Chuyện về “Chiếc Ruy-băng
Vàng” vòng thế giới
Nguyễn Ngọc Chính
Biểu tình tại Hồng Kông
Ngày 28/9/2014 người ta thấy xuất hiện
hàng trăm ngàn chiếc ruy-băng màu vàng trên đường phố Hồng Kông sau khi sinh viên bãi khóa. Hàng ngàn
người đã xuống đường tại khu vực trung tâm kinh tế, tài chính và cũng là nơi tập
trung các văn phòng chính quyền ở Hồng Kông.
Sau đó, biểu tình lan qua khu mua sắm ở Causeway Bay
và cả ở khu vực Mong Kok ở khu lục địa của Trung cộng làm cho phần lớn việc lưu
thông trong thành phố bị tê liệt. Cảnh sát Hồng Kông đã phải dùng gậy gộc và lựu
đạn cay để giải tán đám đông phản đối chính sách mới của Trung cộng về vấn đề Hồng
Kông.
Trước khi Hồng Kông được người Anh trả về cho Trung cộng
vào năm 1997 theo mô hình “một quốc gia, hai chế độ”, chính
quyền Bắc Kinh đã cam kết quyền tự trị và tự do chính trị cho Hồng Kông.
Tuy nhiên, vào ngày 21/9/2014 Quốc hội Trung cộng lại
khẳng định người dân Hồng Kông chỉ được quyền bầu Đặc khu trưởng vào năm 2017
theo danh sách ứng cử viên phải được ủy ban bầu cử chấp thuận. Tuyên bố này đã
đẩy mạnh lên làn sóng biểu tình phản đối, đòi bầu cử tự do.
Báo New
York Times mô tả cuộc biểu tình ở Hồng Kông dù không có một nhà
lãnh đạo chính thức nào nhưng có tính tổ chức“cực kỳ
chuyên nghiệp”. Người biểu tình hành xử rất lịch thiệp trong
hòa bình và bất bạo động. Hoàn toàn không có hiện tượng đập phá, hôi của, xả
rác… như thường thấy ở nhiều nơi khác.
Báo Slate
Magazine gọi họ là "những
người biểu tình lịch sự nhất thế giới". Báo này còn cho rằng,
đây không phải chỉ là những người có lý tưởng mà họ còn là những người hoạt động
chính trị rất hiểu biết qua cuộc đầu tranh bất bạo động.
Người biểu tình Hồng Kông còn chọn bài hát "Do
you hear the people sing" (Bạn có nghe mọi người hát) trong vở nhạc
kịch“Những người khốn khổ” (Les Miserables) dựa theo tác phẩm cùng
tên của nhà văn Victor Hugo làm bài hát tượng trưng cho phong trào đấu tranh.
Trong vở nhạc kịch, đây là bài hát mà các nhà cách mạng Paris đã cất tiếng ca
khi chuẩn bị cuộc nổi dậy chống Chính phủ Pháp.
Ban đầu người Hồng Kông sử dụng chiếc dù để che mưa,
nắng khi biểu tình, nhưng khi cảnh sát dùng đạn cay, chiếc dù được dùng để bảo
vệ bản thân. Cuộc biểu tình tại Hồng Kông từ đó còn được
gọi là “Cách mạng dù” (Umbrella
Revolution).
Mặt khác, những dải ruy-băng màu vàng được cột vào
hàng rào, cài trên áo của người biểu tình và còn xuất hiện trên các trang mạng
xã hội tại Hồng Kông. Người biểu tình ở Hồng Kông coi
dải ruy băng vàng là biểu tượng của khát vọng dân chủ.
“Umbrella
Revolution” & “Occupy Hong Kong”
Trước đó, ngày 16/4/2014, chiếc phà Sewol của Hàn Quốc bị chìm, trên
phà chở 450 hành khách, phần đông là học sinh Trường Trung học Danwon đang trên
đường từ thành phố Incheon đến đảo Jeju, một thắng cảnh của Đại Hàn Dân Quốc.
Các báo cáo ban
đầu cho hay đã cứu được 179 người, đa số là học sinh, tuy nhiên báo cáo của
Chính phủ Hàn Quốc đã đính chính lại tin này, nói rằng hiện vẫn còn 295 người mất
tích.
