Mời đọc bài tham luận của
chuyên gia Đức nghiên cứu về China:
BIỂN ĐÔNG: "TRUNG QUỐC" TRONG BẪY CHỦ NGHĨA DÂN TỘC
Lá Thư từ Đức Quốc
* Lê-Ngọc Châu chuyển ngữ
(Của Sascha Zhivkov, ZEIT ONLINE Mi., 2. Jan. 2019)
Lời phi lộ: Có thể nói người dịch không rành tiếng Việt cho lắm để dịch hay chuyển ngữ thật chuẩn như những vị học văn khoa ở Việt Nam hay đã tốt nghiệp ngôn ngữ học, có bằng dịch thuật vì người dịch / viết xưa vốn là một học sinh ban Toán rất ghét Việt văn. Hơn nữa, là người theo học kỹ thuật tuy tốt nghiệp B.Sc. & M. Sc. ở Đức nhưng tiếng Đức vốn khó, xưa chỉ học căn bản cần thiết 4-6 tháng nên thật lòng mà nói kém xa so với thế hệ hai hay ba lớn lên và học từ nhỏ ở Đức. Dịch, viết thiện nguyện giải trí khi rảnh và mục đích để học thêm Đức + Việt ngữ nên tôi thường cố gắng chuyển ngữ vài bản tin tình cờ đọc qua để giới thiệu cùng độc giả xa gần.
Có những từ không biết dịch sao cho chuẩn nên mạn phép ghi tiếng Đức và tiếng Anh trong ngoặc đơn. Tương tự đôi khi sử dụng Trung cộng (TC), China hay "Trung Quốc (trong ngoặc kép)" tùy theo đoạn văn và xin độc giả hiểu theo quan điểm riêng để tránh tranh cãi vô ích.
Đi từ căn bản đề cập ở trên mong quý độc giả hoan hỷ cho mọi sơ sót nếu có cũng như mong các bậc thức giả chỉ dẫn thêm dựa trên tinh thần học hỏi và cầu tiến. Đa tạ. Trân trọng (LNC).
* * *
Tác giả khách mời, ông Sascha Zhivkov là một nhà nghiên cứu về tội lỗi và cộng tác viên nghiên cứu tại viện nghiên cứu "China" của Đại học Tuebingen (ghi chú thêm: Uni ở Đức). Ông nghiên cứu hội nhập kinh tế Trung-Đài Loan và tầm quan trọng của văn hóa tưởng niệm đối với các xã hội và quan hệ quốc tế ở Đông và Đông Nam Á.
Cuộc gặp gỡ không thân thiện của các tàu chiến không phải là một dấu hiệu tốt. Một cái gì đó đang xảy ra ngày càng thường xuyên ở Biển Đông, gần đây nhất là vào ngày 30 tháng 9 năm 2018, khi một tàu chiến Mỹ và Trung Cộng gần như va chạm nhau. Sự kiện này gây lo ngại về sự leo thang quân sự trong khu vực, vì quan hệ của Mỹ với Trung Cộng đã căng thẳng. Có một tranh chấp thương mại nặng nề giữa hai quốc gia, và Pentagon và Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ gần đây đã tuyên bố Trung Cộng là một vấn đề chiến lược.
Biển Đông là một trong những khu vực dễ xảy ra xung đột nhất trên thế giới hiện nay. Ở đây các lãnh thổ khác nhau được tuyên bố bởi một số quốc gia láng giềng (Anrainerstaaten). Đài Loan, Philippines, Malaysia, Việt Nam và Brunei đang quảng cáo rằng "Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa" có một số vùng lãnh thổ cạnh tranh trong khu vực giàu khoáng sản, và qua đó đang thực hiện các tuyến vận chuyển vô cùng quan trọng cho thương mại thế giới.
China đòi lại gần như toàn bộ khu vực cho chính họ - và đã tạo ra các sự kiện (Fakten / facts) trong vài năm bằng cách phát triển đảo san hô và đá thành các căn cứ quân sự. Vì vậy, Hải quân Hoa Kỳ, đóng quân ở Tây Thái Bình Dương trong nhiều thập kỷ, đang ngày càng thực hiện các hành trình tự do hàng hải trong luật hàng hải quốc tế ở đó. Mặc dù Trung Cộng tiếp diễn các đòi hỏi về biển, sau cái gọi là Đường chữ U, ngay từ năm 1953. Tuy nhiên, cường độ, độ sắc nét và tần suất của các cuộc xung đột ở Biển Đông cuối cùng đã tăng đối với China - và điều đó đã không có lợi ích địa chính trị (geopolitische Interessen / geopolitical interests).
