CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT TỰ DO MÜNCHEN BAYERN: Tin Tổng Hợp Liên Quan đến Biển Đông và Trung Cộng (ngày 17.05.2017)

Tin Tổng Hợp Liên Quan đến Biển Đông và Trung Cộng (ngày 17.05.2017)

Trung cộng đặt dàn phóng hỏa tiễn ở Đá Chữ Thập

Bãi đá Chữ Thập. Courtesy of csis.org

Viện dẫn lý do phải ngăn chận hoạt động của lực lượng người nhái quân đội Việt Nam, Trung cộng cho đặt các dàn phóng hỏa tiễn ở Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa.

Tin này được tờ Quốc Phòng Thời Báo xuất bản tại Hoa Lục phổ biến ngày hôm nay, và được hãng thông tấn Reuters trích dẫn lại.

Bài báo của Trung cộng cho biết dàn phóng hỏa tiễn chống người nhái NORINCO CS/AR-1 được đặt tại Đá Chữ Thập là dàn phóng có nhiều khả năng khác nhau, từ phát hiện, nhận dạng cho đến tấn công kẻ địch.

Tờ Quốc Phòng Thời Báo của Trung cộng cũng ghi rõ hệ thống này được đặt để phòng chống hoạt động của lực lượng người nhái Việt Nam, nhắc lại chuyện người nhái quân đội Việt Nam đã đặt nhiều lưới đánh cá ở Hoàng Sa từ hồi tháng Năm 2014.

Đá Chữ Thập là nơi tranh chấp giữa Việt Nam, Trung cộng, Phi Luật Tân và Đài Loan, nhưng Trung cộng nắm quyền kiểm soát từ năm 1988 đến giờ.

Đây cũng là địa điểm Trung cộng cải tạo, xây nhiều cầu tầu, bãi đáp trực thăng, trạm radar, đặc biệt xây một đường băng cho máy bay ném bom chiến lược đáp hoặc cất cánh, để không quân của họ có thể hoạt động trong không phận quy mô, kéo dài từ Tây Thái Bình Dương cho đến Ấn Độ Dương.

Hoa Kỳ đã nhiều lần lên tiếng chỉ trích các hành động mang tính quân sự hóa của Trung cộng, đồng thời Washington cũng khẳng định quyền tự do hàng hải và hàng không bằng những cuộc tuần tra trên không và trên biển, kể cả những hoạt động sát đảo Đá Chữ Thập.

Tin Trung cộng đặt dàn hỏa tiễn tại Đá Chữ Thập được Bắc Kinh phổ biến chỉ ít ngày sau chuyến viếng thăm Trung cộng của ông Trần Đại Quang, Chủ Tịch Nhà Nước Việt Nam.

Bản thông cáo chung công bố tại Bắc Kinh cho thấy hai nước cam kết kiểm soát tốt mọi bất đồng trên biển, không có những hành động khiến tình hình trở nên phức tạp hơn, không mở rộng tranh chấp và cùng nhau gìn giữ hòa bình, ổn định ở Biển Đông.

RFA

Trung cộng bố trí pháo chống người nhái trên Đá Chữ Thập

Cảnh bố phòng của Trung cộng tại Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef, đá ngầm Vĩnh Thử theo tiếng Trung cộng, Kagitingan theo Phi Luật Tân), Trường Sa, từ máy bay do thám Hoa Kỳ P-8A Poseidon, ngày 21/05/2015.Ảnh : Reuters

Trích dẫn một bài báo trên tờ Quốc Phòng Thời Báo Trung cộng ngày 16/05/2017, hãng tin Anh Reuters cho biết Trung cộng đã lắp đặt nhiều giàn pháo chống người nhái trên Đá Chữ Thập (Fiery Cross Reef), một trong bảy hòn đảo nhân tạo mà Bắc Kinh đã bồi đắp ở vùng quần đảo Trường Sa (Biển Đông). Mục tiêu, theo bài báo, là để ngăn chặn đặc công người nhái Việt Nam.

Theo bài báo, được trang tin Trung cộng Tân Văn Đầu Điều (xwtoutiao.cn) đăng lại, thì hệ thống mà Bắc Kinh cho lắp đặt là loại pháo Norinco CS/AR-1 55 ly, có khả năng phát hiện, nhận dạng và tấn công tiêu diệt người nhái của đối phương.

Bài báo không cho biết là hệ thống pháo này đã được triển khai trên Đá Chữ Thập từ lúc nào, nhưng xác định đây là một trong những biện pháp nằm trong kế hoạch nhằm đối phó với sự kiện là vào tháng 5 năm 2014, người nhái Việt Nam đã giăng một khối lượng lưới cá lớn tại khu vực quần đảo Hoàng Sa.

