Image captionTrò chơi bóng chày đã trở lại Đài Loan, nhưng trong khung cảnh xa cách xã hộiLần đầu tiên kể từ khi đại dịch virus corona bắt đầu, các quan chức y tế sẽ gặp nhau (qua mạng) tuần tới tại Hội đồng Y tế Thế giới để quyết định thế giới nên giải quyết khủng hoảng như thế nào.
Nhưng một trong những nước thành công nhất trong việc bảo vệ người dân khỏi bị nhiễm này sẽ không được mời tham dự cuộc họp của cơ quan ra quyết định của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Đài Loan đã được quốc tế hoan nghênh vì đã ngăn chặn được nhanh chóng và có hiệu quả sự lây lan của virus và nói rằng họ nên có một nền tảng để chia sẻ kinh nghiệm của mình với thế giới.
Nhưng Trung Quốc - nơi nói Đài Loan là một phần của lãnh thổ - đã chặn sự tham dự của Đài Loan kể từ năm 2016.
Trong những tuần gần đây, Mỹ, EU, Nhật Bản và một số quốc gia khác đã ủng hộ Đài Loan tham dự cuộc họp vào ngày 18/5 với tư cách quan sát viên.
Trung Quốc - đối mặt với chỉ trích quốc tế vì là nguồn gốc của đại dịch, và cũng vì sử lý sai lầm trong những ngày đầu của sự lây lan - đã phản ứng rất mạnh mẽ.
Tranh chấp Trung Quốc Đài Loan xảy ra đã lâu, nhưng Shelley Riggers, giáo sư khoa học chính trị tại Davidson College và nhà nghiên cứu lâu năm về Đài Loan, nói rằng bây giờ có thể đang có "sự giảm dần kiên nhẫn" từ một số quốc gia trước sự phản đối từ Trung Quốc, một phản đối "cảm thấy rất trừu tượng và ý thức hệ trong khoảnh khắc, bạn biết đấy, thảm họa toàn cầu ".
Đài Loan đã tự trị kể từ khi chính quyền đại lục bị Đảng Cộng sản lật đổ năm 1949 và trốn sang đảo.
Theo chính sách Một Trung Quốc của mình, Bắc Kinh khẳng định họ là nhà cai trị hợp pháp của Đài Loan và đảo quốc này một ngày nào đó sẽ được đưa trở lại dưới sự lãnh đạo của đại lục, bằng vũ lực nếu cần.
Chính phủ hiện tại ở Đài Loan được coi là ủng hộ độc lập và kể từ khi Đảng Tiến bộ Dân chủ của bà Thái Anh Văn lên nắm quyền, quan hệ với Bắc Kinh đã trở nên tồi tệ.
Đài Loan có quân đội và tiền tệ riêng và được một số chính phủ công nhận đó là một quốc gia thực sự.
"Trung Quốc khá kiên định về việc ngăn cản Đài Loan tham dự cuộc họp vào cuộc đàm phán ngày 18/5, và điều đó không dính dáng gì đến sức khỏe cộng đồng mà chỉ liên quan đến mối quan hệ của Trung Quốc với Đài Bắc, và với Tổng thống Thái Anh Văn, người từ chối công nhận chủ quyền của Trung Quốc đối với Đài Loan", Drew Thompson, cựu Hoa Kỳ nói Bộ quốc phòng chịu trách nhiệm về Trung Quốc, Đài Loan và Mongolia, nói.
Bản quyền hình ảnhCARL COURT/GETTY IMAGESImage captionTổng thống Thái Anh Văn đắc cử đầu năm nay
Dưới áp lực của Trung Quốc, tất cả trừ 15 quốc gia đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan. Nhưng Đài Loan đã hết sức vận động để được các tổ chức đa phương như WHO và các tổ chức khác công nhận, trong nỗ lực tìm kiếm tính hợp pháp trên trường quốc tế.
Và nó đã không luôn bị bỏ rơi. Theo chính phủ trước đây - vốn muốn có quan hệ tốt hơn với Trung Quốc - họ có tư cách quan sát viên tại WHO dưới cái tên "Đài Bắc Trung Hoa". Nhưng kể từ năm 2017, sau khi bà Thái Anh Vă đắc cử, Đài Loan đã không được mời trở lại.
