Phiên toà phúc thẩm Nguyễn Viết Dũng
Sáng hôm nay 11/3/2016, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội mở phiên phúc thẩm xét
xử Nguyễn Viết Dũng với cáo buộc vi phạm điều 245 bộ luật hình sự “gây rối trật
tự công cộng”.
Phiên
toà đã kết thúc vào lúc 10 giờ 30 với bản án 12 tháng tù giam đối với anh Nguyễn
Viết Dũng. Mức án này giảm 3 tháng so với bản án sơ thẩm.
Như vậy, tính cả thời
gian từ khi bị bắt đến nay, Nguyễn Viết Dũng sẽ phải ngồi tù thêm 1 tháng, dự
kiến sẽ mãn hạn tù vào ngày 12/4/2016 sắp tới.
Bào chữa cho Nguyễn Viết Dũng vẫn là Ls Võ An Đôn và Ls
Nguyễn Khả Thành.
Ngày 12/4/2015, Ngày 12/4/2015, Nguyễn Viết Dũng (Facebooker
Dũng Phi Hổ, sinh năm 1986, Nghệ An) đã bị bắt khi đang ngồi giải lao trong
quán sau khi tham gia tuần hành bảo vệ cây xanh tại Hà Nội. Đa số công luận tin
rằng Dũng bị bắt chỉ vì khoác trên người bộ quân phục Việt Nam Cộng Hòa. Bị
bắt cùng với Dũng còn có hai người bạn nhưng hai người này đã được thả ra sau
đó.
Trong phiên tòa sơ thẩm ngày 14.12.2015, 4 luật sư bảo vệ
quyền hợp pháp cho Dũng là Trần Thu Nam, Võ An Đôn, Lê Văn Luân và Nguyễn Khả
Thành đều đề nghị thay đổi chủ tọa phiên tòa, yêu cầu triệu tập người làm chứng,
người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, người bị hại nhưng cũng bị từ chối. Sau
khi luật sư Lê Văn Luân bị đuổi khỏi tòa vì không bào chữa theo ý của hội đồng
xét xử, ba luật sư còn lại cũng đã đồng loạt rời khỏi phiên tòa vì luôn bị cản
trở trong lúc biện hộ cho thân chủ.
Bất chấp sự vắng mặt của các luật sư và sự phản đối của
“bị cáo”, tòa vẫn tuyên án Nguyễn Viết Dũng 15 tháng tù giam.
Ảnh: CTV Danlambao
Tòa án Nhân dân
Thành phố Hà Nội là nơi phiên tòa diễn ra sáng nay không cho phép những người
quan tâm đến phiên tòa vào tham dự.
Bên ngoài khu vực tòa án có nhiều dân oan tập trung theo
dõi và ủng hộ tinh thần Nguyễn Viết Dũng và gia đình.
Báo cáo của UB Nhân quyền Quốc tế về trường
hợp Nguyễn Viết Dũng
Bản báo cáo số 45/2015 của Uỷ ban Nhân quyền (Human
Rights Council - HRC) – Nhóm Theo dõi các trường hợp bị bắt giữ tuỳ tiện
(Working Group on Arbitrary Detention – WGAD) về trường hợp của Nguyễn Viết
Dũng.
Theo thông tin trong bản báo cáo
được công bố bởi WGAD, nhà cầm quyền Việt Nam không có bất kỳ câu trả lời nào
trước các cáo buộc vi phạm Công ước Quốc Tế về Quyền Chính Trị và Dân sự từ
nhóm.
Các ý kiến được tổng hợp bởi nhóm theo dõi
các trường hợp bị tạm giam trái luật trong phiên điều trần thứ 74, 30/11 đến
04/12/2015
Báo cáo số 45/2015 đối với trường hợp
Nguyễn Viết Dũng (Việt Nam)
1. Nhóm theo dõi các trường hợp
bị tạm giam trái luật được thiết lập theo nghị quyết số 1991/42 của Ủy ban Nhân
quyền, trong đó đã được mở rộng và xác nhận sự ủy nhiệm cho nhóm theo nghị
quyết số 1997/50. Hội đồng Nhân quyền xác nhận sự ủy nhiệm thông qua quyết định
số 1/102 và gia hạn thời hạn cho sự ủy nhiệm đó trong ba năm thông qua nghị
quyết số 15/18 ngày 20/9/2013. Sự ủy nhiệm được gia hạn thêm ba năm thông qua
nghị quyết số 24/7 ngày 26/9/2013
2. Theo đúng quy chuẩn thực thi
các chức năng của Nhóm (A/HRC/30/69), ngày 29/9/2015 Nhóm theo dõi đã gởi các
thông tin đến chính phủ Việt Nam về trường hợp liên quan đến Nguyễn Viết Dũng.