Đá Chữ Thập là một trong bảy hòn đảo nhân tạo mà Trung cộng đã bồi đắp ở vùng Trường Sa, biến thực thể này thành đảo lớn nhất tại Trường Sa, và xây dựng trên đó cả một sân bay, với phi đạo dài hơn 3000 mét, cùng nhiều cơ sở quân sự khác. Giới chuyên gia đã đánh giá Đá Chữ Thập là căn cứ tác chiến lớn nhất của Trung cộng tại Trường Sa. Vào tháng Giêng 2016, hai phi cơ hàng không dân dụng của Trung cộng đã bay ra Đá Chữ Thập để thử nghiệm phi đạo tại đây.

Hoa Kỳ đã chỉ trích việc Trung cộng quân sự hóa các tiền đồn ở Biển Đông. Bắc Kinh đã bác bỏ cáo buộc này, cho rằng các cơ sở quân sự mà họ xây dựng trên các hòn đảo trong tay họ chỉ mang tính chất thuần túy phòng thủ. Mặt khác, Bắc Kinh xác định là họ có quyền xây dựng trên các khu vực thuộc lãnh thổ Trung cộng.

Trọng Nghĩa (RFI)

Trung cộng dùng rocket ngăn người nhái Việt?

Tư lệnh Bộ Chỉ huy Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương, Đô đốc Harry Harris, đứng bên bức ảnh vệ tinh cho thấy hòn đảo nhân tạo mà Trung cộng xây trên bãi đá Chữ thập, tháng Chín năm 2015.

Hai ngày sau chuyến thăm của Chủ tịch Việt Nam Trần Đại Quang, Trung cộng thông báo đã lắp đặt các bệ phóng rocket trên một bãi cạn ở Biển Đông nhằm ngăn chặn sự tiếp cận của người nhái Việt Nam.

Reuters dẫn lại tin của tờ Thời báo Quốc phòng của Trung cộng đưa tin hôm 17/5 rằng bệ phóng rocket Norinco CS/AR-1 55 mm có khả năng phát hiện, nhận diện và tấn công người nhái của kẻ thù đã được lắp đặt trên Bãi đá Chữ thập ở Trường Sa.

Tờ báo không nói là hệ thống phòng thủ trên được lắp đặt khi nào, nhưng đưa tin rằng đó là một động thái đáp trả kể từ tháng Năm năm 2014, khi người nhái Việt Nam giăng một số lượng lớn lưới đánh bắt cá ở Hoàng Sa.

Một chiếc máy bay dân dụng của Trung cộng đáp xuống một đường băng xây trên bãi đá Chữ Thập ở Biển Đông tháng Một năm ngoái.

Trả lời VOA tiếng Việt, Tiến sĩ Nguyễn Nhã, một người nghiên cứu về Biển Đông, nói rằng sự việc cho thấy, từ năm 1974 tới nay, khi xảy ra trận hải chiến ở Hoàng Sa, “Trung cộng không hề thay đổi”.

Ông nói thêm: “Họ muốn chiếm bằng được những đảo đá ở Biển Đông trong đó có Hoàng Sa và Trường Sa. Họ cho đó là quyền lợi cốt lõi của họ. Nếu mà thế giới cứ ứng xử như từ trước tới nay, thì Trung cộng nó vẫn tiếp tục như thế. Việt Nam cũng chuẩn bị cách đối phó, nhưng là một nước bên cạnh mà nhỏ thì cần phải có sự hỗ trợ từ bên ngoài. Hiện nay Trung cộng chỉ có ngại có Mỹ”.

Lâu nay, chính quyền quốc gia đông dân nhất thế giới tuyên bố rằng họ có quyền xây dựng các cơ sở quân sự trên các hòn đảo mà nước này kiểm soát ở Biển Đông, và việc đó sẽ chỉ giới hạn cho mục đích phòng thủ.

Tuy nhiên, việc quân sự hóa này đã vấp phải chỉ trích của các nước cũng có tranh chấp như Việt Nam hay quốc gia không tuyên bố chủ quyền như Mỹ.

Hà Nội chưa có tuyên bố nào về thông tin trên, nhưng nhiều tờ báo trong nước viết rằng Trung cộng “ngang nhiên lắp đặt” hay “triển khai trái phép bệ phóng rocket” ở “Trường Sa của Việt Nam”.

Tin lắp bệ phóng rocket của Trung cộng được đăng tải hai ngày sau chuyến công du Trung cộng của Chủ tịch Việt Nam Trần Đại Quang.

Tin của truyền thông Trung cộng được đăng tải hai ngày sau chuyến thăm của Chủ tịch Trần Đại Quang. Tin cho hay, ngày 11/5, Bắc Kinh đã bắn nhiều phát đại bác để chào đón nguyên thủ Việt Nam.