Trong khi việc
tìm kiếm những người sống sót được tiến hành, người ta thấy xuất hiện tại nhiều nơi trên khắp đất nước Đại Hàn những chiếc ruy-băng màu vàng để
biểu thị niềm hy vọng, dù là mong manh, sẽ còn nhiều nạn nhân nữa được cứu vớt.
Những chiếc ruy-băng vàng trên đường phố
Hàn Quốc
Trong chuyến đi thăm Hàn Quốc kéo dài 5 ngày, Đức
Giáo Hoàng Francis, người đứng đầu Tòa thánh Vatican, đã dành thời gian gặp gỡ
các học sinh sống sót trong thảm họa phà Sewol.
Trong cuộc gặp gỡ này, Đức Giáo hoàng đã tế nhị đeo
một chiếc ruy-băng vàng rất nhỏ trên áo để tưởng niệm nạn nhân vụ chìm tàu. Chiếc
ruy-băng tuy nhỏ nhưng quả thật nói lên sự quan tâm lớn lao của người lãnh đạo
tinh thần Vatican trước sự mất mát mà người Hàn Quốc phải gánh chịu.
Đức Giáo hoàng Francis đeo miếng
ruy-băng vàng khi thăm Đại Hàn năm 2014
Vào thập niên 80 tại Phi Luật Tân nổi lên chiến dịch ruy-băng vàng trong thời kỳ thiết
quân luật để ủng hộ nghị sĩ đối lập Benigno Aquino, Jr. Trên đường phố tại thủ đô Manila tràn ngập màu vàng để chào đón ông
Aquino trên đường về nước sau khi bị lưu vong tại Hoa Kỳ.
Điều trớ trêu là ông Aquino không có cơ hội nhìn thấy
những giải ruy-băng vàng dành cho ông vì ngay khi xuống máy bay tại Phi trường
Quốc tế Manila ngày 21/8/1983 ông đã bị ám sát. Biến cố này dẫn đến phong trào
chống đối Tổng thống đương nhiệm Ferdinand Marcos. Cuối cùng Marcos bị lật đổ
và bà quả phụ của ông Aquino, Corazón Aquino, lên nắm quyền.
Một lần nữa, ruy-băng vàng
lại xuất hiện tại Phi Luật Tân năm
2009 để cầu nguyện cho bà Tổng thống Corazón Aquino lúc bà lâm trọng bệnh. Khi
bà mất vào ngày 1/8/2009, nhiều người Phi mặc áo vàng, buộc ruy-băng vàng trên
các đường phố và trên các mạng xã hội cũng xuất hiện biểu tượng ruy-băng vàng
như là một hình thức để tang cho người quá cố.
Ruy-băng Vàng và Chim bồ câu tại Phi Luật
Tân
Tại Mã Lai,
ruy-băng vàng là biểu tượng của những người cổ súy tự
do báo chí trong khi đó ở Nam
Dương người ta dùng ruy-băng vàng để tưởng niệm
các nạn nhân của vụ bạo động từ ngày 13 đến 15/5/1998. Hầu hết những người
thiệt mạng trong một chuỗi các vụ bạo động này là người Nam Dương gốc Hoa.
Một nước khác trong khu vực Đông Nam Á là Tân Gia Ba dùng
ruy-băng vàng để ủng hộ cho chiến dịch tạo điều kiện giúp những tội phạm có cơ
hội làm lại cuộc đời. Đây là sáng kiến của chính phủ Singapore được tổ
chức hàng năm vào tháng 9, những người ủng hộ “Chiến dịch Ruy-băng
Vàng” cài lên áo của mình để khuyến khích những những cựu tù nhân có
cơ hội hoàn lương.
Ruy-băng Vàng tại Singapore
Ý tưởng dùng giải ruy-băng vàng làm biểu
tượng cho sự tha thứ của xã hội đối với những người phạm tội tại Singapore lại
xuất phát từ Hoa Kỳ vào thập niên 70
với bài hát "Tie a Yellow Ribbon Round the Ole Oak Tree".