* Huyền thoại là căn bản chính trị
Một lý do quan trọng và bị đánh giá thấp cho điều này là cuộc khủng hoảng về tính hợp pháp của Đảng Cộng sản (KP) cầm quyền sau vụ Thiên An Môn Massacre của năm 1989, trong đó đặt chế độ trước một câu hỏi quan trọng: Nếu ý thức hệ và tăng trưởng kinh tế không đủ để ngăn chặn cuộc khủng hoảng mang tính hệ thống, làm thế nào có thể đảm bảo sự chấp thuận của quần chúng trong tương lai? Tuyên truyền của đảng cộng sản đã phát hiện ra sức mạnh của chính sách lịch sử (Geschichtspolitik/ Politics of history) đối với chính nó, ngày nay đã vươn ra Biển Đông.
Tất cả các quốc gia tìm kiếm sự tự trấn an trong quá khứ của họ cho vai trò của đất nước trên thế giới. Lịch sử không bao giờ được xây dựng lại đơn giản như một chuỗi các sự kiện, mà lịch sử liên quan có chọn lọc đến hiện tại. Đây được gọi là sự hình thành huyền thoại (Mythenbildung / the myth formation) trong nghiên cứu chính trị lịch sử. Ở đây ít liên quan đến những gì thực sự đã xảy ra. Quan trọng hơn là tại sao những câu chuyện kể về lịch sử đã trở nên hiệu quả, như nó định hình xã hội.
* Xung đột lãnh thổ ở Biển Đông / Khu hàng hải gây tranh cãi
Chuyên quyền ở Trung Cộng, đảng cộng sản có những khả năng rất hệ thống để diễn giải lại quá khứ và sử dụng những huyền thoại làm vốn chính trị cho những lợi ích cụ thể. Đảng thống trị lịch sử, đảng xác định những gì được dạy trong các trường học và cách thức lịch sử được kể trên phương tiện truyền thông và do đó cũng ảnh hưởng đến sự hình thành dư luận xã hội (oeffentliche Meinungsbildung / public opinion formation.).
Sau năm 1945, tuyên truyền chính thức đã nhấn mạnh trong một chiến thắng tường thuật về ưu thế cộng sản chống lại kẻ thù nước ngoài. Nhưng từ những năm chín mươi bắt đầu nuôi dưỡng một "câu chuyện nạn nhân!" (Opfernarrativ). Thế kỷ của sự ô nhục giữa năm 1838 và 1949 đóng vai trò như một lời nhắc nhở về sự phân chia của "Trung Quốc" giữa các cường quốc nước ngoài ở phương Tây và Nhật Bản. Điều này sẽ không bao giờ có thể xảy ra nữa, không ai khác ngoài Đảng Cộng sản (KP) đã chấm dứt tình trạng này vào thời điểm đó và đảm bảo nó cho ngày hôm nay cũng như cho tương lai. Bảo vệ chủ quyền hơn bao giờ hết là châm ngôn (Maxime) chính sách đối ngoại cao nhất.
* Mỹ như một đối trọng (Amerika als Gegengewicht / america as a counterweight)
Trong khi Đài Loan và Tây Tạng luôn được tính là một phần của nó - như Chủ tịch Trung Cộng Tập Cận Bình (Xi Jinping) gần đây đã tái khẳng định trong trường hợp của Đài Loan - Trung Cộng đã dần dần mở rộng yêu sách chủ quyền từng bước một: Ngoại trưởng Ôn Gia Bảo (Wen Jiabao 2003-2013) mô tả các yêu sách của Trường Sa ở Biển Đông. Quần đảo là "lãnh thổ lịch sử từ thời cổ đại" của "Trung Quốc". Từ năm 2013, Xi đã thể hiện rõ ràng thái độ này không thể hiểu lầm được, gọi Biển Đông là một trong những lợi ích chính sách đối ngoại cốt lõi của Trung Cộng. Cho đến nay, ba thế hệ thanh niên "Trung Quốc" đã tham gia vào việc này, phần lớn hỗ trợ cho thái độ này của Bắc Kinh, như các cuộc khảo sát cho thấy.