Trong chuyến công du để tham dự hội nghị thượng đỉnh về Con đường Tơ lụa mới, ông Quang đã gặp nhiều quan chức cấp cao của quốc gia chủ nhà, và Hà Nội và Bắc Kinh cùng cam kết "kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp, giữ gìn hòa bình, ổn định ở Biển Đông".

Hồi tháng Tám năm ngoái, Reuters đưa tin rằng Việt Nam đã “âm thầm” đưa ra Trường Sa các giàn pháo di động mới có khả năng tấn công đường băng và căn cứ quân sự của Trung cộng gần đó.

Bộ Ngoại giao Việt Nam khi đó lên tiếng nói rằng đó là thông tin “không chính xác”, nhưng không giải thích thêm.

Người Phi Luật Tân và Việt Nam trong một cuộc biểu tình chống Trung cộng ở Manila.

Trong một diễn biến mới nhất liên quan tới Biển Đông, hội nghị giới chức cấp cao lần thứ 14 về thực thi Tuyên bố về các ứng xử của các bên ở Biển Đông sẽ được tiến hành vào ngày 18/5 tới tại thành phố Quý Dương, tỉnh Quý Châu, Trung cộng.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Xuân Oánh cho biết rằng quan chức ngoại giao cấp cao các nước thuộc Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á và Thứ trưởng Ngoại giao Trung cộng Lưu Chấn Dân sẽ tham dự hội nghị nhằm “thúc đẩy hợp tác thực tế trên biển và các vấn đề liên quan đến đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông”.

Viễn Đông (VOA)

Biển Đông : Hải Quân Mỹ-Singapore-Thái Lan diễn tập chung

Một cuộc tập trận CARAT tại Thái Lan năm 2015.Ảnh : Wikipedia

Chiến hạm của Hoa Kỳ, Singapore và Thái Lan đã tiến hành một cuộc diễn tập chung tại Biển Đông vào tuần trước. Hoa Kỳ muốn thể hiện ý định đa phương hóa các cuộc tập trận với một số nước châu Á đang phải đối mặt với các vấn đề an ninh ngày thêm căng thẳng trong vùng.

Theo trang Defense Daily ngày thứ Hai 15/05/2017, cuộc diễn tập chung CARAT kéo dài 3 ngày. Phía Hải Quân Hoa Kỳ có hai chiến hạm tham gia : Tầu khu trục có tên lửa dẫn đường USS Sterett (DDG-104) và tầu chiến đấu ven biển USS Coronado (LCS 4). Singapore cử chiến hạm RSS Intrepid (FFS 69) và Thái Lan cử chiến hạm HTMS Naresuan (FFG 421).

Theo Hải Quân Hoa Kỳ, bốn tầu cùng tiến hành theo bản kế hoạch từ trước, gồm các hoạt động theo dõi, tập bắn, lên tầu, khám xét và bắt giữ (VBSS), kèm theo là các hoạt động không quân chung và thông tin truyền thông.

Trong một bản thông cáo, tư lệnh Doug Meagher, chỉ huy tầu USS Coronado, nhấn mạnh : « Các cuộc diễn tập hải quân đa phương tạo điều kiện quan trọng để cải thiện quan hệ đối tác hàng hải với Hải Quân Hoàng Gia Thái Lan và Cộng Hòa Singapore, đồng thời tăng cường khả năng hợp tác chặt chẽ trong các nhiệm vụ hợp tác an ninh ».

Cuộc diễn tập CARAT gồm các hoạt động đào tạo an ninh hàng hải nhằm tăng cường hợp tác và hỗ trợ giữa hải quân của ba nước. Hoa Kỳ bắt đầu hoạt động diễn tập này với Singapore và Thái Lan từ năm 1995.

Thu Hằng (RFI)

Nam Dương lên tiếng yêu cầu Trung cộng thực hiện lời hứa về COC

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nam Dương Arrmanatha Nasir. (Nguồn: mediaNam Dương.com)

Straitstimes đưa tin, Nam Dương đã yêu cầu Trung cộng thực hiện lời hứa hoàn tất các cuộc đàm phán hiện tại về một bộ khung cho Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) trước giữa năm 2017.

Đề nghị trên được Jakarta đưa ra trong bối cảnh Ngoại trưởng Nam Dương Retno LP Marsudi có cuộc gặp người đồng cấp Vương Nghị tại thủ đô Bắc Kinh hôm 13/5 vừa qua.

Cuộc gặp gỡ này nhằm thảo luận các vấn đề mà hai bên cùng quan tâm, trong đó có tranh cãi về Biển Đông, mặc dù Nam Dương không phải là một bên có tuyên bố chủ quyền ở vùng biển này nhưng đóng vai trò là nước trung gian tin cậy.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nam Dương Arrmanatha Nasir cho biết: "Một trong những vấn đề chắc chắn sẽ được các ngoại trưởng (ASEAN) thảo luận là cần làm gì tiếp theo để xúc tiến quá trình hậu đàm phán bộ khung COC. Năm ngoái, Trung cộng cam kết sẽ tái khởi động các vòng đàm phán để bộ khung COC có thể được thông qua trước giữa năm 2017. Chúng tôi đang gần hoàn tất quá trình này, vì vậy chúng tôi thực sự hy vọng nó sẽ được hoàn thiện."

