngang hàng. Đức nằm
trong một khối các nền kinh tế cởi mở nhất trong khi Trung Cộng áp đặt rất nhiều
hạn chế. Điều càng đáng ngại hơn là những công ty mà Trung Cộng đổ tiền vào mua
của Đức bao gồm những lãnh vực mà hiện nay Đức giữ ưu thế cạnh tranh như dụng cụ
cơ khí, năng lượng mới, kỹ thuật y khoa, robot kỹ nghệ, tractor khổng lồ và kỹ
thuật điện tử cho xe hơi.
Trong khi đó các công ty Trung Cộng đang đổ tiền đi
mua khắp thế giới có được những trợ cấp và trợ giá bởi chính quyền từ Bắc Kinh
đến địa phương khiến cho nó tạo nên một sự cạnh tranh không công bằng ngay cả
trong việc mua bán.
Người ta cũng sợ là các chủ nhân quốc doanh của
Trung Cộng sẽ thu nhập những kỹ thuật căn bản và kiến thức, dẫn đến hiện tượng
gọi là làm rỗng ruột nền tảng kỹ nghệ của các đối thủ Tây phương. Đây không phải
là chuyện đùa. Sự giảm thiểu khả năng của một ngành kỹ nghệ liền lạc như xe hơi
của Đức có thể chọc thủng những lỗ lớn vào nền tảng kỹ nghệ và sau cùng có thể
phá hủy toàn thể một ngành kỹ nghệ cũng như một vùng kỹ nghệ.
Những lo ngại này không phải là không có nền tảng,
và chính vì vậy mà ngày càng có nhiều chính phủ thấy cần phải chặn bớt đầu tư của
Trung cộng.
Đọc thêm:
Đồng
bảng Anh, nhân dân tệ, đô la Hồng Kông, đô la Mỹ và đồng euro. Ảnh minh họa.REUTERS
Chính phủ Đức mới đây đã ngăn chặn Quỹ Đầu Tư Phúc
Kiến của Trung cộng (Fujian Grand Chip Investment Fund, FGC) mua lại một cơ sở
của công ty điện tử Aixtron. Quyết định này cho thấy Berlin cảm thấy bị đe dọa
trước những khối lượng đầu tư của Trung cộng, tính trong sáu tháng đầu năm 2016
đã lên đến 10 tỉ euro.
Trong số ra ngày 27/10/2016, Le Figaro nhận định trên trang nhất, nỗi sợ
này không chỉ có riêng ở Đức mà « thói háu ăn của Trung cộng khiến cả
thế giới lo sợ ». Chưa hết năm 2016, các nhà đầu tư Trung cộng
đã chi đến 200 tỉ đô la để đầu tư và mua lại các doanh nghiệp nước ngoài trong
mọi lĩnh vực. Con số thống kê sơ bộ này đã khiến nhiều quốc gia châu Âu giật
mình và tăng cường kiểm soát, mà Đức là ví dụ mới nhất.
Tuy nhiên, phải nói là Trung cộng « háu
ăn » nhưng có chọn lọc. Tại Pháp chẳng hạn, theo bài xã luận của
Le Figaro, các nhà đầu tư Trung cộng chi nhiều tỉ đô la trong các lĩnh vực
nguyên tử, hóa học, công nghệ robot, khách sạn, trang trại trồng nho sản xuất
rượu hay câu lạc bộ bóng đá.
Vậy « còn ai khác sợ đầu tư Trung cộng ? ».
Trước hết, phải kể đến Úc. Theo Le Figaro, chỉ riêng quốc gia Thái Bình Dương
này đã thu hút đến 1/3 tổng số đầu tư ra ngước ngoài của Trung cộng. Ngay từ cuối
thập niên 1990, Úc là một trong những điểm đầu tư được các doanh nghiệp Trung cộng
ưa chuộng nhất, dưới sự chỉ đạo của trung ương, để thâm nhập vào nguồn tài
nguyên. Sau đó, Bắc Kinh nhắm đến lĩnh vực chăn nuôi và hệ thống điện lực. Tuy
nhiên, gần đây, Canberra đã nhanh chóng ngăn chặn một số thương vụ vì lý do an
ninh quốc gia.
