Cuộc Vạn Lý Trường Chinh Của Bắc Kinh
Qua Con Đường Tơ Lụa….
Hùng
Tâm (Hồ Sơ Người-Việt)
Hôm Thứ Hai 26 vừa qua, Bắc Kinh thông báo kế hoạch
xây dựng một loạt tiền đồn cho Cộng hòa Tajikistan trên vùng biên giới giữa xứ
này với Afghanistan. Kế hoạch này khai triển cuộc “vạn lý trường chinh” của Bắc
Kinh vào Trung Á: đầu năm nay, Trung cộng hoàn tất tiền trạm quân sự cho Chính
quyền Tajik và nói tới việc thành lập một trung tâm chống khủng bố tại thủ đô
Dushanbe và sau nhiều cuộc thao dượt quân sự với Kyrgyzstan, Tháng Tám vừa qua
đã hoàn tất quy chế hợp tác tay tư với ba nước Trung Á là Afghanistan, Pakistan
và Tajikistan.
Hồ Sơ Người-Việt tìm hiểu về động thái mới của Bắc
Kinh vào một khu vực hiểm trở còn xa xôi hơn vùng đất xưa kia họ gọi là Tây Vực….
TRUNG Á GIỮA NGA TẦU
Sau khi Liên bang Xô viết tan rã năm 1991, khu vực Trung Á rộng bốn triệu cây số vuông – gần bằng cả
Liên Âu ngày nay - ở biên giới miền Tây của Trung cộng là vùng biên vực
mới. Nơi đây có nhiều tài nguyên khoáng sản mà cũng là
một thị trường hơn 60 triệu dân cho kinh tế Trung cộng. Nhưng dù có ham
muốn tiềm năng kinh tế, Bắc Kinh chưa có thực lực quân sự để bảo vệ và không thể
quên vai trò lịch sử của Đế quốc Nga trên khu vực này.
Vì vậy, Trung cộng thận trọng
tiến hành chiến lược hợp tác kinh tế và quân sự với năm nước Cộng hòa Trung Á
là Kazahkstan, Tajikistan, Uzbekistan, Turkmenistan và Kyrgyzstan. Chữ
“stan” có nghĩa là “đất của”: Kazahkstan là đất của dân Kazahk, Uzbekistan là đất
của dân Uzbek v.v…. Dù bị suy yếu sau khi giành lại độc lập, năm xứ này vẫn giữ
quan hệ an ninh với Liên bang Nga, là cường quốc kế thừa di sản Liên Xô. Họ
không muốn là chư hầu, mà cũng chẳng muốn gây mâu thuẫn với Moscow, cho nên hợp
tác với Bắc Kinh trong tinh thần cân bằng và cẩn trọng.
Chúng ta không nên quên khung cảnh tay ba, giữa Nga,
Tầu và các nước Trung Á, trong một khu vực hoang vu bát ngát mà thật ra còn lạc
hậu vì chưa được khai thác ở giữa đại lục Âu-Á.
Nhìn vào địa dư Trung cộng, cái xứ rộng lớn tới 10
triệu cây số vuông có một nhược điểm tiền định. Miền Đông gần biển của họ tương
đối trù phú đã phát triển mạnh nhờ kỹ nghệ chế biến và ngày càng muốn hướng ra
ngoài. Miền Tây rộng gấp ba, với dân số chừng phân nửa, là vùng đất bị khóa
trong lục địa, khó thông thuơng ra ngoài, bị khiếm khai và lạc hậu. Đã vậy, khu
vực nội địa này còn trùm lên đất Tân Cương và Tây Tạng mà Hán tộc đã chiếm đoạt
của người Hồi, người Tạng, nên cũng có những bất ổn nội tại, trong ruột gan.
Đặc biệt là đất Tân Cương của sắc tộc Đột Quyết theo
Hồi giáo (hay Duy Ngô Nhĩ theo cách gọi mới, phiên âm từ Uighur) còn tiềm ẩn
nguy cơ khủng bố Hồi giáo và là trung tâm xuất phát các đợt bạo động và tấn
công nhắm vào khu vực sinh hoạt của Hán tộc ở bên ngoài, từ thủ đô Bắc Kinh tới
thủ phủ Côn Minh của tỉnh Vân Nam. Vì vậy, chiến lược “Tây Tiến” của Bắc Kinh
vào Trung Á, cũng hoang vu hiểm trở như khu vực nội địa nghèo nàn của Trung cộng,
còn có mục tiêu an ninh: kiểm soát được Trung Á là
ngăn ngừa khủng bố xâm nhập Tân Cương.
Và nhìn toàn cảnh toàn cầu từ quan điểm của Bắc
Kinh, việc khống chế được Trung Á còn có thể cân bằng
được kế hoạch be bờ chặn cửa của Hoa Kỳ và Nhật Bản tại biển Đông. Nhưng
Trung Á cũng là sân sau của nước Nga. Vào không khéo thì sẽ xảy ra mâu thuẫn
Nga-Hoa!