Ông Arrmanatha cũng nói thêm rằng Jakarta hiện đang tính toán về bước đi tiếp theo, đồng thời nhấn mạnh rằng nước này sẽ tìm kiếm sự cam kết của Bắc Kinh đối với một lộ trình thời gian cụ thể để hoàn tất COC vào thời điểm sớm nhất.

ASEAN và Trung cộng đang ở giai đoạn cuối cùng để hoàn thiện bộ khung cho COC, một công cụ giúp ngăn chặn xung đột ở Biển Đông.

Dự kiến, các nhà ngoại giao ASEAN và Trung cộng sẽ nhóm họp về COC tại Trung cộng vào cuối tháng Năm này./.

Phi Luật Tân: Sẵn sàng khai thác Biển Đông cùng Trung cộng, Việt Nam

Tổng thống Rodrigo Duterte tại cuộc họp thượng đỉnh các lãnh đạo ASEAN ở Manila, Phi Luật Tân, ngày 29/4/2017.

Tổng thống Phi Luật Tân Rodrigo Duterte hôm thứ Ba tuyên bố ông sẵn sàng cùng Trung cộng và Việt Nam, hai đối thủ chính trong tranh chấp Biển Đông, thăm dò tài nguyên ở Biển Đông.

Động thái này một lần nữa khẳng định chính sách xoay chiều của ông Duterte. Trong chiến dịch vận động tranh cử, ông Duterte từng tuyên bố sẽ lái jetski ra một quần đảo đang trong vòng tranh chấp ở Biển Đông để thách thức yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh.

Trong cuộc họp báo hôm thứ Ba, Tổng thống Phi Luật Tân nói ông có thể hợp tác với các nước láng giềng khi trở về nước từ Bắc Kinh, sau cuộc gặp với Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Khắc Cường.

“Nếu có thể có được cái gì đó mà không gặp phiền hà, thì tại sao không chứ?”, ông Duterte nói với các nhà báo.

Ông nói thêm rằng với điều kiện là phải mọi sự phải “công bằng và cân xứng”.

Tổng thống Phi Luật Tân nói chuyến đi của ông tới thăm Bắc Kinh là “cơ may” cho Phi Luật Tân, ông tiết lộ rằng sẽ có thêm nhiều khoản đầu tư từ Trung cộng, nhưng ông không cho biết thêm chi tiết.

Ông Duterte đang tham dự Hội nghị “Vành đai và Con đường”, một dự án của Trung cộng nhằm nối kết châu Á và châu Âu.

Đây không phải là lần đầu tiên Phi Luật Tân tìm cách hợp tác với Trung cộng và Việt Nam ở Biển Đông. Năm 2005, Tổng thống Phi Luật Tân Gloria Arroyo đã ký một thỏa thuận thăm dò dầu khí với Trung cộng và Việt Nam trên khắp khu vực. Nhưng thỏa thuận này sau đó sụp đổ, khiến bà Arroyo sau đó tuyên bố “không thể tin vào người Trung cộng”.

(Theo Channel News Asia, News Week, ABS-CBN)

Nói chuyện về Biển Đông của Diễn giả Bill Hayton, Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh

Ngày 23/5/2017, Học viện Ngoại giao tổ chức buổi nói chuyện với diễn giả Bill Hayton, Chuyên gia hàng đầu về Biển Đông của Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh (Chatham House) với chủ đề "Trung cộng và Biển Đông: Lịch sử, pháp lý và cạnh tranh quyền lực ở Châu Á – Thái Bình Dương".

Nhằm nâng cao kiến thức chuyên sâu về khía cạnh lịch sử của tranh chấp Biển Đông và cạnh tranh quyền lực tại Châu Á – Thái Bình Dương, Học viện Ngoại giao tổ chức buổi nói chuyện với diễn giả Bill Hayton, Chuyên gia hàng đầu về Biển Đông của Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh (Chatham House) và là tác giả của cuốn sách nổi tiếng “Biển Đông: Cạnh tranh quyền lực ở Châu Á (South China Sea: The Struggle for Power in Asia).

- Chủ đề: Trung cộng và Biển Đông: Lịch sử, pháp lý và cạnh tranh quyền lực ở Châu Á – Thái Bình Dương;

- Thời gian: 9h00 – 11h00, sáng thứ Ba, ngày 23/5/2017;

- Địa điểm: Phòng Truyền thống, Tầng 3, Nhà A, Học viện Ngoại giao, 69 Chùa Láng, Đống Đa, Hà Nội;

- Nội dung: Lịch sử hình thành và các lập luận pháp lý về yêu sách Biển Đông của Trung cộng; các tính toán chiến lược của Trung cộng ở Biển Đông và cạnh tranh quyền lực tại Châu Á – Thái Bình Dương.

