Roi vọt và học thuộc lòng -
Tôi thấy trường học ở Việt Nam như vậy
Bài viết của một anh sinh viên Đức, từng qua Việt Nam dạy tiếng Anh, về
những kinh nghiệm của anh tại VN. Tên anh ta là Jens, không biết họ anh là gì. Bài
của Jens được đăng trong báo HANDELSBLATT ngày thứ sáu 02.07.2017. Anh Jens
sống nhiều tháng ở VN và giao thiệp hàng ngày với người Việt nên có cái nhìn
phê phán về Việt Nam dưới chế độ độc đảng CS khác hẳn du khách qua VN hai, ba
tuần chỉ biết phiến diện về VN.
Hình
1: Jens với các học trò của anh. Giáo viên chủ nhiệm cũng ngồi trong lớp,
ông ấy cũng có cây roi (ảnh riêng; dựng hình: Prisma)
Ðấu tranh giai cấp: Jens học
về quản trị và làm việc ở Việt Nam. Ðời sống hằng ngày trong Xã hội chủ nghĩa
làm anh nhớ đến các chuyện thủa học trò của Ông Bà anh.
Ðang trong giờ học cửa lớp mở toang ra và các học
trò của tôi đều đứng bật dậy. Thầy giám thị bước vào lớp. Ông đi qua các dãy
bàn mà không thốt một lời nào. Mấy đứa trẻ đều để tay lên bàn. Móng tay nào bẩn
hoặc áo quần đồng phục không chỉnh tề vị giám thị rút roi ra - và đánh lên tay
hay đánh vào mông của đứa trẻ. Ở trường tôi dạy thì cách giáo dục như vậy là
thường nhật. Tôi dạy Anh ngữ ở Việt Nam.
„Ông nói tiếng Anh giỏi và
có phong cách tử tế - vậy là đủ“
Thực ra tôi học về quản trị xí nghiệp ở một đại học
Áo. Chỗ làm giáo sư Anh văn tôi nhận được qua một mạng lưới sinh viên. Bây giờ
tôi có đến 25 giờ dạy trong tuần tại một trường công lập ở Thành phố HCM, là
giáo sư lớp 6 cho tới lớp 9.
Hình
2: Quang cảnh sân trường: Sáng và chiều học sinh tập hợp điểm danh .
Cuộc phiêu lưu Việt Nam của tôi bắt đầu cách đây 7
tháng. Vừa đến Việt Nam 3 ngày tôi đã phải phụ trách giờ dạy đầu tiên. Bản thân
là một sinh viên Ðức học kinh tế không có chút kinh nghiệm gi với học trò. Tôi
hỏi có một khóa học chuẩn bị hoặc ít nhất một thời gian quan sát và làm quen
cách thức dạy với một thầy giáo khác. Câu trả lời: Ðể làm công việc dạy dỗ chỉ
cần nói giỏi Anh ngử và tử tế với học sinh là đủ.
Và vào một buổi sáng, chưa quen với giờ địa phương
vì lệch múi giờ jetlag, tôi bước đến một ngôi nhà cổ rộng thênh thang. Các bảng
chỉ dẫn đều bằng tiếng Việt. Kiếm mãi một lúc tôi mới gặp một người nói bập bẹ
tiếng Anh, dẫn đến lớp học của tôi. Nơi đó 46 học sinh lớp 8 đang trông đợi và
ngồi theo 2 dãy bàn. Tôi đứng trên một bục nhỏ trước tấm bảng, phía trên của tấm
bảng có treo một tấm hình của Bác Hồ, như mọi người ở đây gọi nhà cách mạng HCM
như vậy.
Trẻ con thuộc lòng tất cả
từng trận đánh trong các cuộc chiến vừa qua…
Các học sinh chào đón tôi như một ca sĩ siêu, bởi vì
ở nhiều nơi trong thành phố, người nước ngoài vẫn còn hiếm. Áo sơ mi của tôi ước
đẫm mồ hôi vì cái nóng miền nhiệt đới. Quạt máy cũng không có chứ đừng nói chi
đến máy lạnh.
Ai mặc áo không bỏ vô quần sẽ bị vị giám thị lấy roi
đánh vào mông.
Hệ thống giáo dục ở VN nhắc tôi nhớ đến những gì mà
Ông Bà tôi đã từng kể lại cho tôi nghe về các trường học Ðức cách đây 50 năm. Lớp
học thì đầy nghẹt học sinh. Kỷ lục của tôi là một lớp 6 với 56 học sinh. Tất cả
đều mặc đồng phục – tư tưởng Xã hội chủ nghĩa đòi hỏi như vậy. Thầy giáo đi dạy
phải mặc bộ com lê rất nghiêm, các cô giáo mặc áo dài cổ truyền.
