Nhiều
thuyền chài vẫn nằm bờ sau sự việc Formosa xả độc ra biển miền Trung. RFA photo
Cuộc biểu tình có tính chất đồng loạt ở Hà Tĩnh vào
các ngày 2 và 3 tháng 4 năm 2017 mà đỉnh điểm là người dân của hai xã Thạch Bằng
và Thạch Kim bao vây trụ sở huyện Lộc Hà yêu cầu nhà cầm quyền giải trình về vụ
việc công an bắn người đêm trước đó. Một công an chìm cố tình lẫn vào đoàn người
biểu tình để ném đá, sách động và bị người dân bao vây, khống chế. Kết quả là
các quan chức tỉnh Hà Tĩnh phải đứng ra cam kết với đoàn biểu tình nhiều vấn đề
và hứa sẽ thương thảo với người dân vào sáng ngày 4 tháng 4 năm 2017.
Mọi thứ vẫn còn mơ hồ
Một người dân xã Thạch Kim, tên Hưng, chia sẻ: “Bên
phía cầm quyền hứa là 15 tháng 4 sẽ giải quyết nhưng đó là lời hứa, nói vậy
thôi chứ không biết họ sẽ làm thế nào. Đó chẳng qua là họ nói vậy để giải quyết
tạm thời thôi chứ nếu họ có lòng thật thì đã giải quyết mấy tháng này rồi, làm
sao đến nổi nhân dân phải này nọ. Đó chỉ là nói vậy để giải quyết tạm thời
thôi.”
Theo ông Hưng, vấn đề thương thảo vẫn chưa đưa đến kết
quả nào cụ thể. Bởi mọi lời hứa chỉ đóng vai trò làm xoa dịu bầu không khí bất
bình đang nóng lên trong nhân dân và cuộc thương thảo này có vẻ như mang tính
chiến thuật nhiều hơn là sự trải lòng, thông cảm của nhà nước với nỗi khốn khổ
của nhân dân.
Bởi khi mà mọi thứ đều được ghi vào biên bản cùng với
lời hứa “chúng tôi sẽ xem xét cụ thể, chi
tiết và có quyết định” thì ai cũng nói được. Luận điệu này vốn dĩ rất quen
thuộc với giới quan chức Việt Nam hiện tại. Mục đích của họ là để ngư dân trông
đợi vào một lời hứa mơ hồ mà khỏi tiếp tục biểu tình, tránh đụng chạm với nhân
dân.
Trong khi đó, mọi thứ bất
công đã lộ rõ, sự gian lận của nhà cầm quyền trong vấn đề xử lý sự cố nhiễm độc,
điều tra và đền bù cũng đã lộ rõ. Nhân dân đã quá mệt mỏi với nhà cầm quyền và
ước nguyện giản dị là có một môi trường sạch để làm ăn, sinh sống ngày càng rời
xa họ. Chính vì vậy, nhân dân có thể nổi dậy bất kỳ giờ nào. Và cái lỗi ở đây nằm
ở chỗ chính quyền vừa lơ là thiếu trách nhiệm vừa bất hợp tác với nhân dân của
họ.
Sự hợp tác, cam kết trong cuộc biểu tình ngày 3
tháng 4 tại ủy ban nhân dân huyện Lộc Hà, Hà Tĩnh cũng như cuộc thương thảo với
người dân vào ngày 4 tháng 4 dù sao đi nữa cũng cho thấy nhà cầm quyền Hà Tĩnh
chọn đúng qui trình trong vấn đề quản lý và phục vụ nhân dân. Và nếu như câu
chuyện chỉ dừng ở những lời hứa suông để thay đổi chiến thuật, bắt nóng, bắt
nguội những người tham gia và tổ chức biểu tình hoặc kéo dài thời gian để mọi
chuyện trở nên nguội lạnh và dùng những điều khoản luật hình sự để qui chụp người
dân tội “quấy rối trật tự công cộng” thì chắc chắn câu chuyện lại bùng phát một
lần nữa.
Ông Hưng nói rằng giả sử như nhà cầm quyền sử dụng
chiến thuật kéo dài thời gian, bắt nguội, bắt nóng và hù dọa hoặc làm thật để
biến các cuộc biểu tình tại Việt Nam thành những Thiên An Môn Việt Nam thì e rằng
câu chuyện sẽ rất xấu. Bởi lẽ, một khi sinh kế đã mất và hơn nữa, mọi thứ quyền
lợi bị mất trắng, người đứng đầu gia đình, tộc họ, giáo xứ đã lên tiếng thì câu
chuyện hoàn toàn khác. Và mỗi địa phương gồm cả nhà cửa, số phận của người dân
gắn nhiều đời, nhiều dòng ở đó chứ không phải là cái quảng trường đề người ta
muốn làm gì thì làm.
