Một mùa hè nhiều biến động - Kính Hòa

Một mùa hè nhiều biến động

Kính Hòa, (RFA)

Những lao động nữ ngồi chờ việc trên một con đường ở Hà Nội vào ngày 28 tháng Ba năm 2016.   AFP photo

Bất ổn xã hội kéo dài

Một cuộc biểu tình có hàng ngàn người tham gia lại nổ ra tại Kỳ Anh, Hà Tĩnh vào ngày một tháng chín. Người ta xuống đường vì môi trường, đòi nhà máy thép Formosa phải đóng cửa.

Như vậy là từ đầu tháng Năm đến nay, những cuộc biểu tình lớn đến hàng ngàn người liên tục nổ ra tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, và Quảng Bình. Nguyên nhân của những cuộc biểu tình là thảm họa môi trường tại Vũng Áng đã làm hàng ngàn người sống nhờ vào biển phải mất việc làm, nước biển nhiễm độc đe dọa cuộc sống.

Một đặc điểm của những cuộc biểu tình này là được tổ chức chặt chẽ, đại đa số người tham gia là giáo dân Công giáo được các vị lãnh đạo tinh thần dẫn dắt.

Blogger Nguyễn Vũ Bình, người từng làm việc cho Tạp chí cộng sản của đảng cầm quyền nhận xét về phong trào đối kháng hiện nay sau thảm họa môi trường lớn nhất trong lịch sử phát triển kinh tế Việt Nam:

Sự dồn nén của người dân về vấn đề cá chết, ô nhiễm môi trường trong cả nước đang sục sôi. Số người bị ảnh hưởng và nhận thức được về tác hại là vô cùng lớn, nhưng họ chưa có, chưa được tổ chức lại để lên tiếng. Vì vậy, nhà cầm quyền dễ dàng bẻ gãy sự phản kháng có tính chất đơn lẻ đó. 

Nhưng khi giáo phận Vinh đồng lòng lên tiếng, từ những đức cha lãnh đạo giáo phận, cho tới các giáo xứ, giáo họ người giáo dân đồng lòng đứng lên thì nhà cầm quyền Việt Nam đã không dám ra tay đàn áp số lượng người cực lớn như vậy. Ý nghĩa lớn nhất của sự kiện người công giáo đứng lên tại Vinh là sự động viên tinh thần rất lớn cho những người đấu tranh khắp cả nước, cho phong trào dân chủ. Sự kiện này cũng khẳng định, khi người dân đồng lòng, lại có sự tổ chức thì không một thế lực nào có thể ngăn cản nổi sức mạnh của người dân.

Những cuộc biểu tình này không hề được mấy trăm tờ báo chính thống của nhà nước đề cập đến, cũng giống như những sự kiện mà nhà nước cảm thấy bất lợi từ trước đến nay. Tuy nhiên tầm mức của thảm họa môi trường lần này lớn hơn. Trên trang blog của tờ Kinh tế Sài Gòn, tuy không đề cập đến các cuộc biểu tình, nhưng tác giả Nguyễn An Sa nói đến những hệ lụy khó lường nếu xã hội bất ổn vì thảm họa môi trường:

Khủng hoảng môi trường nếu tiếp tục kéo dài sẽ khó tránh khỏi một viễn cảnh khác: người dân nghèo, dễ bị tổn thương sẽ không còn trụ vững trên quê nhà, vùng biển của họ; sẽ xuất hiện những đợt di cư tị nạn môi trường lớn. Kịch bản này sẽ gây ra những xáo trộn xã hội, tổn thất kinh tế, thách thức lớn đối với an ninh và phát triển. Nhưng đây là kịch bản dường như các cơ quan chức năng chưa dự tính đến.

Biển chết

Trong một đêm mưa gió giữa cơn bão Thần sét, blogger nhà báo Đoan Trang cùng các bạn vào Vũng Áng Hà Tĩnh. Hãy lắng nghe cô tả cảnh biển Hà Tĩnh trong bài viết Nỗi buồn của biển:

Xế chiều, khi ghe của chúng tôi trở về, một vài phụ nữ ở trong xóm trên bờ cũng chạy ra đón, giúp kéo ghe lên bãi. Nhưng trong khoang… trống huếch trống hoác. Không có gì cả. Và chúng tôi cảm thấy đắng ngắt: Vẫn tiếng hò ấy, vẫn những giọng nói chào đón ấy, vẫn những động tác quen thuộc ấy của dân biển ngàn đời nay, song có cái khác hoàn toàn, là không còn niềm vui “thuyền anh mãi về cho cá bạc đầy khoang”  nữa. Những nụ cười trở nên vô cùng gượng gạo. Sao biển buồn đến thế?