Bế trái: Đảng Cộng sản thống trị bối cảnh truyền thông nhiều như thế, nó nhanh chóng chịu áp lực từ chính sách lịch sử của chính nó trong công chúng "Trung Quốc". Các báo cáo và phản ứng về các sự đụng độ ở Biển Đông hầu như luôn mang tính dân tộc, nhuộm màu trong các phương tiện truyền thông nhà nước của đảng. Trong các diễn đàn Internet của Trung Cộng, những người theo chủ nghĩa dân tộc được giáo dục một cách yêu nước, những người hiện đang đưa ra yêu cầu mạnh mẽ đối với "KP" của họ, đang rất nhộn nhịp. Các tờ báo như Global Times theo chủ nghĩa dân túy vừa trích dẫn một chỉ huy Không quân nổi tiếng được gọi là Falke, người khuyên nên gửi hai tàu Trung Cộng đến Mỹ trong trường hợp xảy ra đụng độ tương tự như ở trên - một để dừng lại, một để ram (eines zum Stoppen, eines zum Rammen/ one to stop, one to ram). Thông điệp chính sách đối nội và đối ngoại là: Đây là vùng biển của chúng ta! Ở đây chúng tôi quyết định! Chúng tôi bảo vệ đất nước của chúng tôi!
* Hàng xóm bất ổn
Nhưng lãnh thổ "Trung Quốc (TQ)" là gì và vùng biển quốc tế là gì thì không rõ ràng như Bắc Kinh tuyên bố. Công chúng TQ thực sự đang được tiêm rằng những tuyên bố lịch sử của TQ là không thể chối cãi. Ngay cả luật pháp quốc tế đã thu hút Bộ Ngoại giao "TQ" vào năm 2011 cho các yêu cầu của nó. Chỉ đến năm 2016 - sau khi Tòa án Trọng tài Thường trực ở The Hague (ở Hòa Lan) bác bỏ yêu sách lãnh thổ của Trung Cộng ở Biển Đông - để nói xấu những thẩm phán, bị cáo buộc đã chà đạp lên luật pháp quốc tế.
Tuy nhiên, những tuyên bố lịch sử theo Công ước quốc tế UNCloses về Luật biển, được Trung Cộng (TC) phê chuẩn, là một huyền thoại. Họ không thể biện minh một yêu sách lãnh thổ trừ khi TC có thể chứng minh việc thực thi chủ quyền khắp nơi. Trong lịch sử, sẽ thích hợp hơn khi đề cập đến không gian như là nơi gặp gỡ của người dân, buôn bán và cướp biển.
Trong dân chúng hầu như không hiểu rằng cư dân Biển Đông sợ sự gia tăng quyền lực và các yêu sách lãnh thổ của China (TQ). Không có lợi cho một số nhà sử học Trung Cộng, nhưng trên tất cả các tác phẩm phổ biến và được tiêu thụ nhiều của các nhà khoa học, nhà báo và nhà làm phim nổi tiếng ngày nay tôn vinh một trật tự khu vực đế quốc cũ ở Đông Á, được thực hiện bởi một đế chế yêu chuộng hòa bình Trung Cộng, không bao giờ xảy ra. Mặc dù số liệu thống kê cho thấy rằng "Vương quốc Trung Quốc" không bạo lực hơn, nhưng cũng không yêu chuộng hòa bình hơn các đế chế khác.
Cho đến nay, Cộng hòa Nhân dân TQ đã có thể giải toả thành công cuộc đụng độ ở Biển Đông. Chính quyền ở Bắc Kinh muốn Mỹ biến mất khỏi Tây Thái Bình Dương, nhưng cam kết sẽ tham gia đối thoại hòa bình với các quốc gia trong liên minh khu vực Asean. Mặt khác, người ta muốn giữ nước Mỹ làm "quân bình" đối với Trung Cộng. Nhưng các sự xung đột ở Biển Đông đang chồng chất, và đằng sau những yêu cầu lãnh thổ đã được thiết lập của họ, chế độ không còn có thể trở lại trong tương lai. Điều này sẽ gây nguy hiểm cho Đảng Cộng sản (KP) cầm quyền chuyên chế quá nhiều, ngày nay không chỉ được thành lập mà còn dựa trên một huyền thoại lịch sử dân tộc.
Vậy điều gì sẽ xảy ra nếu một sự đụng độ (Zwischenfall/ incident) thực sự leo thang?
© Lê-Ngọc Châu – (Nam Đức, Đầu Năm 2019, chiều tối ngày 04.01.2019)
Lưu ý: Một phiên bản trước của văn bản này tuyên bố rằng Tòa án Hình sự Quốc tế đã bác bỏ yêu sách lãnh thổ của China ở Biển Đông. Trên thực tế, quyết định được đưa ra bởi Tòa án Trọng tài Thường trực ở The Hague (Hòa Lan).