- Ngôn ngữ: Tiếng Anh.

Để đăng ký tham dự, xin gửi form đăng ký theo link http://tinyurl.com/Bill-Hayton-talks-DAV trước ngày 20/5/2017;

hoặc liên hệ Thùy Anh, email: thuyanh178@gmail.com.

Nghiên cứu Biển Đông

Liệu Biển Đông có trở thành một Crimea mới?

Tập Cận Bình đã tránh được thành công hành động quá đà trên biển – nhưng điều này có thể sẽ thay đổi.

Tình bạn đang nảy nở giữa Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong thời gian gần đây đã phản ánh những nét tương đồng trong phong cách lãnh đạo cá nhân của họ. Cả hai quốc gia đều được xác định bằng việc chú trọng vào người lãnh đạo cá nhân, ngược lại với thể chế, do đó tiêu biểu cho mô hình “thuyết nhân cách” trong đó các nhà lãnh đạo tự mô tả mình là những nhà cầm quyền mạnh mẽ và độc nhất mà số phận của toàn dân tộc phụ thuộc vào. Mô hình lãnh đạo này, vốn thường thúc đẩy các nhà lãnh đạo theo thuyết nhân cách tìm kiếm uy tín quốc gia cho đất nước của mình nhằm duy trì tiếng tăm trong nước, và cũng có thể dẫn đến sự quá đà về chính sách đối ngoại. Trong khi những nỗ lực nhằm đạt được uy tín quốc gia có thể dẫn đến việc các chế độ theo thuyết nhân cách giành được quyền lực ở bên ngoài, chúng cũng thường cũng dẫn đến việc hình thành các liên minh giữa các nước bị ảnh hưởng để chống lại chế độ theo chủ nghĩa phiêu lưu. Putin hiện đang gánh chịu những tác động của cái bẫy hành động quá đà này sau khi Nga sáp nhập Crimea.

Crimea: Một chiến thắng phải trả giá đắt

Trong khi Nga đang ngày càng lo lắng về những căng thẳng gia tăng với NATO ở vùng Baltics, thì chiến lược lớn Á-Âu của Putin vẫn đang đình trệ, vì các nước Trung Á đã trở nên nghi ngờ về chủ nghĩa đế quốc mới có thể xuất hiện của Nga sau khi Nga sáp nhập Crimea. Dự án chủ đạo của chiến lược này, Liên minh kinh tế Á-Âu (EEU), hiện đang suy tàn. Điều này là vì các rắc rối kinh tế của Nga – một phần là do các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp đặt để đáp trả hành động của Nga ở Ukraine – đã xâm nhập vào các nền kinh tế Trung Á, vốn phụ thuộc vào Nga trong phần lớn thương mại hai chiều của họ. Tác động của các biện pháp trừng phạt, bị làm trầm trọng thêm bởi sự sụt giảm giá dầu trên toàn cầu, được thể hiện qua việc kim ngạch thương mại sụt giảm giữa Kazakhstan và Nga, từ 28,5 tỷ USD năm 2013 xuống 15,5 tỷ USD năm 2015 – giảm 45%. Xu hướng của Moskva ưu tiên chính sách đối ngoại theo chủ nghĩa phiêu lưu của nước này thay vì cân nhắc đến nền kinh tế khu vực đang khiến các nước thành viên EEU ngày càng thấp thỏm, một vài trong số đó đang dần dần vỡ mộng về dự án này.

Sự vỡ mộng của các nước thành viên EEU và các nước Trung Á khác về chủ nghĩa phiêu lưu của Putin, và sự nghi ngờ của họ đối với chủ nghĩa đế quốc mới của Nga, có thể làm suy yếu nghiêm trọng chiến lược lớn của Moskva. Trước hết, nó có thể khiến các quốc gia này ngày càng sẵn sàng tìm kiếm sự hợp tác lớn hơn với EU và Trung cộng, điều sẽ không có lợi cho Nga. Một tác động khác có thể xảy ra là việc các nước thành viên EEU hợp tác để chống lại sự lấn át của Moskva trong liên minh. Thêm vào đó, việc Moskva thiếu vốn để thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực có thể khiến các quốc gia Trung Á tăng cường tập trung vào các cải cách trong nước nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế của chính họ. Việc giảm phụ thuộc kinh tế vào Nga do kết quả của điều đó – hiện trạng của nhiều trong số những quốc gia này – có thể dẫn đến quyền tự chủ gia tăng so với Nga.