Chính phủ Việt Nam đã không có phúc đáp đối với các thông tin này.
3. Nhà nước Việt Nam là một thành
viên của Công ước quốc tể về các quyền dân sự và chính trị:
a) Nhóm theo dõi đánh giá sự tước
đoạt quyền tự do một cách tùy tiện căn cứ vào các trường hợp sau: Khi không thể
viện dẫn ra điều kiện căn bản về mặt pháp lý để biện minh cho sự tước đoạt
quyền tự do (trong trường hợp một người bị tạm giữ sau khi đã hoàn tất thời
gian thi hành bản án hoặc bất chấp sự ân xá áp dụng theo đúng hình luật) (mục
I);
b) Sự tước đoạt tự do gây ra bởi
việc thực thi các quyền và quyền tự do được đảm trong các điều 7, 13, 14, 18,
19, 20 và 21 của Tuyên bố phổ quát về nhân quyền và, trong chừng mực của một
nhà nước thành viên cần được xem xét, bởi điều 12, 18, 19, 21, 22, 25, 26, và
27 của Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (mục II);
c) Khi sự bất tuân hoàn toàn hay
một phần các quy định quốc tế liên quan đến quyền được xét xử công bằng, được
quy định trong Tuyên bố phổ quát về nhân quyền và trong các văn bản luật quốc
tế liên quan đã được nhà nước thành viên công ước chấp thuận, chính là sự cáo
buộc về việc tước đoạt tự do một cách tùy tiện (mục III);
d) Trong trường hợp người tìm
kiếm quy chế tị nạn, di dân hoặc người tị nạn là chủ thể bị câu lưu hành chánh
trong thời gian dài mà không có thủ tục hành chính hoặc các hồ sơ hoặc biện
pháp mang tính pháp lý
e) Khi sự tước đoạt tự do được
chứng minh vi phạm luật quốc tế với các lý do liên quan đến phân biệt đối xử
dựa trên nơi sinh, quốc tịch, chủng tộc hoặc nguồn gốc xã hội, ngôn ngữ, tôn
giáo, điều kiện kinh tế, quan điểm chính trị hoặc ý kiến khác biệt, giới tính, xu
hướng tình dục hoặc trình trạng khiếm khuyết khả năng hoặc khác, và nó có mục
đích rõ ràng hoặc có thể tạo ra lý do bỏ qua quyền bình đẳng về nhân quyền (mục
V).
Nội dung đệ
trình
Thông tin từ nguồn
cung cấp
4. Ông Nguyễn Viết Dũng, sinh
ngày 19/6/1986, là công dân nước CHXHCN Việt Nam, có hộ khẩu thường trú tại Yên
Thành, Nghệ An, Việt Nam.
5. Ông Nguyễn Viết Dũng, một kỹ
sư điện đã tốt nghiệp, đã có tuyên bố vào đầu tháng 4/2015 về ý định đứng ra
thành lập đảng công dân Việt Nam nhắm đến mục tiêu phổ biến nhân quyền và chí
hướng tạo tiền đề cho một nền dân chủ đa đảng ở quốc gia ông.
6. Nguồn tin cung cấp cho biết,
vào ngày 12/4/2015 ông Nguyễn Viết Dũng đã bị bắt giam một cách tùy tiện. Nguồn
tin cung cấp cho biết rằng trong cùng ngày hôm đó ông Dũng đã có tham dự một
đợt tuần hành ôn hòa gồm khoản 100 thành viên nhằm phản đối chính quyền thành
phố Hà Nội đốn hạ cây xanh ở trung tâm thành phố. Theo tin cung cấp, đợt tuần
hành hôm đó kết thúc mà không có sự va chạm ngào với lực lượng công an địa
phương. Tuy nhiên, sau khi tuần hành kết thúc, ông Dũng và bốn thành viên khác
bị lực lượng công an vây ráp và cho biết rằng các thành viên này đã gây rối
trật tự công cộng. Ông Dũng và 4 thành viên khác sau đó bị tạm giữ tại công an
quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.