Nhưng ông Hưng cũng bày tỏ ước nguyện nhà cầm quyền
thực hiện đúng lời hứa của họ, trục xuất Formosa ra khỏi Việt Nam để bảo vệ biển,
bảo vệ nhân dân của mình.
Bao giờ cho hết tiếng kêu?
Điều này cũng trùng với ý kiến của một người phụ nữ
tên Hồng ở Kỳ Lợi, Kỳ Anh, Hà Tĩnh, chị chia sẻ: “Họ đền bù giống như đợt một
được một số người, đợt hai thì chưa có gì, tiền gì cũng không có. Như buôn bán
thì cả dãy biển vắng khách, có ai đâu, bể nợ rồi. Chờ đền bù, chờ đọa luôn mà
có gì đâu, đang căng thẳng lắm. Chứ biển chết gần năm nay rồi, buôn bán khó
khăn lắm, khách không có, người ta vay mượn tùm lum nhưng giờ thì có gì đâu.”
Chị Hồng cho biết, hiện tại, nếu như nói về chuyện đền bù và nhận đền bù do Formosa gây ra thì
người bị thiệt hại chỉ nhận được chừng 30% trên tổng số người thiệt hại. Nghĩa
là 10 người thiệt hại thì có ba người được nhận đền bù. Và ba người nhận đền bù đó cũng chỉ nhận mang tính tượng trưng chứ
chẳng giải quyết được bất kỳ việc gì.
Điều chị Hồng nói hoàn toàn chính xác bởi qua quá
trình đi tác nghiệp, làm phóng sự về biển ở khắp các tỉnh Bắc miền Trung, hầu
như đi đâu cũng nghe ngư dân nói đúng một chuyện, đó là: ‘Đền bù kiểu nhỏ giọt như vậy thì mua gạo cũng không thấm vào đâu chứ đừng
nói đền chuyện chuyển đởi nghề nghiệp. Mà chuyển đổi thì chuyển đổi như thế
nào?’. Cái câu hỏi chuyển đổi nghề nghiệp như thế nào cùa các ngư dân vốn
quen bám biển, sống chết với biển và đùng một cái đi tìm việc khác làm, phải bỏ
biển. Trong khi đó tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm đang tràn lan trên cả
nước cứ như một nan đề xã hội.
Và chị Hồng cũng tỏ ra lo lắng bởi trong cuộc họp
dân vừa qua, vấn đề phía nhà cầm quyền nêu ra hoàn toàn có tính chất lấp liếm
chứ ít tính thực tiễn. Bởi lẽ họ chỉ để một số người đại diện đứng lên hỏi. Và
cậu hỏi cũng chỉ xoay quanh các thiệt hại của một vài cá nhân như là điển hình
chứ không hề hứa hẹn về một chính sách đền bù có tính đồng bộ cho nhiều gia
đình bị thiệt hại.
Và chị Hồng cũng tỏ ra bức xúc khi giới chức cấp xã
xử sự không sòng phẳng với gia đình chị và nhiều gia đình khác. Hầu hết các gia
đình bị thiệt hại muốn được nhận đền bù thì phải xuống giọng, thiếu điều năn nỉ
ỉ ôi cán bộ xã trong quá trình xác nhận thiệt hại để đền bù. Và có vẻ như khi cầm
gói tiền đền bù, cán bộ tự thấy họ là những người ban ân, người dân thiệt hại
là những kẻ ăn xin của họ. Chính vì kiểu từ thấy như vậy nên hầu hết các gói đền bù đều bị tùng xẻo một cách tùy tiện và
người dân bị thiệt như chị Hồng càng thêm bất bình.
Như để kết thúc câu chuyện, chị Hồng nói rằng bao giờ Formosa đi khỏi Việt Nam và biển Việt Nam được hồi
sinh, ngư dân được đền bù thỏa đáng thì tiếng kêu than từ các làng chài mới
thôi rền rĩ thảm thiết và cuồng nộ!
Nhóm
phóng viên tường trình từ VN
RFA
RFA