Xét tác động tiêu cực của hành động của Putin ở Crimea tới chiến lược lớn hơn của ông, thì khả năng Tập Cận Bình phải chịu số mệnh tương tự ở Biển Đông sẽ là gì? Sự phát triển chiến lược biển của Trung cộng kể từ cuối năm 2012 đang làm sáng tỏ điều này.

Tham vọng “cường quốc biển” của Tập Cận Bình đối với Trung cộng

Việc Chủ tịch Tập Cận Bình ủng hộ nhu cầu Trung cộng trở thành một cường quốc biển, tại một buổi học tập của Bộ Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Trung cộng vào tháng 7/2013, là một bước ngoặt quan trọng. Bằng việc dựa trên bài phát biểu của cựu Chủ tịch Hồ Cẩm Đào tại Đại hội Đảng lần thứ 18 vào tháng 11/2012 – nơi chủ đề cường quốc biển lần đầu tiên được đưa ra – việc củng cố tham vọng này của Tập Cận Bình đã đánh dấu lần đầu tiên kể từ giai đoạn giữa của thiên niên kỷ trước khi Trung cộng thể hiện nguyện vọng chân thành là trở thành một cường quốc biển vượt trội. Nó cũng báo trước một chính sách đối ngoại tham vọng và quyết đoán mà vị lãnh đạo mới đắc cử khi đó đã lên kế hoạch thực hiện.

Tại Hội nghị Công tác ngoại giao xung quanh của Đảng Cộng sản Trung cộng vào tháng 10/2013, hội nghị đầu tiên theo kiểu này, Chủ tịch Tập Cận Bình đã vạch ra một nghị trình được xây dựng dựa trên việc Trung cộng thúc giục các bên tranh chấp khu vực chấp nhận các tuyên bố chủ quyền của mình, cũng như ra điều kiện để khu vực chấp nhận “các lợi ích cốt lõi” của Trung cộng. Việc Tập Cận Bình phát triển nghị trình chiến lược này trong năm 2013 đã minh họa cho một sự xem xét lại quan trọng các mô hình chính sách đối ngoại trước đây của Trung cộng: mô hình của Đặng Tiểu Bình là “giấu mình chờ thời”, trong khi Hồ Cẩm Đào nổi tiếng với niềm tin mạnh mẽ rằng một môi trường láng giềng hòa bình và ổn định có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của Trung cộng.

Sự quyết đoán ngày càng tăng của Chủ tịch Tập Cận Bình được thiết kế để hợp thức hóa “mô hình quan hệ nước lớn kiểu mới” của ông với Mỹ, nhờ đó Trung cộng sẽ nhận được một mức độ tôn trọng và hợp tác mới từ đối phương, phản ánh sự vươn lên của Trung cộng tới vị trí siêu cường toàn cầu. Cụm từ này là trọng tâm trong việc Tập Cận Bình củng cố hình ảnh của mình như một nhà lãnh đạo có ý chí mạnh mẽ, và đã giúp ông có được uy tín đáng kể trong nước.

Biến động ban đầu trong việc thúc đẩy “cường quốc biển”

Những phản ứng ban đầu của một số học giả người Trung cộng đối với mô hình chính sách đối ngoại mới của Tập Cận Bình là cảnh giác. Wang Jisi khẳng định rằng Trung cộng chỉ cần tập trung vào “cuộc trường chinh về phía Tây” của mình tới khu vực Á-Âu và từ bỏ lập trường mạnh mẽ ở Tây Thái Bình Dương, vì điều này sẽ chỉ dẫn đến mâu thuẫn dai dẳng và mang tính hủy hoại với Mỹ và các đồng minh của nước này. Sự thận trọng của Wang dường như là một lời tiên đoán. Các sự kiện như những gì đã xảy ra ở quần đảo Hoàng Sa vào tháng 5/2014 – nơi Tập đoàn dầu khí quốc gia Trung cộng (CNOOC) đã lắp đặt một giàn khoan dầu trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam – dường như đã đẩy các nước Đông Nam Á ngày càng xích lại gần nhau hơn trong việc chống lại chủ nghĩa phiêu lưu của Trung cộng. Khẳng định của chủ tịch tập đoàn CNOOC rằng tập đoàn sẽ phấn đấu đóng một vai trò chủ chốt trong việc đạt được tham vọng của Tập Cận Bình về việc Trung cộng giành được địa vị cường quốc biển bằng cách sử dụng các giàn khoan dầu như là “lãnh thổ quốc gia di động” và “vũ khí chiến lược” là một dấu hiệu cho thấy lập trường của Trung cộng trên biển đang có nhiều biến động.