7. Bốn thành viên bị tạm giữ
chung đợt với ông Dũng đã được trả tự do 2 ngày sau vào ngày 14/4/2015. Tuy
nhiên, ông Dũng tiếp tục bị tạm giữ. Vào ngày 19/4/2015, công an quận Hoàn Kiếm
đã phát đi lệnh tạm giam đối với ông Dũng căn cứ vào điều mà họ cáo buộc ông
Dũng đã vi phạm điểu 245 của bộ luật hình sự nước CHXHCN Việt nam. Ông Dũng bị
cáo buộc tội gây rối trật tự công cộng.
8. Nguồn tin cung cấp cho biết
rằng ông Dũng hiện thời đang bị giam giữ tại trại tạm giam số 1 thuộc công an
thành phố Hà Nội trong khi chờ đội điều tra xét hỏi thuộc công an Hà Nội xem
xét các hoạt động liên quan đến chính trị của ông Dũng. Buổi hỏi cung đầu tiên,
có sự tham dự của luật sư đại diện cho ông Dũng, diễn ra vào ngày 23/9/2015.
Buổi hỏi cung thứ hai vẫn đang chờ thông báo. Sau khi diễn ra buổi hỏi cung lần
hai, hồ sơ của ông Dũng sẽ được xem xét chuyển sang phòng công tố để tiến hành
xét hỏi.
9. Nguồn tin cung cấp lập luận
rằng sự tước đoạt tự do của ông Nguyên nằm trong trường hợp các quy định của
mục II và mục V theo như phân định của Nhóm theo dõi. Theo nội dung mục II,
nguồn tin cung cấp đưa ra lập luận rằng việc bắt giữ người và tiếp tục tước
đoạt sự tự do của ông Dung diễn ra là do bởi các hoạt động ôn hòa và hợp pháp
của ông Dũng trên tinh thần hiến pháp của nước CHXHCN Việt Nam. Nguồn tin cung
cấp lập luận rằng ông Dũng đã bị tước đoạt quyền tự do của cá nhân với các lý
do bị phân biệt đối xử dựa trên quan điểm chính trị của ông ấy và việc đó đã
tạo ra hệ quả bất chấp quyền bình đẳng trong nhân quyền (mục V)
Phúc đáp từ chính
quyền
10. Nhóm theo dõi rất lấy làm
tiếc là chính quyền đã không có phản hồi đối với các cáo buộc nói trên dù đã
được chuyển đến họ vào ngày 29/9/2015 vừa qua.
Thảo luận
11. Nhóm Theo Dõi liên lạc chính
phủ nước CHXHCN Việt Nam yêu cầu cung cấp thông tin chi tiết về cáo buộc nêu
trên cũng như về tình trạng hiện tại của ông Nguyễn Viết Dũng, và đề nghị giải thích
rõ ràng về điều luật biện hộ cho việc tiếp tục giam giữ ông ta.
12. Cho dù không nhận được bất cứ
thông tin gì từ chính phủ Việt Nam, Nhóm Theo dõi cho rằng có thể đưa ra nhận
định trong vụ việc này căn cứ vào những thông tin nhận được phù hợp với đoạn 16
của phương pháp làm việc của nhóm.
13. Trong vụ việc này, chính phủ
Việt Nam đã lựa chọn cách không phản hồi cáo buộc có căn cứ. Nhóm đã thận trọng
thành lập những phương pháp để giải quyết các vấn đề liên quan tới các chứng cứ
(1). Nếu nguồn cáo buộc xác minh được vụ việc này vi phạm điều kiện tất yếu của
quốc tế để trở thành một vụ bắt giữ vô cớ, thì trách nhiệm chứng minh phải được
hiểu rằng thuộc về chính phủ Việt Nam nếu họ muốn bác bỏ cáo buộc đó. Vì thế,
Nhóm phải đưa ra Nhận Định căn cứ trên cáo buộc của nguồn.