Kể từ đó, hàng năm Đài Loan đã vận động các nước thành viên để được tham gia. Nhưng trước cuộc họp năm nay, tiếng nói hỗ trợ đã lớn và rõ ràng hơn.
Bản quyền hình ảnhFABRICE COFFRINI/AFP/GETTY IMAGESImage captionTrước đó Đài Loan được tham dự cuộc họp cửa WHO
Các chuyên gia cho biết trong khi trước đây các quốc gia khác có thể không nghĩ rằng việc ủng hộ Đài Loan đáng để làm phiền lòng Trung Quốc, tính toán đó đã thay đổi với Covid-19.
Covid-19 thay đổi mọi thứ như thế nào?
Đài Loan đã có thành công đáng kinh ngạc trong việc chiến đấu chống virus corona. Nó chỉ ghi nhận 440 trường hợp bị nhiễm và bảy trường hợp tử vong trong dân số 23 triệu người, chủ yếu là do kiểm soát biên giới sớm, cấm du khách nước ngoài và kiểm dịch bắt buộc đối với tất cả người dân Đài Loan trở về nước.
Điều này đã tạo cho nó một động lực mới và biện minh để được đưa vào việc ra quyết định về sức khỏe toàn cầu.
Vào ngày 8/5, các nhà lãnh đạo của Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Hoa Kỳ đã gửi thư tới gần 60 quốc gia nói rằng "chưa bao giờ quan trọng hơn để chúng ta đảm bảo tất cả các quốc gia ưu tiên an toàn và sức khỏe toàn cầu hơn chính trị".
Ủy ban này nói rằng "chiến thuật bắt nạt" của Trung Quốc đã "làm suy yếu khả năng của Đài Loan trong việc đóng góp cho các nỗ lực đáp ứng quốc tế" và khiến mọi người gặp rủi ro cao hơn, vì vậy họ phải được phép tham dự cuộc họp.
Một số cường quốc bao gồm EU, Nhật Bản, Canada, Úc và New Zealand, đã phản ứng, mặc dù không nước nào đề nghị từ bỏ chính sách Một Trung Quốc, khiến Đài Loan có vị thế mơ hồ.
Đài Loan cũng đã giành được sự khen ngợi toàn cầu về tính minh bạch trong việc chia sẻ thông tin về các trường hợp nhiễm virus corona cũng như giúp đỡ các quốc gia khác với các nguồn cung cấp như khẩu trang, ngay cả những nước không công nhận Đài Loan là một quốc gia.
Hoa Kỳ đã có chính sách hỗ trợ lâu dài cho Đài Loan, với tư cách là đồng minh chủ chốt. Vì vậy, virus corona có thể chỉ là một cách mới để tranh luận về việc đưa nó vào WHO.
Nhưng đối với các quốc gia khác, những nước luôn mâu thuẫn về vấn đề chủ quyền lâu dài của Trung Quốc và Đài Loan, có những cân nhắc chính trị mới, Alexander Huang, giáo sư khoa học chính trị chuyên về chính sách đối ngoại và quốc phòng Đài Loan nói.
Họ đã chứng kiến mối quan hệ Mỹ-Trung trở nên tồi tệ trong những tuần gần đây, nhưng họ cũng lo lắng về sự lan tỏa từ đại dịch toàn cầu cũng như những nghi ngờ về việc Trung Quốc có chia sẻ thông tin đầy đủ trong những ngày đầu hay không, ông nói.
Drew Thompson, giáo sư thỉnh giảng tại trường Chính sách công Lee Kuan Yew ở Singapore, nói rằng dư luận toàn cầu đối với Trung Quốc "đã chuyển sang tiêu cực. Và đó là kết quả của sự khăng khăng của Trung Quốc đối với chính sách của mình; và ngoại giao nặng tay của nó ".
Trung Quốc phản ứng thế nào?
Trung Quốc luôn nổi giận với những gì họ gọi là sự can thiệp của nước ngoài vào các vấn đề nội bộ. Nhưng lần này, Bắc Kinh đã thực sự tăng độ tức giận và các mối đe dọa, định vị mục tiêu của Đài Loan trong việc có mặt tại WHO như một nỗ lực để giành độc lập.
Truyền thông nhà nước Tân Hoa Xã đã đăng một loạt các bài báo đặc biệt tấn công Mỹ.
"Chỉ có một Trung Quốc trên thế giới. Chính phủ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là chính phủ hợp pháp duy nhất đại diện cho toàn Trung Quốc, và Đài Loan là một phần không thể thay đổi của Trung Quốc", Tân Hoa Xã nói.
