Giới trẻ tìm về lịch sử qua những ca khúc nhạc vàng
Cát
Linh (RFA)
Học sinh đạp xe trên đường phố Buôn Mê
Thuột. Ảnh chụp hôm 7/12/2006. AFP photo
Việc cấm lưu hành vĩnh viễn 5 ca khúc được sáng tác
trước năm 1975, cùng với nhiều qui định khác như phạt tiền nếu hát những bài nhạc
bị cấm cho dù là trên mạng xã hội nhận lại phản ứng thế nào từ các bạn trẻ?
Càng cấm, càng tìm đến
Cuối cùng, sau gần một tháng từ khi tạm dừng lưu
hành năm ca khúc trước 1975, bao gồm Cánh thiệp đầu xuân (Lê
Dinh - Minh Kỳ), Rừng
xưa (Lam Phương), Chuyện buồn ngày
xuân (Lam Phương), Đừng gọi anh bằng chú (Diên An), Con đường xưa em đi (Châu Kỳ - Hồ Đình Phương) với lý do cần xem lại ca
từ và tên tác giả, ngày thứ Ba, 4 tháng Tư vừa qua, ông Nguyễn Đăng Chương, Cục
trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn có thông báo quyết định cấm lưu hành vĩnh viễn
năm ca khúc trên.
Lời giải thích được đưa ra là do các bài hát bị thể
hiện sai lời so với bản gốc. Cũng cần phải nói thêm rằng tuyệt nhiên không một
tờ báo trong nước nào trưng ra bản gốc của năm ca khúc bị cấm, ngoại trừ trang
bìa của ca khúc “Con đường xưa em đi”, tác giả
Châu Kỳ - Hồ Đình Phương.
Trang Nguyễn, bạn trẻ ở Sài Gòn nêu ra câu hỏi về lý
do cấm năm ca khúc trước 75 này:
“Làm sao họ biết được bản nào là bản gốc?
Tác giả của những ca khúc đó đâu còn nữa?”
Đến với những ca khúc bolero, nhạc vàng từ thời là
sinh viên vì yêu cái giai điệu nhẹ nhàng sâu lắng, Thái Minh Hải, từ Hà Nội chia sẻ anh tìm thấy cả tính triết lý
trong ấy.
“Chính vì họ cấm
những bài hát đó mà tụi em có cơ hội được tiếp cận những thông tin có những bài
hát hay như vậy. Tụi em sẽ tìm hiểu tại sao bài bị cấm? Sau khi tìm hiểu thì thấy
những bài hát đó là những bài hát rất bình thường, nhưng họ cấm vì hoàn cảnh
sáng tác những bài đó và nội dung nói lên sự thật của không gian thời gian lúc
đó.”
Chính vì vậy khi nhà nước càng cấm, họ càng tò mò
tìm kiếm. Tìm được rồi, họ hát với tất cả sự thích thú và trân quí.
Kể lại câu chuyện về chương trình liveshow của ca sĩ
Lộc Vàng được tổ chức ở Sài Gòn tuần qua phải ngưng đột ngột với lý do “chưa có
giấy phép”, Thái Minh Hải nói rằng vì vì đọc được bài báo ấy mà anh “tò mò” tìm
hiểu Lộc Vàng là ai?
“Nhờ thông tin đó mà em biết đến chú Lộc
Vàng vì em khá đam mê nhạc, nhất là những chương trình có chiều sâu như thế, em
rất muốn đến và tìm hiểu. Em không biết phải miêu tả cảm xúc của mình thế nào
nhưng thật sự khi tiếp xúc được với chú thì em nhận ra được rất nhiều điều. ví
dụ muốn hát được nhạc vàng tốt, người ca sĩ muốn toát lên được cái tâm hồn, tâm
trạng của bài hát thì phải tìm hiểu được hoàn cảnh lịch sử, hoặc không gian thời
gian sáng tác, vùng miền nữa thì mới thả hồn được vào bài hát đó.”
Chỉ một lần nghe ca sĩ Lộc Vàng trình bày ca khúc Gửi người em gái miền
Nam, thì Thái Minh Hải đã đi tìm hiểu về lịch sử ra đời cũng như lịch
sử của đất nước.
Một cách nhìn khác trong việc cấm các ca khúc nhạc
vàng, nhạc bolero mà cụ thể là năm ca khúc nêu ở đây, Trang Nguyễn nhận thấy:
“Nhà nước không
quản lý được thì phải cấm. Rất nhiều sự việc tương tự rồi. Nhưng may là bây giờ
có Facebook, nên tất cả ai cũng biết sự thật. Mà người ta càng biết thì càng bất
bình. Càng bất bình thì càng phản kháng. Một trong những cách phản kháng là hát
thật nhiều.”
Cộng đồng mạng thời gian gần đây “dậy sóng” với những
ca khúc nhạc lính, nhạc vàng. Rất nhiều bạn trẻ dùng lời ca của mình như một vũ
khí cho phong trào đấu tranh dân chủ.
Với Thái Minh
Hải, việc cấm các ca khúc trước 1975 là rất vô lý.
“Giới trẻ bọn
em thì không công nhận điều đó. Tụi em muốn tự do hát hò, tự do thể hiện những
bài hát đó. Đó cũng là một trong những quyền mà phong trào đấu tranh dân chủ cần.”
Sợ sự thật?
Trung tâm thành phố Sài Gòn chụp tháng
12/1963. AFP photo
Hôm 16/3, nhà phê bình âm nhạc Nguyễn Lưu có lời
phát biểu trên trang báo mạng của VTC, cho rằng 5 bài hát này "có
rất nhiều vấn đề về mặt tư tưởng”. Ông Lưu nói thêm: “Những bài hát viết về người lính Cộng hòa sẽ khiến cho một bộ phận giới
trẻ phân tâm, lo lắng. Họ sẽ đặt ra câu hỏi, liệu con đường mình đang bước đi
có đúng không, hay cái kia mới đúng.”
