„Viện
trợ không hoàn lại là tiền của người dân các nước phát triển đóng thuế cho
chính phủ, và những người dân này sẽ phẫn nộ đến mức nào khi biết tiền của họ
đã bị một quốc gia nằm trong nhóm đầu thế giới về tham nhũng như Việt Nam “ăn không chừa thứ gì”.“
Viện trợ không hoàn lại không phải để ‘đớp hốt’!
Thiền Lâm
Cho
tới giờ, nhiều người vẫn không thể hiểu tại sao Nguyễn Xuân Phúc – nhân vật đã
có thâm niên lâu năm trong Văn phòng chính phủ và có thể đã quá biết, quá hiểu
về quốc nạn tham nhũng ODA (nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức) lên tới 40-50% giá trị dự án tại Việt Nam, lại có thể “trơ mặt”
đến mức “đề nghị Ngân hàng thế giới tìm kiếm nguồn vốn tài trợ cho Việt Nam các
khoản không hoàn lại để giảm tối đa làm chi phí vay vốn, tăng thành tố ưu đãi của
các khoản vay”…
Đề
nghị trên được ông Phúc nêu ra tại buổi tiếp Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới
(WB) tại Việt Nam Ousmane Dione chiều 20/9/2017 tại trụ sở Chính phủ.
“Các
khoản không hoàn lại” mà ông Phúc đề cập về thực chất là viện trợ không hoàn lại
nằm trong các dự án viện trợ ODA mà Việt Nam nhận được từ các nhà tài trợ chính
như Ngân hàng thế giới, Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Phát triển Á châu, Nhật
Bản, châu Âu… Trong các dự án này, phần viện trợ không hoàn lại chiếm tỷ lệ khoảng
20 – 25%.
Vậy
chính thể Việt Nam đã “khai thác có hiệu quả ODA” như thế nào?
Ảnh: Báo Đất Việt
Từ nhiều năm qua, ODA đã trở thành một trong những quốc nạn về tham
nhũng. Tỷ lệ thất thoát bình quân tại nhiều dự án ODA được đồn đoán khoảng 20 –
25%. Nhưng
đó chỉ là mức “hợp pháp”. Thậm chí tỷ lệ “lại quả” ODA còn lên đến 40% – được chứng thực bởi một dự án xây
dựng trường tiểu học ở Hà Tĩnh và giai đoạn 2009 – 2010.
Có rất nhiều bằng chứng về lãng phí và “ăn dày” ODA.
Trong
một lần hiếm hoi, báo điện tử Vietnamnet đã nêu ra một minh họa cụ thể: từ năm
2009-2010, sau khi đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam loan báo sẽ viện trợ không
hoàn lại để một số tỉnh xây trường học và đường sá thì có một phụ nữ – mà tờ
báo không dám nêu tên, chỉ cho biết là cư ngụ tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An
– đã liên lạc với lãnh đạo nhiều xã ở Hà Tĩnh để đặt vấn đề chạy dự án, với điều
kiện khi thành công phải cắt cho bà ta 40%.
Sau
đó nguồn vốn ODA đã được rót về cho ba xã ở Hà Tĩnh, trong đó có một xã tên là
Gia Phố được nhận 80.000 đô la để xây dựng trường tiểu học. Chính quyền xã này
đã lấy 8.000 đô la chia cho nhau, rồi lấy thêm 24.000 đô la chi cho người phụ nữ
làm môi giới. Tỉ lệ 40% tương tự cũng xảy ra ở huyện Cẩm Xuyên. Do bị ăn chặn
trắng trợn đến thế, các cơ sở giáo dục, đường sá ở ba xã trên đều sụt giảm mạnh
về quy mô và chất lượng.
Từ
trước tới nay, nguồn vốn ODA do các tổ chức tài chính quốc tế và chính phủ nước
ngoài đều quy định hết sức chặt chẽ về việc chính phủ Việt Nam không được sử dụng
số tiền cho vay sai mục đích. Tuy nhiên trong thực tế “đúng quy trình” của ngân
sách Việt Nam, tiền vay nước ngoài, đặc biệt là vay vốn ODA, có nhiều dấu hiệu
đã bị chi sai mục đích và chi xài vô tội vạ. Tình trạng này rất phổ biến trong
8 năm cầm quyền của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
Kể
cả đến thời Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, cũng có ít nhất một bằng chứng cho thấy
vốn ODA bị chi sai mục đích.