Sự thúc đẩy không ngừng cho ưu thế vượt trội trên biển đã được đưa vào Sách Trắng Quốc phòng năm 2015 của Trung cộng, trong đó tuyên bố rằng sự chú trọng truyền thống của Trung cộng vào lục quân thay vì hải quân sẽ được đảo ngược, và nhiệm vụ của Hải quân Quân Giải phóng nhân dân (PLAN) sẽ được mở rộng từ việc bảo vệ lãnh thổ cho đến bao gồm các hoạt động biển khơi. Các cuộc tập trận nhằm tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu của PLAN, như là cuộc tập trận hải quân chung Haishang Lianhe với Nga vào tháng 5/2014, chỉ làm trầm trọng thêm những lo ngại đang gia tăng của các nước láng giềng trên biển của Trung cộng.

Sự phản đối chung của các bên tham gia trong khu vực đối với chính sách Biển Đông của Tập Cận Bình đã dần dần gia tăng trong những năm 2014 và 2015, lên đến đỉnh điểm trong phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016, nhưng sau đó đã tan đi nhanh chóng. Phi Luật Tân và Mỹ, vốn sắp sửa tổ chức một liên minh quốc tế yêu cầu Trung cộng phải tuân thủ phán quyết tháng 7/2016, đã thất bại ở rào cản uối cùng khi Tổng thống Phi Luật Tân Rodrigo Duterte thay vào đó đã xoay sang nối lại quan hệ hữu nghị đơn phương với Bắc Kinh.

Sự tham gia của Phi Luật Tân là quan trọng đối với số phận của bất kỳ liên minh nào sẽ đối trọng thành công với Trung cộng, bởi khả năng Việt Nam – một bên tham gia khu vực lớn khác trong tranh chấp này – can dự một hợp tác quân sự mở rộng với Mỹ là không thể. Trong khi Mỹ đã hủy bỏ các lệnh cấm xuất khẩu vũ khí của mình sang Việt Nam vào tháng 10/2014, những vết sẹo tâm lý còn sót lại của cuộc Chiến tranh Việt Nam vẫn còn dai dẳng một thời gian. Hơn nữa, khác với Phi Luật Tân, Việt Nam vốn ít có xu hướng tham gia các mối quan hệ liên minh mạnh mẽ và sau đó sử dụng chúng như một nguồn sức mạnh tập thể.

Tập Cận Bình tránh né thành công việc hành động quá đà

Một thành tựu chiến lược lớn của Chủ tịch Tập Cận Bình chính là khả năng học cách đẩy các ranh giới đến mức giới hạn mà không mạo hiểm vượt qua nó. Cách giải quyết của Trung cộng trong vụ việc bãi cạn Nam Luconia với Malaysia chính là một ví dụ như vậy. Tháng 9/2013, một tàu hải giám Trung cộng đã thả neo ở khu vực bãi cạn mà Malaysia tuyên bố chủ quyền, mở ra các cuộc điều trần tại Quốc hội Malaysia và những phàn nàn lan rộng từ các quan chức chính phủ. Lực lượng Hải giám Trung cộng cuối cùng đã rút con tàu này vào tháng 11/2015, chỉ ngay trước khi Malaysia chủ trì Hội nghị thượng đỉnh ASEAN và Hội nghị cấp cao Đông Á. Cách lựa chọn thời điểm khéo léo này đã ngăn vấn đề trở thành điểm trọng tâm của sự đàm luận công khai trong các hội nghị thượng đỉnh nổi bật, mà đã có thể mang lại một động lực quan trọng để chống lại Trung cộng. Thành tích nổi bật của Trung cộng là việc các tàu hải giám đã quay trở lại các bãi cạn này gần như ngay sau các hội nghị thượng đỉnh, nhưng khi vấn đề này phần lớn đã biến mất khỏi sự đàm luận công khai của Malaysia, nó đã không còn khả năng gây ra sự phản kháng chung.

Thành tích chiến lược khác của Tập Cận Bình là khả năng theo đuổi ngoại giao hai lộ trình. Trung cộng đã tăng cường mạnh mẽ quan hệ kinh tế với Phi Luật Tân trong những tháng gần đây, đảm bảo rằng các tranh chấp trên biển không được phép làm tổn hại nghiêm trọng đến quan hệ ngoại giao toàn diện. Đề xuất về một gói đầu tư trị giá 10 tỷ USD vào tháng 3/2017 của Chủ tịch Tập Cận Bình đã gây ra một phản ứng “vỡ òa” từ Tổng thống Duterte, kết quả là ông đã tuyên bố rằng ông tin Trung cộng đã công nhận một cách thỏa đáng các tuyên bố lãnh thổ của Phi Luật Tân ở Benham Rise, một trong những điểm nóng lớn trước đây với Trung cộng. Khả năng cải thiện quan hệ song phương này với một nước mà Trung cộng đang có tranh chấp lãnh thổ không phải là chưa từng có: Quan hệ của Trung cộng với Ấn Độ đã được xác định bằng quan hệ song phương đơm hoa kết trái trong 10-15 năm qua bất chấp tranh chấp biên giới năm 1962 đến nay vẫn còn âm ỉ. Khả năng Tập Cận Bình áp dụng chiến lược ngoại giao hai lộ trình này với các nước khác liên quan đến tranh chấp Biển Đông có thể xác định một cách rõ ràng thành công hay thất bại của ông trong khu vực này.