Nỗi buồn đó lan đến cả những người Việt xa xứ. Trong những ngày mùa hè này, khi về thăm quê hương, đứng trước bãi biển Nha Trang, vẫn còn xanh trong, bác sĩ Nguyễn Đình Nguyên cảm thán:

Biển ngày xưa vẫn thế, ngày nay vẫn thế và muôn đời vẫn vậy. Sóng và cát. Giận dữ và dịu êm. Nhưng chỉ có con người thì quay lưng với biển. Đứa con như bị biển bỏ rơi trong sự chết chóc của đầu độc, sự cô đơn của vắng thuyền cá xa khơi, sự vụn vỡ trong xé nát của thương trường. Biển bị biến thành xô bồ, hỗn mang. Thất thểu và thất vọng. Tôi e rằng, giờ bạn sẽ không bao giờ tìm thấy sự yên bình của biển thế nữa trên chính quê hương mình. Một mình ra biển, nhưng ở đó bạn không được một mình, bạn không có được thiên đường biển vắng riêng cho bạn nữa. Nếu có, thì chỉ là biển của ngày xưa.

Một mùa hè biến động

Nhà báo Bùi Tín nhận xét rằng vụ Formosa Hà Tĩnh là một đại án, nhưng trong mùa hè năm nay không chỉ có đại án Formosa mà còn có đại án Yên Bái, một viên chức nhà nước hạ sát hai lãnh đạo cao cấp nhất của tỉnh, rồi tự sát. Một đại án làm tốn bao nhiêu từ ngữ của các blogger. Ông Bùi Tín viết rằng hết biển chết, rồi lại đến tiếng gầm thét của núi rừng.

Mà mùa hè này không chỉ có hai đại án đó, mà còn có nhiều vụ khác nữa, trong đó có vụ  một thiếu niên 11 tuổi tự sát vì nghèo túng. Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh tự hỏi sao tính mạng con người Việt Nam lại rẻ rúng đến như thế.

Một cựu viên chức nhà nước là ông Phạm Quang Long còn liệt kê thêm hàng loạt những vụ khác nữa, và theo ông thì trách nhiệm đó là của tất cả mọi người:

Những chuyện tương tự nhiều lắm. Tôi cũng không muốn làm phiền lòng ai vì những chuyện chẳng hay ho này. Tôi chỉ muốn nói là căn bệnh mất khả năng thấy hổ thẹn, tự thấy mình có lỗi đang trầm trọng. Nó không chỉ xảy ra với đám  "dân gian” mà đã thấm vào đám công chức, trong đó có cả công chức cao cấp, cả người đã được học hành. Mà đau nhất là nó lại ngấm vào hệ thống, có ở nhiều nơi lắm.

Làm sao đây để dân khí công chức đừng rơi xuống mức mà trước đây ngay cả những kẻ thất phu cũng không mắc phải? Trong chuyện này mỗi chúng ta cũng có trách nhiệm vì đã rủ áo, khoanh tay đứng ngoài, những tưởng cứ tránh xa nó, cứ không dối trá thì mình sẽ được yên ổn. Ta đã nhầm và phải gánh chịu những sai lầm của chính mình.

Nông dân ngồi trò chuyện trên một vùng đất đang được đô thị hóa ở ngoại ô Hà Nội hôm 4/4/2016. AFP photo

Nhà báo Đoan Trang kêu gọi trách nhiệm của các nhà báo Việt Nam:

Các bạn nhà báo thân mến: Xin các bạn đừng im lặng nữa. Nếu có thông tin, xin các bạn hãy chia sẻ. Nếu sợ không an toàn, hãy tìm cách. Không ai cấm được các bạn tạo ra những bút danh, tên giả để gửi bài ra bên ngoài (như Chềnh A Sáng năm nào, các bạn nhớ không?). Không ai cấm được các bạn bí mật gửi thông tin cho những người các bạn tin tưởng. Xin hãy tin tôi: Nếu chúng ta thực sự chiến đấu vì quyền được biết của độc giả, khán-thính giả, chúng ta không chết đâu.