Thế mạnh của Bắc Kinh là kinh tế.
Từ năm 2008, lượng giao dịch giữa Trung cộng với năm
nước Trung Á đã vượt qua lượng giao dịch của Liên bang Nga với các chư hầu cũ.
Lượng giao dịch đó gồm có ngoại thương lẫn đầu tư. Từ năm 2013, khi Bắc Kinh
thông báo kế hoạch xây dựng “Con Đường Tơ Lụa Mới” gồm có nhất đới nhất lộ thì
“nhất đới” là vành đai kinh tế trên lục địa, nối liền các tỉnh bên trong với
Trung Á để sẽ trổ tới Trung Đông và Âu Châu… Vành đai ấy gồm có xa lộ, thiết lộ,
và các ống dẫn dầu dẫn khí sẽ do Bắc Kinh thực hiện. Trong khi đó, cường quốc
kia là Liên bang Nga lại thua sút về kinh tế, đầu tư ít hơn vào Trung Á và lượng
“hối khoản” (“remittance” mà người Việt ta dịch sai thành Kiều hối) của dân
Trung Á lao động tại Nga hàng năm vẫn gửi về nhà cũng sút giảm.
Đấy là bối cảnh về chiến lược Tây Tiến của Bắc Kinh,
đang thành hình trước sự thơ ơ của nước Mỹ, nhưng là mối quan tâm của Liên bang
Nga và… Ấn Độ: Qua năm nước Trung Á, Bắc Kinh có thể bắt
tay với Pakistan và Afghanistan!
HIỂM LỘ TRUNG Á
Sau khi nhắc lại mục tiêu và thành tích của Bắc Kinh
tại Trung Á, chúng ta nên nhìn xa hơn, vào mặt trái của cuộc “Vạn lý Trường
chinh” vào Con Đường Tơ Lụa.
Con Đường Tơ Lụa của Bắc Kinh có sáu hành
lang giao thương, mà họ gọi là “tẩu lang”, cái chữ tiền
định! Sáu tẩu lang ngoài biển và trên đất liền lại có sáu trở ngại.
Ngoài biển là nạn hải tặc trên vùng biển Đông Nam Á
từ Thái Bình Dương qua các eo biển thật ra vẫn do Hoa Kỳ kiểm soát để tiến tới Ấn
Độ Dương. Ngoài nạn hải tặc, đóng chốt ở hai đầu chính là Hoa Kỳ và Ấn Độ, chưa
nói gì tới Hải quân Nhật Bản, cường quốc đã hai lần khuất phục Trung cộng (1894
và 1931). Thời sự quốc tế chỉ nói đến sự bành trướng trên biển Hoa Đông và Hoa
Nam của Bắc Kinh, nhưng lãnh đạo Bắc Kinh có những trăn trở khác.
Họ trăn trở vì ngày 30 Tháng Tám vừa qua, sứ quán Trung cộng tại thủ đô Bishkek của Cộng hòa
Kyrgyzstan đã bị khủng bố tự sát tấn công. Ít ai chú ý đến biến cố đó
nên ít ai nhắc tới năm trở ngại kia, nằm trên đất liền, của Con Đường Tơ Lụa.
Tại Miến Điện, Bắc Kinh có thể o bế các tướng lãnh
và vuốt ve tự ái cũa lãnh tụ mới nổi là bà Aung San Suu Kyi, nhưng không thể
quên những vụ nổi dậy của các sắc tộc đòi ly khai
trong vùng biên vực Miến-Hoa. Xưa kia, Bắc Kinh có thể yểm trợ sách động
các sắc tộc thiểu số này để khuynh đảo Miến Điện, nhưng khi các nhóm võ trang tấn
công doanh nghiệp và dự án của Bắc Kinh trên đường khai thông các tỉnh nội địa
của Trung cộng với Vịnh Bengal và Ấn Độ Dương thì Con Đường Tơ Lụa có thể bị
phá từ đầu nguồn.
Vòng theo chiều kim đồng hồ, trở ngại thứ ba chính là các nhóm võ trang ủa người thiểu số, các thị tộc
sống tại biên giới giữa Pakistan với Afghanistan, trên tuyến đường của
các dự án Trung cộng. Kế đó mới là trở ngại thứ tư: các
lực lượng dân quân Hồi giáo có võ trang tại vùng biên giới giữa Afghanistan với
Trung cộng. Họ có thể áp dụng phương pháp khủng bố, hoặc yểm trợ các
nhóm Hồi giáo ly khai của sắc tộc Đột Quyết, từ Trung Á tiến vào Tân Cương. Người
ta thường cho rằng Hoa Kỳ hao tốn sinh mệnh và tiền bạc tại Afghanistan để Bắc
Kinh nhảy vào hưởng lợi theo kiểu ngồi mát ăn bát vàng với các dự án đầu tư ở xứ
này. Thật ra, chưa chắc đã có bát vàng và chắc chắn là không ngồi mát tại
Afghanistan!
