Một
tài liệu được gọi là “Panama Papers”, theo một bản tin giấu nguồn gốc của tờ
báo Đức Süddeutsche Zeitung vừa được công bố mới đây. Đây là vụ rò rỉ tài liệu
lớn nhất trong lịch sử với 11,5 triệu tài liệu về “những điều ít người biết về
một thế giới chỉ tồn tại trong bóng tối” của một công ty luật Panama có tên
Mossack Fonseca từ năm 1970 đến 2016.
Các nhà lãnh đạo thế
giới có liên quan tới vụ rò rỉ tài liệu Panama Papers
11,5 triệu bản tài liệu này, bao gồm 4,8 triệu email,
2,5 triệu bộ hồ sơ, với khoảng 2,6 terabyte dữ liệu đã vạch rõ hành vi lợi dụng
“thiên đường thuế” ở nước ngoài để trốn thuế, rửa tiền của các quốc vương, tổng
thống, thủ tướng của 12 quốc gia như Trung Hoa lục địa, Pakistan, Iraq,
Ukraine, Ai Cập, Iceland, Nga… Ngoài ra còn có các thành viên chủ chốt của Ủy
ban Đạo đức của FIFA và 143 chính trị gia cùng gia đình và cộng sự. Số tài liệu
này lớn gấp nhiều lần vụ rò rỉ chấn động thế giới năm 2013 khi cựu điệp viên
của Cơ quan tình báo Quốc gia Mỹ (NSA) Edward Snowden tiết lộ hàng loạt tài
liệu mật về các chương trình theo dõi, nghe lén điện thoại của Mỹ và các nước
châu Âu.
Theo tờ Süddeutsche Zeitung, số tài liệu này đã cung
cấp những thông tin ít người biết về một thế giới chỉ tồn tại trong bóng tối.
Nó chứng minh nền công nghiệp toàn cầu đã bị thao túng như thế nào bởi các ngân
hàng lớn, các công ty luật và cách thức hoạt động bí mật của các công ty quản
lý tài sản của những người giàu có và nổi tiếng.
Trong danh sách được công
bố từ chiều Chủ nhật 03/04/2016 từ 107 toà soạn báo chí, truyền thanh truyền
hình trên khắp địa cầu, người ta thấy có tên tuổi của thân nhân chủ tịch Trung cộng
Tập Cận Bình, cựu thủ tướng Lý Bằng, con gái cố lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, hai
người đã ra lệnh cho quân đội đàn áp sinh viên và công nhân ở Thiên An Môn,
trong phong trào Mùa Xuân Bắc Kinh 1989. Con trai của thủ tướng Mã Lai cũng ở trong danh sách này.
Ở châu Âu có tổng thống Nga
Vladimir Putin, tỷ phú tổng thống Ukraina Petro Porochenko, thân phụ của thủ
tướng Anh David Cameron.
Tòa
nhà Arango Orillac tại Panama, nơi có trụ sở Công ty luật Mossack Fonseca, khởi
điểm của vụ bê bối thế kỷ Panama Papers (Ảnh chụp ngày
03/04/2016).REUTERS/Carlos Jasso
Báo Le Monde đã đánh vật với 11 triệu tài liệu trong hồ
sơ Panama như thế nào ?
Các cơ quan báo chí đối tác
của Liên minh quốc tế các nhà báo điều tra (ICIJ) đã tham khảo trên 11,4 triệu
tài liệu, với tổng cộng 2,6 téraoctet dữ liệu. Cụ thể họ đã tiếp cận và xử lý
các dữ liệu này như thế nào ?
Phần đầu gồm có hồ sơ đăng
ký của 214.488 công ty offshore (công ty bình phong đặt ở hải ngoại). Mỗi công
ty có một loạt tài liệu dưới nhiều dạng khác nhau (PDF, Word, bảng tính, file
âm thanh…). Nhưng chủ yếu là các email và các thư từ được scan lại, biểu thị
hoạt động thường nhật của Mossack Fonseca. Đại đa số bằng tiếng Anh, nhưng cũng
có một số tài liệu tiếng Pháp, Tây Ban Nha, Nga và Hoa ngữ.
ICIJ đã trang bị những công
cụ rất mạnh để giúp khai thác số dữ liệu khổng lồ này, kể cả những tài liệu
được scan. Có hai cách tiếp cận.
Cách thứ nhất là tìm kiếm
bằng những cụm từ, ví dụ như « hộ
chiếu Pháp », hy vọng dẫn đến những cái tên cụ thể. Hoặc dùng những từ
chuyên môn của Mossack Fonseca như «
PEP » (người nhiều rủi ro chính trị), « UBO » (người thụ hưởng cuối
cùng), « Due Diligence »
(kiểm tra nhân thân khách hàng).
Cách thứ hai là lập trước
các danh sách. Chẳng hạn danh sách các dân biểu Pháp, các bộ trưởng từ thập
niên 80, hay 500 người giàu nhất nước Pháp, các nguyên thủ thế giới, đội tuyển
bóng đá Pháp…rồi từ đó mới đi tìm. Nếu một người sở hữu đến năm công ty khác
nhau thì thời gian nghiên cứu cũng tăng theo cấp số nhân.
Dù 107 ban biên tập các báo
của nhiều nước phải mất đến một năm để đưa sự việc ra ánh sáng, nhưng không ai
có thể lục lọi toàn bộ rừng dữ liệu khổng lồ của « Panama Papers ». Vì chỉ nghiên
cứu những tài liệu mới nhất, nhiều người vẫn có thể lọt lưới nếu bị nêu trong
những tài liệu cũ, hay chỉ có tên trong danh sách viết tay. Hoặc là họ sử dụng
dịch vụ của những công ty cạnh tranh với Mossack Fonseca, mượn tên người thân
để đăng ký…
Cũng như trong các vụ « OffshoreLeaks », « SwissLeaks »,
các tờ báo tham gia chiến dịch chỉ đăng kết quả điều tra của các nhà báo chứ
không công bố toàn văn các tài liệu có được, vì « Panama Papers » còn chứa nhiều
thông tin cá nhân như địa chỉ, số điện thoại…
Theo Guardian, RFI (Tú Phương)