„…luật
pháp trở thành công cụ của bóng đêm, của những kẻ quay về nhà biết cười và đùa
với vợ con, nhưng quay ra thì nhe nanh múa vuốt với đồng bào mình?“
Luật pháp xói mòn
Chủ nhật vừa rồi (10 tháng
11/2016), có hàng ngàn người Hồng Kông xuống đường, yêu cầu chính quyền đặc khu
phải có một cuộc điều tra khẩn thiết về việc một người bán sách bị mất tích.
Ông Lee Bo, 65 tuổi, là một trong 5 người của nhà xuất bản Causeway Bay Books
đột nhiên mất tích một cách lạ lùng từ tháng 10 vừa qua. Câu chuyện một công
dân không có gì là nổi bật ấy, vắng mặt trong đời sống hàng ngày, lại đang là
đề tài cho nhiều vụ bình luận của báo giới quốc tế, và cũng khiến cho mối quan
hệ ngoại giao giữa Anh và Trung Hoa lục địa bất ngờ trở nên trầm trọng.
Chỉ là một người bán sách
thôi mà? Nhưng tại sao lại trở nên lớn chuyện như vậy?
Theo lời tố cáo của các tổ
chức nhân quyền tại Hồng Kông, thì Causeway Bay Books đang trong chiến dịch ấn
hành các loại sách mà Bắc Kinh có vẻ không vui. Một trong những cuốn đó, nghe
đồn đoán là nói về cuộc đời tình ái của ông Tập Cận Bình. Ngoài ra, tiêu đề của
nhiều cuốn sách khác là những bình luận mang tính phản kháng, chỉ trích những
vấn nạn của chính quyền Trung cộng hiện nay.
Việc tìm kiếm ông Lee Bo
bất ngờ bùng lên, sau khi có một bức fax từ đại lục chuyển về cho vợ con ông,
nói rằng đừng tìm ông nữa, vì ông ta vẫn ổn. Tuy nhiên, giới luật sư và tranh
đấu nhân quyền ở Hồng Kông nói rằng họ tin rằng Bắc Kinh đã bắt cóc ông Lee Bo
và ép buộc ông phải viết lá thư đó.
Trong dòng người diễu hành
qua trung tâm đặc khu Hồng Kông, người ta nhìn thấy biểu ngữ “Nếu luật pháp không còn, Hồng Kông có còn là
Hồng Kông không?”. Rất nhiều người Hồng Kông nói rằng họ đã sống qua thời
kỳ thượng tôn pháp luật, sự kiện đầy tính trấn áp và côn đồ này khiến ai nấy
đều cảm thấy thương tổn và lo ngại cho tương lai Hồng Kông về sau, khi phải
ngày càng gần với Hoa lục.
Đó chỉ là một câu chuyện
thoáng qua trong đời sống. Có lẽ sẽ mau quên trong tâm trí người Việt. Nhưng
nếu để dừng lại, ngắm nghía câu chuyện đó như bài học của đời, thì quả là bất
ngờ khi chúng ta nhận ra rằng thượng tôn pháp luật là lằn ranh cuối cùng, phân
chia rõ đời sống văn minh và thế giới khuôn phép giả tạo của kẻ cầm quyền giỏi
mị dân.
Một công dân bình thường
của Hồng Kông bị mất tích vô cớ, đủ gây nên một sự phẫn nộ về xã hội bất an và
nghi hoặc về tính liêm chính của chính quyền. Mọi tầng lớp hành chính, xã hội,
tự pháp… đều lên tiếng và đòi làm rõ. Vậy ở Việt Nam, hàng trăm người chết lạ
lùng trong các trại tạm giam, sau khi qua một đêm, thậm chí vài giờ với các
công an viên điều tra, sẽ nói lên điều gì?
Theo VTV ngày 8 tháng
1/2016, dẫn lời ông Nguyễn Văn Bốn, Cục trưởng Cục Bồi thường nhà nước (Bộ Tư
pháp) cho biết, tiền dự chi bồi thường oan sai trong năm 2015 đã vượt mức 100
tỷ đồng cho người bị hại, bất bất chấp 20 Bộ, ngành, 39 địa phương gửi báo cáo
tổng kết 2015 hớn hở khẳng định rằng đã không hề để xảy ra vụ oan sai nào. Ấy
vậy mà những vụ án oan khuất như Đỗ Đăng Dư, Nguyễn Văn Chưởng, Hồ Duy Hải,
Nguyễn Thanh Chấn, Huỳnh Văn Nén… vẫn bùng nổ, làm xáo động nhân tâm từ Bắc chí
Nam. So với Hồng Kông, người Việt đang mất tích vô cớ, tù vô cớ, bị nhục hình
vô cớ, và chết vô cớ trong tay từng chính quyền địa phương – chỉ riêng trong
năm 2015 đã có 11 người chết vô cớ trong trại tạm giam được thông báo – sao mọi
thứ cứ nhẹ nhàng như chuyện con bò được đưa vào lò sát sinh cho tô phở sáng.