Cho đến nay, Chủ tịch Tập Cận Bình dường như đã đạt được các mục tiêu của mình trong khi tránh né hành động quá đà về mặt chiến lược như Putin ở Crimea. Trên thực tế, sự lãnh đạo theo thuyết nhân cách của Tập Cận Bình trong một chừng mực nào đó đã có hiệu quả như ý muốn của ông ở Biển Đông, với ví dụ điển hình là mối quan hệ gần gũi của ông với Duterte. Trung cộng đang tiếp tục củng cố các thành quả của mình, khi các dự án cơ sở hạ tầng hiện nay của nước này đã làm gia tăng đáng kể sự hiện diện của tàu Trung cộng ở các khu vực phía Nam của “đường 9 đoạn”. Như vậy, Trung cộng đang ngày càng tiến gần đến việc thiết lập quyền kiểm soát thực tế đối với Biển Đông khi nước này ngày càng có khả năng ngăn các nước Đông Nam Á sử dụng các vùng biển này. Trong khi Mỹ sẽ tiếp tục tiến hành các hoạt động tự do hàng hải (FONOP), tình trạng trì trệ hiện nay giữa các mạng lưới liên minh của Mỹ ở Đông Nam Á đồng nghĩa với việc Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ vẫn có khả năng kiểm soát hiện trạng.

Nó có thể vẫn sai lầm như thế nào?

Trong bối cảnh này, điều gì có thể xảy ra mà sẽ ngăn chặn sự thống trị ngày càng tăng của Trung cộng trong khu vực? Trong khi các nỗ lực của Chủ tịch Tập Cận Bình tiếp tục xây dựng quan hệ gần gũi với Duterte hiện đang có lợi cho Trung cộng, có khả năng điều này sẽ phản tác dụng. Công chúng Phi Luật Tân không chia sẻ quan điểm thân mật của Duterte đối với Trung cộng và Chủ tịch Tập Cận Bình. Các chuyên gia về pháp luật của Phi Luật Tân đã cảnh báo Duterte rằng ông phải đối mặt với những nguy cơ bị kết tội nếu ông không có một lập trường cứng rắn hơn đối với Trung cộng (trên thực tế một nhà lập pháp phe đối lập đã đệ đơn yêu cầu kết tội) và các nhân vật chính trị hàng đầu đã cảnh báo Duterte phải đảo ngược giọng điệu khúm núm của ông về sự xâm phạm của Trung cộng. Bất chấp khuynh hướng phớt lờ chỉ trích của mình, Duterte có lẽ buộc phải chịu thua trước áp lực ngày càng tăng của công chúng nếu Trung cộng không dịu bớt thái độ của nước này. Tập Cận Bình sẽ phải đưa ra một quyết định quan trọng về vấn đề này. Lệnh cấm đánh bắt cá theo mùa mới của Trung cộng bên trong “đường 9 đoạn” có thể là ngòi nổ khiến Phi Luật Tân rút khỏi mối quan hệ hiện nay với Bắc Kinh. Sau đó, nếu Chính quyền Trump nhận ra, Mỹ sẽ có một cơ hội để khôi phục quan hệ đối tác với Manila. Điều này có thể mang lại một nền tảng để Mỹ sau đó có thể xây dựng một chiến lược đối trọng thành công với Trung cộng ở Biển Đông.

Hiện tại, Chủ tịch Tập Cận Bình đang có ưu thế ở Biển Đông. Định hướng tương lai của cuộc tranh chấp lãnh thổ này phần lớn phụ thuộc vào việc liệu Tập Cận Bình có duy trì theo đuổi thành công chính sách ngoại giao hai lộ trình cũng như khả năng của ông tránh vượt qua những “vạch đỏ” chính. Chẳng hạn như việc bắt đầu các dự án xây dựng trên bãi cạn Scarborough có thể là chất xúc tác dẫn đến hình thành một liên minh quốc tế có thể ngăn chặn Trung cộng.

Nicholas Lyall là nghiên cứu viên tại trường Đại học Quốc gia Úc. Lĩnh vực chính mà ông quan tâm là về Nga, Trung cộng, đặc biệt là về an ninh mạng, an ninh biển liên quan đến Nga và Trung cộng. Ấn phẩm gần đây của ông đều viết về chiến tranh phức hợp của Nga, chủ yếu liên quan đến những căng thẳng hiện tại với NATO. Bài viết được đăng trên The National Interest.

Tổng hợp tin tức, thời sự từ RFA, RFI, VOA, BBC, Nghiên cứu Biển Đông...