14. Khởi đầu, liên quan đến việc
vi phạm luật pháp quốc gia, Nhóm muốn xác định là bất cứ luật pháp quốc gia nào
đụng đến bắt bớ và giam giữ phải được hình thành và áp dụng một cách phù hợp
dựa trên các luật lệ quốc tế liên quan đã được đặt ra trong Tuyên Cáo Chung về
Nhân Quyền hoặc trong các luật lệ quốc tế liên quan mà quốc gia đó đã cam kết.
Do đó, cho dù việc bắt bớ và giam giữ đúng với luật lệ quốc gia, Nhóm phải xác
định là việc giam giữ phù hợp với luật lệ nhân quyền quốc tế.
15. Trong bối cảnh này, việc luật
lệ không rõ ràng và cách áp dụng thái quá rất có thể đã làm cho luật lệ đó đối
nghịch với quy tắc tương ứng của luật lệ quốc tế về cách áp dụng luật hình sự.
Nhận định của Nhóm Theo dõi là điều luật 245 của Bộ Luật Hình Sự của nước
CHXHCN Việt Nam và cách áp dụng thái quá của điều luật này rất đáng quan
ngại.
16. Dựa trên tình huống tổng quát
đã khiến ông Nguyễn Viết Dũng bị bắt và giam giữ, Nhóm Theo dõi nhận định việc
tước đoạt sự tự do của ông Nguyễn Viết Dũng nằm trong Hạng 1 và Hạng 3 theo sự
phân loại của Nhóm. Cơ sở kết luận trong việc này dựa trên chuỗi sự kiện
sau:
1) Dũng bị bắt ngày 12/04/2015 mà
không có trát toà (lệnh của tòa án) hoặc bất cứ tuyên bố cáo trạng hợp pháp nào
lúc đó;
2) Trát toà và cáo trạng được đưa
ra vào ngày 19/04/2915, tức 8 ngày sau khi bị bắt giam, bởi công an chứ không
phải công tố viên;
3) Dũng đã bi giam giữ tại trụ sở
công an trong thời gian dài hơn 8 tháng trước khi bị truy tố ra toà;
4) Ngay tại trụ sở công an, việc
kéo dài và thi hành pháp luật không đúng đắn đã biểu lộ rõ khi ông Dũng chỉ bị
hỏi cung một lần vào ngày 23/09/2015.
17. Nhóm Theo dõi xác định là
việc tước đoạt sự tự do của ông Nguyễn Viết Dũng đã vi phạm Điều 9 của Tuyên Bố
Nhân Quyền là ngăn cấm việc vô cớ bắt bớ và giam giữ, một vi phạm nghiêm trọng
quy tắc tiêu chuẩn về nhân quyền, phản ảnh qua cách áp dụng luật của quốc gia
và nghĩa vụ với luật pháp quốc tế. Việc bắt giữ này cũng vi phạm điều 9, đoạn 1
của Hiệp Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị, đã quy định "Không một
ai bị bắt bớ và giam giữ vô cớ. Không một ai bị tước đoạt tự do, trừ trường hợp
theo quy trình đã được quy định bởi pháp luật."
18. Sự vi phạm pháp luật cũng đã
xảy ra như ở đoạn 2 của điều luật chỉ rõ bất cứ người nào bị bắt giữ phải được
thông báo, ngay lúc bị bắt, lý do bị bắt giữ và phải được thông báo ngay các
tội trạng của người đó.
19. Điều luật 9, đoạn 3, của Công
Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị đã đưa ra hai trách nhiệm tích hợp là
người bị bắt giữ phải được dẫn giải để gặp một thẩm phán ngay trong những ngày
đầu khi bị tước đoạt tự do và phải được một phán quyết của toà án ngay không
được chậm trễ vô cớ, nếu không thì người bị bắt giữ phải được thả ra ngay.(2)
20. Điều khoản này được bổ sung
bởi phần 2, đoạn 3, điều luật 9 là "không thể nào có luật lệ thông thường
là những người chờ ngày ra toà buộc phải bị giam giữ, nhưng phải được trả tự do
với điều kiện bảo đảm sẽ ra hầu toà, tại bất cứ giai đoạn nào của quy trình tố
tụng, và nếu cần thiết, để thi hành án toà". Theo đó, sự tự do được công
nhận là yếu tố căn bản và việc giam giữ chỉ là một ngoại lệ để thực thi công
lý.(3)
21. Nhóm Theo dõi cũng muốn nhắc
đến lời dẫn giải số 35 (2014) của Uỷ Ban Liên Hiệp Quốc về Nhân Quyền(4) là
"không thể có lối làm việc bình thường là buộc các nghi can phải bị giam
giữ trước khi xử án. Việc giam giữ trước khi xử án phải được quyết định căn cứ
trên mỗi trường hợp nếu việc giam giữ là hợp lý và cần thiết trong mọi bối
cảnh, với mục đích như để ngăn cản tẩu thoát, can thiệp vào chứng cứ, hoặc tiếp
tục gây án."