Michael Davis,
chuyên gia về vấn đề Luật Hồng Kông và Đại lục tại Đại Học Hồng Kông, nói với
tờ Time rằng “pháp
luật bị xói mòn, đó chính là điều người dân lo lắng nhất”. Michael Davis nhắc lại cuộc biểu tình dài 79 ngày, năm
2014, mà mục đích lớn nhất – cũng như nhục nhã nhất – là người dân nhắc chính
quyền phải biết tuân thủ nơi pháp luật của mình bày ra, chứ không thể cai trị
ngẫu hứng như những tên cướp trên hoang đảo. “Nếu một chính quyền tự cho mình quyền thao túng xã hội, thì lúc
đó người dân trở thành luật pháp và tố cáo sự lạm dụng luật pháp”, Michael Davis nói.
Luật pháp xói mòn là như
thế nào? Hãy nghe câu chuyện về bà Nguyễn
Thị Tâm (sinh năm 1960), bị đưa ra xử tại TAND Bù Đăng, Bình Phước, đã quỳ
xuống phiên tòa gào lên “Tôi
bị oan, điều tra viên khi dựng hiện trường đã chỉ thẳng súng vào đầu tôi nói,
nếu không ký, tao bắn…”. Nhưng thật ra bà Tâm
không quỳ, bà bị điều tra viên Nguyễn Văn Huyên dùng gậy cao su đánh hơn 20 cái
đánh vào ống quyển, rồi bắt quỳ xuống và đánh vào đùi, chân và bả vai nên bà
không đứng lâu được nữa”. Bà Tâm bị cài đặt vào một vụ án là đánh người gây
thương tích, điều tra viên đánh và đưa bút bắt ký vào giấy mà bà không biết đó
là giấy tờ gì.
Đó có phải là luật pháp bị
xói mòn không? Hay luật pháp trở thành công cụ của bóng đêm, của những kẻ quay
về nhà biết cười và đùa với vợ con, nhưng quay ra thì nhe nanh múa vuốt với
đồng bào mình?
Bà Tâm liều chết gào thét
được giữa phiên tòa. Thật may mắn. Còn những ai đã chết trước khi được may mắn
ra vành móng ngựa, sẽ cất tiếng thét của mình ở đâu? Những con người vô danh
chịu nạn như bà Tâm, lại gợi nhớ chuyện ông Y Két Bdap (trú buôn Kmar, Ea
Bhốk). Năm 2014, người đàn ông dân tộc thiểu số không rành tiếng Việt này, do
bị nghi là ăn cắp bò bị công xã bắt đi, trói treo lên và dùng gậy đánh đến
chết. Cho đến khi đi chôn, ông vẫn không được nói trọn vẹn tiếng Kinh rằng “tôi
không phải là kẻ cắp”. Gia đình ông Y Két Bdap được Ủy ban xã đền mạng bằng 29
triệu đồng, chỉ bằng hơn phân nửa số tiền thưởng (50 triệu) cho việc tìm ra kẻ
bắn một người Trung Quốc tại Đà Nẳng (ngày 26/11/2015).
Viết bao nhiêu cho đủ,
những chuyện đã được đưa lên báo, và những chuyện mà người dân ngày ngày vẫn
cầm những lá đơn, bạc phơ tóc, ngơ ngác chạy khắp ngõ công đường lúc này? Viết
bao nhiêu cho đủ để đo cho đủ vực sâu của luật pháp bị xói mòn, mà chuyện xin
lỗi, bồi thường… nhẹ nhàng như một chiếc nắp vung đậy vào nỗi niềm con người,
che khuất mọi thứ đang sôi sùng sục?
Joshua Wong,
nhà tranh đấu trẻ của Hồng Kông, năm nay đã bước sang tuổi 19, nói với Time
rằng “Luật pháp không còn,
Hồng Kông không còn là Hồng Kông nữa”.
Hãy thử cùng tôi thay đổi chút trật tự chữ nghĩa trong câu nói trên: Hồng Kông
đổi bằng Việt Nam. Bạn đã nhận ra điều gì chưa?