Trong cái không khí vẫn còn vương vấn mùi những cón cá chết tại biển Hà Tĩnh, vẫn đang sực sôi những cuộc biểu tình của giáo dân Công giáo miền Trung, thì một đại dự án luyện thép nữa được công bố tại bờ biển Nam Trung Bộ, tỉnh Ninh Thuận, vốn là một nơi cũng nổi tiếng với biển xanh cát trắng nhiều tiềm năng du lịch.

Ông Tô Văn Trường viết trên trang Bauxite Việt Nam rằng không thể có được vừa hải sản, vừa thép, vừa du lịch trong cơ chế quản lý và con người Việt Nam hiện nay.

Rời bỏ sự đồng thuận

Trong không khí đó một đảng viên, ông Võ Văn Thôn, tại Sài Gòn bỏ đảng. Luật sư  Lê Công Định nhận xét về vụ bỏ đảng mới nhất đó:

Tôi lập luận, Đảng Cộng Sản Việt Nam không còn là đội quân tiên phong của giai cấp công nhân, cũng không còn đại diện cho quyền lợi của dân tộc trong thời đại nhiều chuyển biến như hiện nay, thay vào đó chỉ là một ổ tham nhũng không hơn không kém; vậy lý do nào để mọi người tiếp tục đứng trong hàng ngũ ấy?

Nhưng suy nghĩ của luật sư Lê Công Định lại không phải là dễ dàng với nhiều người đã từng đứng trong hàng ngũ của đảng. Tác giả Hải Tượng viết trên trang Dân Luận:

Đảng Cộng Sản Việt Nam rồi đây sẽ xóa tên thêm một người trong danh sách đỏ. Đối với rất nhiều người đảng viên, họ luôn canh cánh trong lòng câu hỏi mình vì đảng, nhưng đảng có vì mình hay không? Đảng bây giờ đã thay đổi rất nhiều.

Nhà văn Phạm Thị Hoài mô tả hình ảnh của đảng cộng sản hiện nay, qua lăng kính của vụ Yên Bái:

Vấn đề của phần lớn các quan chức trong một chính quyền kiểu Việt Nam là họ không có một diện mạo riêng nào hết. Họ nhuộm tóc và rẽ ngôi giống nhau, phụ nữ thì đều uốn tóc. Thân hình họ phát triển mạnh như nhau. Họ đoàn kết trong những chiếc áo sơ mi trắng giắt trong quần màu đen và cả trong những chiếc quần tắm nhiều màu trên bãi biển, phụ nữ thì trong những chiếc áo dài râm ran hoa và kim tuyến.

Họ sống sót qua những lộ trình tiến thân như nhau để giành một chỗ ngồi nhạy cảm như nhau trên những chiếc ghế cùng một loại gỗ quý cùng một gu chạm trổ trong những văn phòng cùng một phong cách trang trí ở những trụ sở cùng một mô hình thiết kế. Họ đọc những bài diễn văn trùng nhau và ra những chỉ đạo giống hệt nhau, cả tốc độ nói và cách ngắt câu của họ cũng y chang nhau. Họ chung sở thích về xe hơi, về tường cổng bao quanh biệt thự, về tủ kính phòng khách, về trường học cho con cái, về cặp xách đi họp, về nén hương dâng trong đền thờ, về các điếu văn, vòng hoa và cả những người phúng viếng trong tang lễ của chính họ.

Vụ Yên Bái cũng có thể đơn thuần là một tai nạn, dù khó tin tới mức nào. Quan chức cộng sản cao cấp hay gia đình họ cũng có quyền hưởng những trớ trêu lãng xẹt của số phận. Song bức màn bí mật có lẽ là đặc điểm nhận dạng cuối cùng của những người cộng sản sau tiến trình biến tướng và chà đạp chính lý tưởng của họ. Nó phủ lên tất cả, khiến một chuyện tình cũng thành thông tin cấm đoán và sau mỗi đồng chí về hưu là một âm mưu căng thẳng.

Ông Võ Văn Thôn rời bỏ sự đồng thuận, sự bí mật đó của đảng, nhưng ông không chọn ngày thành lập đảng để làm chuyện ấy, người ta cho rằng ông bỏ đảng một cách tự nhiên, và điều đó chính là một tín hiệu lành mạnh giữa mùa hè nhiều biến động.