Phát ngôn của ông Nguyễn Lưu sau đó nhận được rất
nhiều những phản ứng bất bình từ người thưởng nhạc cho đến các nhà văn hoá.
Và đặc biệt, cộng đồng mạng xã hội bùng phát phong
trào hát nhạc bolero, nhiều nhất là bài Con đường xưa em đi, ca khúc có câu hát bị nhà nước
Việt Nam đặt nghi vấn sau hơn 40 năm lưu hành: “chiến trường anh bước đi là chiến trường nào?”; phiên gác canh dài
là phiên gác của cuộc chiến nào?
Thật ra, điều ông Nguyễn Lưu lo lắng cũng không sai.
Vì các ca khúc bolero ra đời trước 1975 phần lớn là những ca khúc về cuộc chiến,
về người lính, về tình yêu đôi lứa giữa người con gái hậu phương và người nơi
chiến tuyến.
Và đó cũng chính là tâm trạng của Trang khi nghe những
ca khúc đó, cô nói:
“Em không hiểu vì sao khi em nghe nhạc
Bolero thì em thường nghĩ đến thời gian những năm trước 1975.”
Thập niên 50, 60, người dân miền Bắc Việt Nam phải
trải qua cuộc di tản thứ nhất. Theo lời kể lại của một nhạc sĩ lão thành hiện sống
ở California, nhiều người trong giới văn nghệ từ Hải Phòng, vượt qua con sông Bến
Hải để tìm đến vùng đất mới. Ông nhớ lại theo ký ức của mình, đó là những năm
tháng khó khăn, “cái nghèo nó ám ảnh cả trong giấc ngủ. Người nhạc sĩ
miền Bắc, miền Nam chia nhau điếu thuốc.” Rồi nỗi nhớ quê hương bên kia bờ
Bến Hải làm cho các nhạc sĩ di cư càng mang nhiều tâm sự. Nhưng đó cũng là lúc
mà sự sáng tạo của người nghệ sĩ ở đỉnh cao nhất. Rất nhiều ca khúc nổi tiếng
ra đời thời gian ấy.
Giờ đây, thế hệ thanh niên trẻ Việt Nam đang tìm đến
những ca khúc đó. Họ tìm đến để nghe, và để biết về lịch sử và sự thật của lịch
sử, theo cách nói của Thái Minh Hải.
“Họ đã cấm những bài hát một cách rất vu
vơ, ngay cả trong bài hát do nhạc sĩ Đoàn Chuẩn sáng tác là Gửi người em gái miền Nam, trong hình ảnh bài đó nói
lên được hình ảnh trong Nam là một nơi kim tiền, miền Bắc là một nơi nghèo khó.
Đó là điều rất bất lợi cho hình ảnh tuyên truyền của nhà nước Đảng Cộng sản.”
Xoá bỏ văn hoá?
Sài Gòn ngày 1/2/1961. AFP photo
Không chỉ năm ca khúc nổi tiếng từ trước năm 1975 bị
cấm lưu hành vĩnh viễn, danh sách của Sở Văn hóa, Thể thao TP HCM còn có các
sáng tác khác như: Cánh buồm chuyển bến (Lê
Dinh - Hoài Linh), Câu chuyện đầu năm (Hoài
An), Hạnh phúc đầu
xuân (Lê Dinh - Minh Kỳ), Gạo trắng trăng
thanh (Hoàng Thi Thơ) và Hoa trinh nữ (Trần Thiện Thanh) đang bị tạm đình chỉ lưu hành.
Ca khúc Tàu đêm năm cũ (Trúc
Phương) từng được cấp phép nhưng sau đó bị thu hồi.
Lời ca, giai điệu trong những ca khúc ấy đối với
Trang Nguyễn hoàn toàn là tình yêu đôi lứa, tình yêu đất nước. Nghe những ca
khúc này, cô, cũng như những người khác có thể hình dung ra một đất nước của thế
hệ cha ông ngày trước như thế nào. Và cũng để thấy rằng:
“Sài Gòn bây giờ
không còn là Sài Gòn nữa. Mất bùng binh chợ Bến Thành, bùng binh Lê Lợi. Thế hệ
trẻ chỉ còn có thể tìm hiểu lịch sử Sài Gòn qua các ca khúc trước 1975. Giờ đây
cũng cấm luôn. Không biết có phải họ đang muốn xoá bỏ hoàn toàn một nền văn hoá
hay không?”
Thái
Minh Hải đưa ra câu trả lời của anh.
“Em nghĩ họ muốn
xoá bỏ đi dấu vết của một thời kỳ thịnh vượng của miền Nam Việt Nam, xoá bỏ đi
thời kỳ phát triển rực rỡ của các dòng văn hoá như ca nhạc, kiến trúc, tô lên
đó một nếp son mới để giới trẻ không thể nào tìm hiểu được những nguồn gốc xa
xưa, không tìm hiểu được những điều tốt đẹp đã từng có, không so sánh được bên
này tốt hay bên kia tốt.”
Không biết sẽ còn bao nhiêu ca khúc được sáng tác
trước 1975 bị cấm lưu hành, nhưng với tinh thần và phản ứng của thế hệ những
người trẻ ở Việt Nam ngày nay, thì có thể nhận ra một điều: hoàn toàn không khó
khăn để họ tìm đến những ca khúc đã được không gian và thời gian khắc sâu vào lịch
sử.