Mỗi học sinh lớp 6 thuộc nằm lòng từng trận đánh với
ngày tháng trong các cuộc chiến vừa qua. Lý do nào đưa đến chiến tranh thì
không học sinh nào biết. Trong giờ Anh văn của tôi cũng có mặt giáo viên chủ
nhiệm, ông ấy cũng có một cây roi. Nếu vị giáo viên này bỏ ra ngoài thì không
còn dạy gì được nữa. Bởi vì, các em học trò không có hứng thú học Anh ngữ. Các
em có thể dùng các điều đã học thuộc lòng và làm các bài tập đúng hết, nhưng
khi tôi hỏi đến cách sử dụng thực tế các điều đã học hoặc các câu hỏi để trống
thì không có em nào trả lời được.
…nhưng các em không trả lời
được các câu hỏi.
Nếu lớp học ồn quá thì vị giám thị gõ roi lên bàn.
Ðôi khi ông ấy đi đến từng đứa học sinh và la rầy. Nếu một học sinh vẫn còn làm
ồn, cậu sẽ bị đánh vào tay. Nếu biện pháp này vẫn chưa hiệu quả thì có khi ông
thầy nhéo tai cậu học trò, lôi ra trước cả lớp trong tiếng cười vang dội của cả
lớp
Hình
3: Trong giờ chơi: Ðất nước này cũng phải cởi mở về ý thức hệ.
Vào lúc 7 giờ sáng và 5 giờ chiều tất cả các học
sinh phải tập họp điểm danh trong sân trưòng. Một giáo viên nắm dùi đánh vào một
cái chuông lớn. Sau đó 2000 học sinh và thanh thiếu niên đứng xếp hàng ngay thẳng.
Một thầy giáo cầm loa phóng thanh gọi tên các lớp, lúc đó học trò mới được vào
lớp, hoặc vào buổi chiều - được đi về nhà. Trẻ nào mặc áo không bỏ vô quần
sẽ bị thày giám thị lấy roi quật vào mông.
Sau nửa năm làm giáo viên ở VN tôi kết luận rằng: Hệ
thống giáo dục dựa theo Xã hội chủ nghĩa không thể nào đáp ứng kịp với sự phát
triển kinh tế của nước này. Những tòa nhà trọc trời và các khu chợ thương mại mọc
lên khắp nơi. Các nhà kinh doanh nước ngoài đầu tư ngày càng nhiều vào VN. Tuy
nhiên, để bảo đảm sự tăng trưởng một cách bền vững, nước này cũng phải cởi mở
hơn về mặt ý thức hệ. Bởi vì một quốc gia đang trên đường kỹ nghệ hóa không cần
những con người máy, suy nghĩ theo mô thức đã học thuộc lòng. Nhưng cần những
người dân hiểu biết và có nếp nghĩ biết phê phán.
Tác giả là sinh viên ngành Quản trị tại
một đại học ở Áo quốc. Việc làm giáo sư Anh văn là do ông được một Mạng lưới
sinh viên giới thiệu.
Tâm Việt
chuyển dịch
Stockschläge und Auswendiglernen – So erlebe ich Schule in Vietnam
Jens
mit seinen Schülern: Der Klassenlehrer sitzt mit drin, auch er hat einen Stock.
(Foto: Privat; Montage: Prisma)
Klassen-Kampf: Jens studiert Management
und jobbt als Lehrer in Vietnam. Der Alltag im Sozialismus erinnert ihn an die
Schulgeschichten seiner Großeltern.
Mitten im Unterreicht geht die Tür auf und meine
Schüler springen auf. Ein Aufsichtslehrer kommt in die Klasse. Wortlos
schreitet er durch die Reihen. Die Kinder legen ihre Hände auf den Tisch. Sind
die Fingernägel schmutzig oder sitzt die Schuluniform nicht richtig, zückt der
Aufsichtslehrer seinen Stock – und schlägt dem Kind auf die Hand oder auf den
Hintern. In meiner Schule ist diese Form der Erziehung Alltag. Ich unterrichte
Englisch in Vietnam.
„Du sprichst gut Englisch und bist freundlich
– das reicht.“
Eigentlich studiere ich Management an einer
Universität in Österreich. Den Job als Englischlehrer bekam ich über ein
Studenten-Netzwerk. Nun arbeite ich bis zu 25 Stunden in der Woche an einer
öffentlichen Schule in Ho-Chi-Minh-Stadt als Lehrer für die 6. bis 9. Klasse.
Blick
in den Schulhof: Morgens und abends versammeln sich alle zum Appell. (Foto:
Privat; Montage: Prisma)
Mein Vietnam-Abenteuer beginnt vor sieben Monaten.