Mối nguy thứ năm, xuất phát từ Tân Cương, chính là các lực lượng Hồi giáo ly khai. Họ muốn tái lập nước
Đông Thổ (East-Turkistan) trên đất Tân Cương của họ, sẵn sàng áp dụng phương
pháp khủng bố và đã có tiếp xúc với lực lượng khủng bố xưng danh Thánh Chiến là
Nhà nước Hồi giáo ISIL. Các thành phần đấu tranh ôn hòa hơn thì được một cường
quốc ở xa yểm trợ, là Cộng hòa Turkey, hay Thổ Nhị Kỳ, và có nhiều cơ sở rãi
rác trong các nước Trung Á. Con Đường Tơ Lụa muốn nối liền Tân Cương với Trung
Á có thể bị phá từ đầu.
Sau cùng, người ta không thể quên rằng trong lịch sử,
Con Đường Tơ Lụa của Trung cộng từ các đời Đường là nơi trưng thu kinh tế của
những đơn vị thiện chiến nhất trong khu vực. Là dân Tây Tạng! Từ đỉnh cao đổ xuống
đòn thương nhân buôn bán ở dưới, các chiến binh Tây Tạng đã từng đòi tiền mãi lộ
và quan quân nhà Đường không thể chống nổi. Tây Tạng
ngày nay đã bị Trung cộng thống trị và dân chúng vẫn còn theo đức Đạt
Lai Lạt Ma mà đấu tranh chỉ để xin được tự thị hầu bảo tồn văn hóa và đạo pháp.
Nhưng khi bị đàn áp dã man và bị phân tán qua các tỉnh khác, từ Cam Túc tới Tứ
Xuyên và Vân Nam – các tẩu lang của con đường tơ lụa mới – thanh niên Tây Tạng có thể nghĩ tới hình thái đấu tranh
khác. Và đấy là trở ngại thứ sáu của Con Đường Tơ Lụa!
Vì vậy, khu vực Trung Á cũng có đầy hiểm lộ, chứ chẳng
là vùng đất không người cho Bắc Kinh tha hồ vờn vẽ!
TIỀN ĐỒN TẦU VÀ HẬU PHƯƠNG
NGA
Trong một hồ sơ về bối cảnh - ý nghĩa chính của cột
báo “hồ sơ” trên một nhật báo – chúng ta khó trình bày hết ngần ấy khía cạnh của
vấn đề. Nhưng vài ba yếu tố sau đây cần được chú ý:
Nỗ lực bành trướng của Trung cộng vào
Trung Á vẫn đi sau thế lực của Liên bang Nga. Bắc Kinh chưa có căn
cứ quân sự tại Trung Á như nước Nga – mà cũng chẳng dám nói đến việc thành lập
các căn cứ này. Việc Bắc Kinh thăm dò Chính quyền Bishkek về một căn cứ quân sự
tại miền Nam Kyrgyzstan không có kết quả và bị cả hai nước cùng phủ nhận.
Trong các dự án tại Trung Á, Bắc Kinh thấy ra nhu cầu
bảo vệ kiều dân mình – xưa kia ta gọi là Hoa kiều – bằng lực lượng võ trang
nhưng chẳng thể đạt kết quả. Liên bang Nga có căn cứ quân sự và nhân lực tại
Trung Á từ lâu. Đã vậy, các lãnh tụ Trung Á không ngây
thơ tin vào thiện chí của Thiên triều mà giới quân sự của họ thì hiểu ra
những khác biệt kỹ thuật của võ khí Nga-Tàu sẽ phải mua. Ở dưới, và đã có dịp
tiếp cận với làn sóng Hoa kiều của Bắc Kinh, người dân
Trung Á cũng chẳng tin vào Tầu hay các trung tâm nghiên cứu mang danh viện
Khổng Tử, và có ác cảm với đám Hoa kiều vừa xấc láo vừa dơ bẩn.
Vì vậy, giấc mơ “vạn lý trường chinh” vào
Trung Á chỉ là chuyện bán võ khí và lời đường mật của Bắc Kinh!
---
Kết luận ở đây là gì?
Sau khi lãnh tụ Uzbekistan là Islam
Karimov qua đời vào đầu Tháng Chín, bất ổn tại Trung Á sẽ là thời sự. Đấy là
lúc ta nhìn vào Trung cộng và cuộc vạn lý trường chinh vào khu vực này. Không dễ
gì đâu!
Hùng
Tâm (Hồ Sơ Người-Việt)