22. Với sự hình thức áp dụng vào
khung Hạng 3, như đã xếp hạng bởi Nhóm Theo dõi, chúng tôi cũng muốn quan tâm
nhắc nhở là việc giam giữ trước khi xử án kéo dài đến khoảng 8 tháng, như đã
thấy cụ thể trong trường hợp của ông Nguyễn Viết Dũng, cấu thành một sự vi phạm
rõ ràng với luật lệ quốc tế đã được thiết lập từ lâu là việc giam giữ trước khi
xử án phải là một ngoại lệ và trong thời gian ngắn nhất có thể(5). Trong báo
cáo hàng năm (A/HRC/19/57, paras. 48-58), Nhóm Theo dõi cũng đã nhấn mạnh là
việc giam giữ trước khi xử án phải là một biện pháp ngoại lệ.
23. Quyền được xét xử công bằng
đã được thiết lập từ lâu trong luật pháp quốc tế, đặc biệt là dưới điều 10 và
11 của Bản Tuyên Bố Chung về Nhân Quyền. Điều 10 của Bản Tuyên Bố Chung về Nhân
Quyền quy định mọi người đều được quyền bình đẳng để có một phiên toà công bằng
và công khai với một hội đồng xét xử độc lập và không thiên vị, trong quy trình
xét xử định đoạt quyền lợi, nghĩa vụ, và tội trạng của nghi can. Điều 9, đoạn
4, của ICCPR cũng quy định là bất cứ ai bị tước đoạt tự do vì bị bắt và giam
giữ phải được hưởng quyền ra trước toà để toà án có thể quyết định không chậm
trễ về tính cách hợp pháp của việc bắt giữ và tuyên bố trả tự do nếu việc bắt
giữ là bất hợp pháp. Việc tước đoạt tự do của ông Nguyễn Viết Dũng là vô cớ dựa
trên các tiêu chuẩn nói trên của quy tắc quốc tế về giam giữ.
Nhận định
24. Qua những quan điểm trên,
Nhóm Theo dõi có những nhận định sau đây:
Việc tước đoạt tự do của ông
Nguyễn Viết Dũng vi phạm điều 9, 10, và 11 của Bản Tuyên Bố Chung về Nhân Quyền
và điều 9(1), 9(2), 9(3), 9(4), 10, và 11 của Hiệp Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự
và Chính Trị. Việc bắt giữ là vô cớ và trường hợp này rơi vào Hạng 1 và Hạng 3
trong các hồ sơ gởi về Nhóm.
25. Vì nhận định trên, Nhóm Theo
dõi yêu cầu chính phủ Việt Nam hãy làm những bước cần thiết để nhanh chóng điều
chỉnh tình trạng của ông Nguyễn Viết Dũng để phù hợp với tiêu chuẩn và nguyên
tắc đặt ra trong Hiệp Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị.
26. Nhóm Theo dõi nhận định rằng,
sau khi xem xét tất cả các tình tiết về vụ việc này, biện pháp khắc phục hợp lý
là hãy trả tự do ngay cho ông Nguyễn Viết Dũng và tạo điều kiện cho ông đòi bồi
thường thiệt hại như đã được quy định trong điều 9, đoạn 5, trong Công Ước Quốc
Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị.
Bảo Như Vũ dịch
Chú thích:
(1) See, for example, Report of the Working Group, A/HRC/19/57, para. 68.
(2) Report of the Working Group, A/HRC/19/57, para. 53.
(3) Ibid, para. 54
(4) General Comment No. 35 of the Human Rights Committee, para. 38
(5) See, for example, Human Rights Committee, Communication No. 1787/2008,
CCPR/C/107/D/1787/2008, paras. 7.3-4.