Bản nhạc đồng quê (country music) dựa theo cốt truyện
một tù nhân trong thời gian trong tù đã yêu cầu người thân nếu tha thứ cho dĩ
vãng xấu xa của mình thì hãy buộc giải ruy-băng vàng trên cây sồi già vào ngày
anh ra khỏi tù. Vào ngày đó, nếu anh không thấy giải ruy-băng vàng trên cây sồi,
anh sẽ ngồi trên xe buýt tiếp tục cuộc hành trình đến một nơi xa lạ chứ không
xuống xe để về nhà. Đoạn kết của bài hát rất có hậu: khi xe gần đến nhà anh thấy
xuất hiện giải ruy-băng vàng trên cây và mọi chuyện của quá khứ đã được thân
nhân tha thứ!
Bài hát ruy-băng vàng trên cây sồi già đã được bán
ra 3 triệu đĩa hát trong vòng 3 tuần lễ vào tháng 5/1973. Các đài phát thanh tại
Mỹ trong suốt 17 năm đã liên tục phát sóng, tính ra có đến hơn 3 triệu lần.
Trên YouTube, bản nhạc này đã có đến hơn 6 triệu người nghe: https://www.youtube.com/watch?v=7NCZ4l8FCFc.
Ruy-băng Vàng trên cây sồi già
Tại Úc, những người phản đối việc biến Công viên Albert thành trường
đua Grand Prix tại Melbourne năm 1996 lại dùng biểu tượng ruy-băng vàng để bày
tỏ sự chống đối. Khi đó, cây cối trong công viên được tổ chức “Save
Albert Park” gắn lên những chiếc ruy-băng vàng, tượng trưng cho sự phản
đối việc đốn hạ cây trong công viên.
Cuộc phản đối cuối cùng cũng đi đến thất bại nhưng kể
từ năm 1996 những giải ruy-băng vàng vẫn thấy xuất hiện trên cây khi cuộc đua
xe diễn ra tại đây mỗi năm. Một lần nữa, ruy-băng vàng lại xuất hiện năm 2009 tại
Úc để tưởng niệm những nạn nhân của vụ cháy rừng (bushfires) tại bang Victoria.
Cả hai sự kiện tại Úc cho thấy việc sử dụng những
chiếc ruy-băng vàng có những mục đích khác nhau nhưng tựu chung chiếc ruy-băng
vàng là một biểu tượng kêu gọi sự chú ý của mọi người đến những vấn đề thời sự
của từng thời kỳ.
Tại Tân Tây Lan,
nước láng giềng thân cận của Úc, ruy-băng vàng lại được
sử dụng như điều nhắc nhở về tình trạng thanh niên tại nước này có tỷ lệ người
tự tử cao nhất thế giới. Tại Hoa Kỳ cũng vậy. "The Yellow
Ribbon Suicide Prevention Program" (Ruy-băng Vàng - Chương trình
Ngăn ngừa Tự tử) được nhắm vào các đối tượng thanh thiếu niên từ 10 đến 25 tuổi.
Chiến dịch được khởi đầu từ tháng 9/1994 sau khi Mike Emme, 17 tuổi, tự sát.
Tại Âu châu, ngày 13/5/2011, Tổng thống Estonia, Toomas Hendrik Ilves, đã viết trên trang Facebook của mình: “Gia đình của 7 công dân Estonia bị bắt giữ làm con tin tại
Liban cần sự quan tâm của toàn xã hội. Sự ủng hộ thầm lặng của chúng ta
sẽ nói lên mối quan tâm không phải của riêng ai và chúng ta hy vọng cũng như
tin tưởng mọi người sẽ luôn ở bên những người kém may mắn. Ngày hôm nay, để bày tỏ mối quan tâm này, tôi sẽ cài một chiếc
ruy-băng vàng trên áo”.
Bảy công dân Estonia bị bắt làm con tin ngày
23/3/2011 tại phía Đông Liban khi họ đang thực hiện một chuyến dã ngoại bằng xe
đạp. Mãi cho đến ngày 14/7/2011 những người Estonia mới được trả tự do.
Tháng 8/2008 ruy-băng vàng được buộc trên
kính chiếu hậu phía bên trái xe cộ lưu thông trong thành phố The Galil ở Do Thái để yêu cầu thả một binh sĩ người
Do Thái bị Hamas bắt giữ tại Giải Gaza. Quân nhân Gilad
Shalit vốn sinh trưởng tại The Galil và cuối cùng cũng được Hamas trả tự do và
trở về Israeli một cách an toàn.
