Việt Hà (RFA)
Đối thoại nhân quyền Việt Mỹ sẽ diễn ra vào ngày 25
tháng 4 tới đây tại Washington DC. Ngay trước khi cuộc đối thoại diễn ra, các
hội đoàn của người Việt ở hải ngoại đã tổ chức các hoạt động vận động chính phủ
Mỹ gây sức ép đòi hỏi Việt Nam phải cải thiện vấn đề nhân quyền. Đây cũng là
việc làm thường xuyên hàng năm của các hội đoàn ở hải ngoại trước các đối thoại
nhân quyền hay sự kiện quan trọng trong quan hệ Việt Mỹ. Đối thoại năm nay có
gì đặc biệt trong cách nhìn của các hội đoàn của người Việt tại Hoa Kỳ?
Việt
Nam phải thực tâm cải thiện nhân quyền
Đối thoại nhân quyền Việt Mỹ lần thứ 20 diễn ra tại
Washington DC vào ngày 25 tháng 4 trong sự trông đợi của những hội đoàn vận
động cho nhân quyền Việt Nam ở Mỹ. Những hội đoàn của người Việt tại Mỹ mong
muốn vận động chính phủ Mỹ gây sức ép đối với Việt Nam, đòi hỏi Việt Nam phải
thực hiện một loạt những yêu cầu đổi mới chính trị, tiến dần đến dân chủ hóa.
Theo thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao Mỹ vào ngày
21 tháng 4, đối thoại nhân quyền Việt Mỹ lần này sẽ tập trung vào một loạt các
vấn đề bao gồm cải cách tư pháp, pháp quyền, tự do bày tỏ ý kiến và lập hội, tự
do tôn giáo, quyền của người lao động và người tàn tật, quyền của người đồng
tính và chuyển giới, hợp tác đa phương và những trường hợp cá nhân.
Tiến sĩ Nguyễn
Đình Thắng, Tổng giám đốc kiêm chủ tịch của Boatpeople SOS, phát ngôn nhân
của liên minh cho một Việt Nam tự do dân chủ cho Đài Á Châu Tự Do biết:
“Chúng tôi có một số lời yêu cầu với phía hành
pháp từ bấy lâu nay là thứ nhất là đặt điều kiện phía Việt Nam phải chứng tỏ
thực tâm cải thiện nhân quyền bằng cách trả tự do ngay và vô điều kiện cho tất
cả các tù nhân lương tâm, chính trị và tôn giáo. Thứ hai là xóa bỏ các điều
luật vi phạm nhân quyền mà Việt Nam vẫn dùng để bắt bỏ tù những nhà đấu tranh
cho nhân quyền, những vị chức sắc tôn giáo, đồng thời đưa ra những điều luật
mới để thực thi các cam kết về nhân quyền mà phía chính quyền Việt Nam đã có
với quốc tế. Điểm kế đến là phải tôn trọng quyền hội họp và lập hội của người
dân trong đó có cả những tổ chức tôn giáo độc lập với chính quyền và kể cả
những công đoàn độc lập với chính quyền của người lao động.”
Chính quyền Việt Nam từ trước đến nay vẫn khẳng định
Việt Nam không có tù chính trị. Tuy nhiên theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền Quốc
tế (Human Rights Watch), hiện Việt Nam còn giam giữ ít nhất 130 tù chính trị.
Các tổ chức nhân quyền quốc tế cũng đã nhiều lần lên tiếng chỉ trích chính phủ
Việt Nam trong việc sử dụng các điều luật mù mờ trong bộ luật hình sự Việt Nam
để bỏ tù các nhà tranh đấu dân chủ và các blogger.
Bác sĩ Nguyễn
Quốc Quân, đại diện cho tổ chức tập hợp vì nền dân chủ nói về những yêu cầu
mà tổ chức của ông muốn đưa lên Bộ Ngoại giao trước đối thoại sắp tới:
“Theo chúng tôi thì vấn đề chính vẫn là dân
chủ hóa Việt Nam một cách trung thực. Đó là mục đích quan
trọng, ưu tiên số một. Trong đó chúng tôi muốn nhấn mạnh đến việc là không phụ
thuộc vào những thay đổi có tính cách phiến diện mà những thay đổi thật sự có
tính xây dựng và là nòng cốt cho thể chế dân chủ ở Việt Nam.”
BS Nguyễn Quốc Quân trong lần gặp gỡ Phụ tá Thứ trưởng
Ngoại giao đặc trách Á Châu Thái Bình Dương Scott Marciel trước đây. (Ảnh minh
họa)
Sau 19 lần đối thoại nhân quyền giữa hai nước, bác sĩ
Nguyễn Quốc Quân cho rằng những cải thiện về nhân quyền từ phía Việt Nam vẫn
còn rất khiêm tốn:
“Nếu nói chung và so sánh tình trạng nhân quyền từ hồi
thập niên 80 đến giờ thì cũng có môt vài thay đổi, tuy rằng nó chưa đúng với ý
muốn của chúng ta nhưng nếu nói là không có sự thay đổi thì không đúng. Nhưng
những thay đổi đó không phải là do chính nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam muốn
mà là do áp lực của quốc tế và do nhu cầu đòi hỏi. Những cuộc đối thoại có mang
lại kết quả. Bây giờ dù muốn dù không thì các tổ chức phi chính phủ cũng đã
được thành lập mặc dù nhà cầm quyền không chính thức chấp nhận nhưng họ không
thẳng tay bỏ tủ tất cả những người thành lập các tổ chức đó. Thứ hai là vấn đề
đàn áp một cách trắng trợn, đưa các nhà tranh đấu vào tù mà không giải thích
thì giờ họ phải né tránh. Họ phải dùng công an mặc thường phục và phải dùng
toán du thủ du thực để đàn áp. Tức là họ né tránh. Đồng thời họ cũng cho một số
người được ra ngoài hải ngoại. Một số người tranh đấu được ra hải ngoại rồi về.