Bản quyền hình ảnhGALLO IMAGESImage captionEo biển Đài Loan rộng 180km ngăn cách Trung Quốc và Đài Loan
Tớ báo này cũng kêu gọi Hoa Kỳ ngừng chính trị hóa các phản ứng quốc tế đối với đại dịch.
Hoàn cầu Thời báo, một tờ báo nhà nước thường hô hào tinh thần dân tộc của Trung Quốc, đã đăng một bài xã luận nói rằng điều này có thể đặt Trung Quốc vào vị trí sử dụng vũ lực - một mối đe dọa được nước này lặp đi lặp lại.
"Hậu quả duy nhất có thể xảy ra là đại lục xét việc kết thúc trò chơi vô nghĩa này, bằng cách giải quyết câu hỏi Đài Loan một lần và mãi mãi thông qua các biện pháp không hòa bình," tờ báo này viết.
Ngay cả trước khi đại dịch xảy ra, sự hiện diện quân sự đã gia tăng ở Biển Đông và eo biển Đài Loan rộng 180km ngăn cách hai nước, nhưng sự phô trương sức mạnh đã biến thành cảnh báo.
"Trong ba tháng qua, Trung Quốc đã gửi thêm nhiều loại máy bay ném bom, máy bay trinh sát và máy bay chiến đấu trên không, đội tàu hải quân của họ đã thực hiện nhiều cuộc tập trận hơn trước trong cùng khoảng thời gian", ông Huang nói.
Trung Quốc đã có những mối đe dọa kinh tế với những nước khác.
Khi New Zealand ủng hộ đề nghị tham dự cuộc đàm phán của của Đài Loan, Trung Quốc đã phản ứng giận dữ khi nói rằng điều này có thể làm tổn hại mối quan hệ song phương.
Nhưng Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters nói trong một cuộc họp báo: "Chúng tôi phải đứng lên tự bảo vệ mình."
"Và tình bạn thực sự dựa trên sự bình đẳng.''
Giáo sư Alexander Huang cho biết trong những năm gần đây, quan hệ đối ngoại của Trung Quốc đã trở nên có khuynh hướng dân tộc hơn rất nhiều và nhằm bảo vệ hình ảnh bản thân của nước này, và không khoan nhượng với bất kỳ lời chỉ trích nào.
"Vì đại dịch, Trung Quốc đã trở nên nhạy cảm hơn với những lời chỉ trích từ [thế giới] bên ngoài và mặt khác, giờ đây, Trung Quốc đã tận hưởng nhiều năng lực hơn để thể hiện sức mạnh và quyền lực của mình."
Vậy WHO có thể mời Đài Loan?
WHO đã nói rằng tư cách thành viên hoặc tham dự của Đài Loan hoàn toàn phụ thuộc vào các quốc gia thành viên. Tổ chức này cũng nói rằng đã liên lạc với các quan chức y tế Đài Loan và thông tin đang được chia sẻ.
Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Mike Pompeo gần đây nói, Tổng giám đốc của WHO có quyền mời Đài Loan, nhưng ông Steven Solomon thuộc văn phòng pháp lý chính của WHO nói rằng các tổng giám đốc chỉ mở rộng lời mời khi các quốc gia thành viên rõ ràng ủng hộ, vì vậy đây không phải là trường hợp thông thoáng.
Nhưng như bà Riggers chỉ ra, Đài Loan trước đây đã có thể tham dự và các diễn viên phi nhà nước khác như Chính quyền Palestine và Vatican cũng có tư cách quan sát viên.
"Chúng ta đang nói về một quốc gia vì một lý do rất cụ thể đã bị loại trừ", bà nói.
Ngoài cuộc họp kéo dài hai ngày, đại dịch đã đưa khiến câu hỏi về sự tham gia của Đài Loan trên sân khấu toàn cầu có sự liên quan mới.
Chừng nào tình trạng của nó còn mơ hồ, rất có thể vấn đề chủ quyền sẽ tiếp tục là một chiến trường ủy nhiệm trong các tranh chấp với Trung Quốc đại lục, ngay cả sau khi đại dịch đã qua đi.
CARL COURT/GETTY IMAGES
FABRICE COFFRINI/AFP/GETTY IMAGES
GALLO IMAGES