Việc các tập đoàn Trung cộng đổ vốn vào kinh đô điện
ảnh Hollywood khiến công luận Mỹ lo ngại. Còn Berlin phải chịu thua trước tập
đoàn Midea của Trung cộng khi mua lại công ty Kuka, nổi tiếng trong lĩnh vực
robot với các khách hàng quan trọng như Airbus, Audi hay Mercedes.
Nhận thấy sự phản kháng của các nước phương Tây, tại
thượng đỉnh G20, tổ chức đầu tháng 09/2016, ở Hàng Châu, Bắc Kinh đã « mở
lời » mời các nhà đầu tư nước ngoài vào Trung cộng. Tuy nhiên, một số nước bắt đầu tính đến việc tăng cường về mặt pháp lý
để có khả năng kiểm tra các thương vụ. Đây cũng chính là nhận định của
bài xã luận trên Le Figaro : « bảo vệ mô hình tự do không đồng
nghĩa với « ngây thơ » ». Hoa Kỳ hiểu rõ điều này khi quyền
lợi của họ bị xâm phạm. Pháp và một số nước khác cũng có những điều khoản đặc
biệt để bảo vệ các lĩnh vực được cho là nhạy cảm.
Trung cộng dùng tiền mua kiến thức và ảnh
hưởng
Nhìn từ Trung cộng, chiến lược đầu tư của Bắc Kinh
được Le Figaro cho là để « tìm kiếm bí quyết và ảnh hưởng »,
đồng thời tăng cường ảnh hưởng của chủ tịch Tập Cận Bình đối với những cơ cấu
nhà nước quan trọng, trong đó có lĩnh vực kinh tế.
Theo giải thích của chuyên gia kinh tế Hồ Tinh Đẩu
(Hu Xing Dou), thuộc đại học Công Nghệ Bắc Kinh, Trung cộng « có
ngân quỹ hơn 3.000 tỉ đô la » phục vụ cho « những đầu
tư sinh lợi ở nước ngoài, trong bối cảnh thị trường nội địa ngày càng có ít cơ
hội » do nền kinh tế chững lại. Không còn hài lòng là « công
xưởng của thế giới », Bắc Kinh tìm cách bổ xung những gì còn thiếu :
kinh nghiệm-bí quyết và các thương hiệu nổi tiếng mà người tiêu dùng Trung cộng
ưa chuộng.
Đam mê đầu tư ra nước ngoài của Bắc Kinh
nằm trong chiến lược quy mô hơn nhằm khẳng định vị trí lãnh đạo của Trung cộng
trên mọi lĩnh vực. Với việc thâu tóm các doanh nghiệp nước
ngoài nước, Trung cộng tham gia vào hội đồng quản trị và có thể tác động đến
chiến lược của các doanh nghiệp phương Tây. Một mục tiêu cơ bản là để cải thiện
hình ảnh của cường quốc thứ hai thế giới, mà thường được gọi là « quyền
lực mềm » : một khi nhắc đến những tên tuổi nổi tiếng
(các câu lạc bộ bóng đá hay các công ty sản xuất phim ảnh ở Hollywood), người
ta buộc phải nhắc đến các tập đoàn Trung cộng.
« Chính phủ Trung cộng phản ứng
ngay lập tức nếu một doanh nghiệp không được phép kí kết hợp đồng » theo
nhận định của một chuyên gia kinh tế về châu Á-Thái Bình Dương tại Natixis. Anh
Quốc là ví dụ điển hình. Cuối tháng 07/2016, khi thủ tướng Theresa May đưa ra ý
định hoãn quyết định về nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point, đại sứ Trung cộng
tại Anh, tức giận, đã dùng ngôn từ ngoại giao công khai dọa bà về việc trả đũa
thương mại. Cuối cùng, Luân Đôn đành chấp nhận để tổng công ty điện hạt nhân
CGN Trung cộng tiếp tục đầu tư với tập đoàn EDF của Pháp vào dự án điện nguyên
tử.
Thu
Hằng (RFI)