Ich bin gerade drei Tage im Land, da soll ich schon die erste Unterrichtsstunde
halten. Als deutscher Wirtschaftsstudent ohne jegliche Erfahrung mit Schülern.
Ich frage nach einem Vorbereitungskurs oder wenigstens einer kurzen Hospitanz
bei einem anderen Lehrer. Antwort: Zum Unterrichten reiche es, gut Englisch zu
sprechen und freundlich zu den Kindern zu sein.
Und so komme ich, noch immer vom Jetlag geplagt,
eines Morgens in dem riesigen alten Gebäude an. Schilder gibt es nur auf
Vietnamesisch. Erst nach einiger Suche finde ich jemanden, der mich in
gebrochenem Englisch zu meinem Klassenraum führt. Dort sitzen 46
erwartungsvolle Schüler der 8. Klasse in Zweierreihen. Ich stelle mich auf ein
kleines Podium vor der Tafel, über der wie in jedem anderen Klassenzimmer in
Vietnam ein Portrait von Onkel Ho hängt, wie der vietnamesische Revolutionär Ho
Chi Minh hier genannt wird.
Die Kinder kennen jede Schlacht
vergangener Kriege …
Die Kinder begrüßen mich wie einen Popstar, denn in
vielen Teilen der Stadt sind Ausländer noch immer eine Rarität. Mein Hemd ist
nass geschwitzt von der tropischen Hitze. Ventilatoren, geschweige denn
Klimaanlagen, gibt es nicht.
Wer das Hemd nicht in der Hose trägt, dem schlägt
der Aufsichtslehrer mit seinem Stock auf den Hintern.
Das Schulsystem in Vietnam erinnert mich an das, was
meine Großeltern mir einst über deutsche Schulen vor 50 Jahren erzählten. Die
Zimmer sind buchstäblich vollgepackt. Mein persönlicher Rekord liegt bei 56
Schülern einer 6. Klasse. Alle tragen Schuluniformen – so will es der
sozialistische Einheitsgedanke. Die Lehrer kommen in strengen Anzügen,
Lehrerinnen tragen traditionelle „Áo dài“ Kleider.
Jeder Sechstklässler hier kann jede einzelne
Schlacht vergangener Kriege mit Datum wiedergeben. Wie es zu diesen Kriegen
kam, weiß allerdings keiner. In meiner Englisch-Stunde sitzt der Klassenlehrer
mit drin, auch er hat einen Stock. Ginge er raus, wäre kein Unterricht mehr
möglich. Denn die Kinder haben keine Lust auf Englisch. Sie können zwar
auswendig gelernte Muster anwenden und Arbeitsblätter fehlerfrei ausfüllen,
aber wenn ich nach deren praktischer Anwendung frage oder offene Fragen stelle,
dann hat kaum einer eine Antwort parat.
… aber auf Fragen können sie nicht
antworten.
Wenn es zu laut wird, schlägt der Klassenlehrer mit
dem Stock auf die Tische. Manchmal geht er zu einzelnen hin und schimpft. Wenn
ein Schüler dann immer noch laut ist, gibt es einen Schlag auf die Hand. Hilft
auch das nicht, packt der Lehrer schon mal einen Jungen am Ohr und zerrt ihn
vor die Klasse, die dann in Gelächter ausbricht.
Schüler
in der Pause: Das Land müsste sich auch ideologisch öffnen. (Foto: Privat;
Montage: Prisma)
Morgens um sieben und abends um 17 Uhr versammeln
sich alle Schüler auf dem Hof zu einem Apell. Ein Lehrer schlägt mit einem
Klöppel auf einen riesigen Gong. Daraufhin stellen sich die 2000 Kinder und
Jugendliche in Reihen auf. Dann greift der Lehrer zum Mikrofon, und ruft die
Klassen auf, die erst daraufhin zum Unterricht oder – am Abend – nach Hause
gehen dürfen. Wer das Hemd nicht in der Hose trägt, dem schlägt der
Aufsichtslehrer mit seinem Stock auf den Hintern.
Mein Fazit nach einem halben Jahr als Lehrer in
Vietnam: Das vom Sozialismus beherrschte Schulsystem kann in keiner Weise mit
der wirtschaftlichen Entwicklung des Landes mithalten. Neue Wolkenkratzer und
Shoppingmalls schießen aus dem Boden. Geschäftsleute aus dem Ausland
investieren immer mehr in Vietnam. Doch um dieses Wachstum nachhaltig zu
sichern, müsste sich das Land auch ideologisch öffnen. Denn ein Land auf dem
Weg zur Industrienation braucht keine menschlichen Roboter, die in auswendig
gelernten Mustern denken. Sondern mündige und kritisch denkende Bürger.
Der Autor: Jens studiert Management an
einer Universität in Österreich. Den Job als Englischlehrer bekam er über ein
Studenten-Netzwerk.