Trung
Bảo
Thuyền nhân Việt Nam. Ảnh: internet
Tôi thường cầm lòng không đặng mỗi lần coi lại những
thước phim vượt biên của người Việt mình. Những đôi mắt của trẻ thơ trên những
chuyến tàu trôi nổi, nụ cười của mẹ cha khi ôm trên tay đứa con nhỏ lúc được
tàu lớn cứu vớt hay vừa đến bến bờ, hay nỗi đau không lời của những sinh mạng
đã bị vùi dưới biển sâu… thường khiến tôi cay sống mũi.
Kevin năm nay ngoài 40, làm y tá ở một bệnh viện của
Mỹ, rất mê đồ điện tử và có thể nói anh đang có một cuộc sống sung túc tại quê
hương mới của mình. Có một đêm khuya trên bãi biển Bắc Mỹ An (Đà Nẵng), trong
khuôn viên một resort sang trọng và bên chai rượu ngon, anh mới chắp nối lại
câu chuyện đi vượt biên của mình và gia đình. Khi đó anh chỉ mới 4 tuổi, đi
cùng cả nhà, tàu đi vài ngày từ miền Nam thì gặp hải tặc Thái Lan.
“Mấy bà cô lấy
dầu máy bôi mặt đen thui khi thấy thuyền hải tặc, hồi đó mình có biết gì đâu
nên cười miết. Bà cô hốt hết dây chuyền vàng kêu mình ngậm vô miệng. Tới khi thấy
thằng hải tặc đen thui, ốm nhách làm mắc cười quá nhăn răng ra cười làm bụm dây
chuyền rớt cái ‘bẹt’, may phước sao có người che nó không thấy”, bây giờ
thì Kevin kể lại tôi nghe như một câu chuyện khôi hài, chúng tôi cười vang
trong men rượu nhưng cỡ như tôi thì làm sao hình dung nổi sự hung hiểm của thời
khắc sống chết đó.
Trong cuốn sách về thuyền nhân của một nữ tác giả –
cũng từng là thuyền nhân, sống tại Úc, ước tính cứ trung bình một thuyền vượt
biên đi về phía Nam thì bị hải tặc tấn công hai lần. Tác giả này cũng là nạn
nhân của hải tặc, cô bị cưỡng hiếp nhiều lần trong chuyến đi của mình cho tới
khi đến được đất liền.
Ở Little Saigon (California), có hẳn một hội gồm những
người cha đi tìm con thất lạc trên đường đi vượt biên năm xưa. Hôm tôi trở lại
Little Saigon, tôi đến gặp ông hội trưởng trò chuyện. Đúng hôm tôi tìm ông thì
sáng đó có một người trong hội tìm được con trai mình sau khi thất lạc ở vùng
biển Thái Lan 33 năm trước. Còn ông hội trưởng thì vẫn còn miệt mài đi tìm người
con gái mình, được 13 tuổi khi bị hải tặc giằng ra khỏi tay ông. Ông nhớ mình bị
đâm một dao vào lưng khi cố kéo lại đứa con gái của mình.
Suốt 36 năm, người đàn ông, nay đã là chủ của mấy đại
lý phụ tùng xe hơi lớn, vẫn đi tìm người con của mình. Ông in hình, đăng báo, gửi
lời nhắn khắp những vùng dọc bờ biển Thái Lan mà ông tin là con mình đang ở đó.
Nỗi lòng của người cha và cả lời của những… thầy bói khiến ông tin rằng con
mình vẫn còn sống đâu đó.
Ông Phong, ngoài 60 tuổi, nhưng khi nào cũng nghĩ
mình mới 30. Không phải vì ông lạc quan tếu mà cuộc sống của ông mãi mãi dừng lại
trên chuyến tàu của 30 năm trước. Ông là người Việt Nam tỵ nạn còn ở lại
Philippines cùng một người nữa không đi vì quá giàu. Ông Phong sống trong một
cơ sở nuôi người tâm thần do các masoeur quản lý. Chuyến tàu năm xưa của ông ra
đi có 110 người nhưng đến bờ chỉ còn 52 người sống. Tàu bị hư máy trôi nổi trên
biển và người ta ăn thịt nhau để sống sót.
Ông Phong chứng kiến cảnh em trai mình bị giết khi
đang hấp hối cho người khác ăn, và cho chính ông ăn. Không một con tàu lớn nào
đi ngang qua chịu cứu vớt vì cảnh địa ngục trên con tàu gỗ đó kinh hoàng hơn mọi
sự tưởng tượng của con người. Đến được đất liền, ông phải trốn vào cơn điên suốt
30 năm để sống còn. Hỏi đến chuyến tàu năm xưa ông chỉ lắc đầu: “Sóng to gió lớn lắm, chuyện qua rồi, cầu cho
tai qua nạn khỏi”. Chuyến tàu của ông được một đạo diễn Việt kiều dựng
thành phim tài liệu có tên Bolinao 52.
Viết đến đây, tôi đọc lại, giật mình thấy mình viết
đúng kiểu… báo chí quá. Trơn tuột, khô khan và rất… khách quan. Tôi đang kể lại
những câu chuyện như đó là nỗi đau của ai ai chứ không phải của những người đồng
bào với mình. Ngôn từ như bất lực không thể nào diễn tả nỗi những gì đã diễn ra
trên những chuyến tàu lao ra biển bất chấp mạng sống năm xưa. Hoặc vì tôi dở
quá.
Thỉnh thoảng, bên bàn rượu người bạn tôi hay cầm đàn
hát nhỏ nhỏ những bài ca cũ. Tình cờ, bạn hát bài: “Bên em đang có ta” của nhạc
sĩ Trúc Hồ. Tình cờ, tôi nhớ bài: “Có tin vui giữa giờ tuyệt vọng” của
nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng. Bạn tìm cùng tôi xem có bao nhiêu dân tộc trên trái đất
này có những nhạc phẩm kể chuyện lưu vong như vậy giữa thời hiện đại?
“…lời
cầu kinh đã có người nghe”, nhưng đâu phải ai đang sống ở tại
Việt Nam cũng có thể nghe thấy những khúc hát lưu vong được cất lên từ 20 – 30
năm trước. Cho đến hôm nay, không phải ai từng đi vượt biên cũng muốn kể lại
câu chuyện của mình. Cho đến hôm nay, câu chuyện vượt biên vẫn chưa được kể
công khai trong nước. Nhưng nếu không được ghi lại thì đến ngày nào đó, người
Việt có thể quên mất người Việt từng có những chuyến tàu lênh đênh. Có thể quên
mất ánh mắt của những đứa trẻ Việt ngồi túm tụm trên sàn tàu, trên nền xi măng
hay sau lưới rào của trại tỵ nạn. Có thể quên mất những năm tháng thảm kịch đầy
máu và nước mắt Việt giữa biển khơi.
Đó, em hãy thử nghe những khúc hát lưu vong…
4-9-2017