Một số quốc gia ở Châu âu thường dùng ruy-băng vàng
để bày tỏ sự hậu thuẫn các lực lượng vũ trang đã chiến đấu để bảo vệ tổ quốc. Tại
Ý, người dân đeo ruy-băng vàng để bày tỏ sự ủng hộ và tri ân những “tù nhân chiến
tranh” (POWs) trong các cuộc chiến đã qua. Ở Đức, Thụy Điển và Đan Mạch
ruy-băng vàng tượng trưng cho lòng biết ơn các chiến
sĩ đã bỏ mình trong các cuộc chiến tranh.
Ruy-băng Vàng tại Đan Mạch
Tại Hoa Kỳ, ngay từ thế kỷ thứ 19, khăn quàng cổ màu
vàng đã là một trong những nét đặc thù của các kỵ binh Mỹ mà chúng ta thường thấy
trong phim ảnh Holloywood. Trong chuyện tranh Lucky Luke mô tả những nhân vật
huyền thoại của thời Wild Wild West (Miền Tây Hoang giã) cũng xuất hiện những kỵ
binh trên lưng ngựa, họ thắt những chiếc khăn quàng cổ màu vàng nhưng riêng anh
chàng cao bồi Lucky Luke lại có khăn màu đỏ.
Thật ra, nếu tham khảo các luật lệ của quân đội Hoa
Kỳ về quân phục thời kỳ 1872 -1898, sẽ không có điều khoản nào quy định khăn
quàng cổ màu vàng là một trong những điều bắt buộc của người lính kỵ binh. Người
ta giải thích, khăn quàng cổ chỉ là hình thức thích nghi với môi trường hoạt động
khắc nghiệt của nắng và gió tại miền Tây hoang giã.
Tuy nhiên, Quân đội Hoa Kỳ có dùng hình tượng chiếc
ruy-băng vàng trong một khúc quân hành mang tên “Round Her Neck She
Wears a Yeller Ribbon" được George A. Norton sáng tác vào năm
1917. Cũng như tại một số quốc gia châu Âu, tại Mỹ, chiếc ruy-băng vàng với dòng chữ “Support
Our Troops” là biểu tượng của tình quân-dân như cá với nước!
“Support Our Troops”
Người ta thấy miếng ruy-băng vàng không những được đeo trên áo của mỗi cá nhân để bày tỏ mối quan tâm trong cuộc sống hàng ngày mà còn được Facebook tạo điều kiện để những thành viên của mạng xã hội này có thể chọn là hình biểu tượng (profile picture). Kể từ ngày 14/7/2011 trên mạng Facebook đã có 12.671 thành viên chọn ruy-băng vàng làm hình biểu tượng.
Gần đây các trang mạng xã hội như
Facebook, Twitter xuất hiện ngày càng nhiều “Yellow Ribbon” như là một hình thức
ủng hộ cuộc đấu tranh đòi tự do, dân chủ. Các bloggers người Việt ở trong nước
cũng như hải ngoại cũng đã nhập cuộc. Sự nhạy bén về thời sự
của các bloggers đã cho thấy sự đồng cảm của “thế giới phẳng”, bất
chấp mọi ranh giới địa lý cũng như chính trị ngày nay.
Riêng đối với cộng đồng mạng tại Việt Nam, đã có những
avatar được thiết kế rất công phu và mang dòng chữ “Vietnamese
Activists Support Hong Kong Democracy” để nói lên sự ủng hộ của
các nhà hoạt động xã hội người Việt đối với phong trào dân chủ tại Hồng Kông.
“Vietnamese
Activists Support Hong Kong Democracy”
Còn mạnh bạo hơn
thế nữa, những người tranh đấu cho tự do, dân chủ tại Việt Nam truyền đi một bức
thông điệp khẳng định“Hong Kong today, Viet Nam tomorrow…” qua
avatar dưới đây:
“Hong Kong
today, Viet Nam tomorrow…”
***
Nguyễn Ngọc Chính
(Trích Hồi Ức Một Đời Người)