Nói tóm lại là có một vài tiến triển nhưng không đến mức chúng ta mong muốn.”
Mỹ
thuận lợi khi gây sức ép lên Việt Nam?
Phúc trình về nhân quyền thường niên năm 2015 mới được
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ công bố vào ngày 13 tháng 4 vừa qua cho biết đã có một số
những tiến triển nhất định trong cải cách pháp lý ở Việt Nam. Tuy nhiên phúc
trình này vẫn cho rằng Việt Nam vẫn tiếp tục vi phạm quyền con người trầm trọng
và không có tự do tôn giáo. Chính phủ Việt Nam hôm 15 tháng 4 đã lên tiếng phản
bác lại báo cáo này. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Hải Bình nói
trong cuộc họp báo thường kỳ rằng những thông tin được đưa ra trong phúc trình
là sai lạc, thiếu khách quan và không phản ánh đúng thực tế sự thực thi quyền
con người ở Việt Nam.
Bước vào cuộc đối thoại lần này, tình hình thế giới và
trong khu vực có ảnh hưởng không nhỏ đến đàm phán giữa hai phía. Theo tiến sĩ
Nguyễn Đình Thắng, điều này có thể tạo thuận lợi cho phía Mỹ khi gây sức ép lên
Việt Nam, khác so với những lần đối thoại trước.
“Nó có một số yếu tố sau đây làm chúng tôi nghĩ là
cuộc đối thoại lần này sẽ khác. Thứ nhất là tại vì có vấn đề hiệp định đối tác
xuyên Thái Bình Dương TPP vẫn còn nằm trong tay của quốc hội Hoa Kỳ. Thành ra
chúng tôi vận động mới đây các dân biểu Hoa Kỳ lên tiếng trực tiếp với Tổng
thống Obama và điều này đã được bắn tiếng về chính quyền Việt Nam để họ biết là
không thể chỉ có quan tâm tới chính phủ của Obama mà còn phải có quan điểm của
quốc hội Hoa Kỳ. Thứ hai là sắp tới sau đối thoại nhân quyền là chuyến thăm của
Tổng thống Obama và thứ ba là ngay trước đó, mấy tháng trước thì ông đặc sứ Hoa
Kỳ về tự do tôn giáo đã đến Việt Nam, đã tiếp xúc với một số các thành phần ở
trong nước và sau đó những thành phần đó đã bị đàn áp.”
Trước đối thoại nhân quyền, các tổ chức đấu tranh cho
dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam cũng tiếp xúc với chính phủ Mỹ, mà cụ thể là
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng cho biết những yêu cầu mà các
hội đoàn vẫn theo đuổi từ trước đến nay là rất nhiều và ông không có hy vọng là
Việt Nam có thể đáp ứng một sớm một chiều. Ông cho biết những yêu cầu cụ thể mà
ông đề xuất với phía Mỹ bao gồm:
“Chúng tôi đề ra lộ trình chứ không đòi hỏi Việt Nam
phải thực hiện ngay vì không thể một quốc gia nào có thể thực hiện ngay. Nhưng
có một số chỉ dấu mà Việt Nam càn phải đưa ra cho phía Hoa Kỳ từ giờ đến cuối
năm bởi Tổng thống Obama biết là TPP không được ký bây giờ thì ông vẫn cố gắng
thúc đẩy quốc hội thông qua trước khi ông ta mãn nhiệm chức Tổng thống. Chúng
tôi muốn thấy là trước hoặc ngay sau chuyến đi của Tổng thống Obama một số lớn
các tù nhân lương tâm tôn giáo và chính trị phải được trả tự do. Cái đó Việt
Nam hoàn toàn có thể thực hiện được nếu họ thực tâm. Thứ hai là quốc hội Việt
Nam khi họp lại thì phải thông qua luật về tôn giáo phù hợp với tiêu chuẩn quốc
tế về nhân quyền. Thứ hai là thông qua luật về hội phù hợp với tiêu chuẩn quốc
tế về nhân quyền. Phải có biện pháp xử trị những người vừa tra tấn những người
như bà Trần Thị Hồng và một số vị mục sư tin lành.”
Ông Nguyễn Đình Thắng nói đến trường hợp bà Trần Thị
Hồng, vợ mục sư Mennonite Nguyễn Công Chính đang thụ án tù. Ông Thắng cho biết
bà Hồng đã bị công an bắt giam và đánh đập vì đã gặp đại sứ lưu động về tự do
tôn giáo của Hoa Kỳ là David Saperstein khi ông này đến Việt Nam vào tháng
trước. Ông đại sứ cũng đã thừa nhận có nghe tin này với Đài Á Châu Tự Do và cho
biết phía Hoa Kỳ sẽ tìm hiểu kỹ vấn đề.
Về phía chính phủ Hoa Kỳ, đại sứ lưu động về tự do tôn
giáo David Saperstein cũng cho biết những vấn đề liên quan đến tự do tôn giáo
mà cụ thể là luật tôn giáo sắp được đưa lên quốc hội Việt Nam sẽ được coi là
một trong những vấn đề ưu tiên trong các đối thoại nhân quyền sắp tới giữa hai
nước.