Tại
một phiên họp thường kỳ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào ngày 22/12/2016, phía
Chính phủ đã đề nghị dùng 4.482 tỷ đồng vốn ODA để cấp vốn điều lệ cho Ngân
hàng Phát triển Việt Nam và Ngân hàng Chính sách xã hội. Câu hỏi đặt ra là ai
và cơ quan nào đã tham mưu cho chính phủ để lấy vốn ODA cấp cho ngân hàng – một
cơ chế thuần túy kinh doanh?
Tục
ngữ Việt Nam có câu “ăn vặt quen mồm”…
Việc
Chính phủ đề nghị Quốc hội cấp vốn ODA cho giới chủ ngân hàng cũng là một bằng
chứng mới cho thấy dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Chính phủ rất có thể đã
quen với việc dùng tiền ODA để chi cho những mục đích khác, như thay vì sử dụng
đúng mục đích ODA cho các dự án hạ tầng cơ sở và môi trường, họ đã cắt nguồn vốn
này cho các khoản chi tiêu thường xuyên của chính phủ, thậm chí còn có thể cắt
ODA cho các dự án xây dựng trụ sở hành chính và tượng đài từ hàng ngàn đến hàng
chục ngàn tỷ đồng đầy tai tiếng và cực kỳ đáng lên án.
Thế
nhưng điều kỳ quái lạ là cho đến nay ở Việt Nam vẫn
chưa có bất kỳ tổ chức giám kiểm độc lập nào cho một khu vực được coi là nhạy cảm
như ODA. Những tổ chức phi chính phủ Việt Nam muốn làm việc này thì
không được cho phép thành lập, trong khi đó những tổ chức phi chính phủ nước
ngoài vốn có truyền thống kiểm định những dự án lớn như thế này lại chưa hoạt động
ở Việt Nam, và cũng chưa được được một cơ quan nhà nước Việt Nam nào mời.
Quá hiển nhiên, đó là lý do vì sao ngay cả những quốc gia được coi
là có “thiện cảm” với Việt Nam như Đan Mạch, Thụy Điển, Úc… cũng phải thẳng tay
cắt giảm viện trợ ODA đối với một chính quyền “ăn của dân không chừa thứ gì”.
Ngay
trước thềm hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ giữa kỳ năm 2012, Bộ Ngoại Giao
Đan Mạch đã không ngần ngại tuyên bố ngừng 3/4 dự án ODA tài trợ cho Việt Nam
do nghi ngờ một số cơ quan đơn vị sử dụng chi sai khoảng 11,4 tỷ đồng trên tổng
số tiền 69 tỷ đồng do Đan Mạch tài trợ, tức là tương đương khoảng 19,9 triệu
cua-ron.
Năm
2013, phía Thụy Điển đã bắt buộc phải ngừng vô thời hạn các khoản viện trợ ODA
cho Việt Nam sau khi phát hiện hàng loạt gian dối của quan chức Việt. Sau đó cả
Bộ Ngoại giao Úc và vài quốc gia khác cũng bắt đầu cắt giảm viện trợ.
Bây
giờ thì không còn có thể mơ đến viện trợ không hoàn lại từ trên trời rơi xuống
như nhiều năm trước.
Vào tháng 12 năm 2015, Ngân hàng thế giới đã đột ngột thông báo “dừng các khoản vay ưu đãi đối với Việt Nam”. Từ tháng 7 năm
2017, Việt Nam không còn được vay theo điều kiện ODA, phải chuyển chủ yếu sang
sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi và tiến tới vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn
ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ
2%-3,5%.
Tiền
nào cũng là tiền. Viện trợ không hoàn lại là tiền của người dân các nước phát
triển đóng thuế cho chính phủ, và những người dân này sẽ phẫn nộ đến mức nào
khi biết tiền của họ đã bị một quốc gia nằm trong nhóm đầu thế giới về tham
nhũng như Việt Nam “ăn không chừa thứ gì”.
Gieo
nhân nào gặt quả nấy. Từ khoảng ba năm qua, không chỉ các dự án cho vay mà cả
viện trợ không hoàn lại từ phương Tây vào Việt Nam trở nên rất ít, ít đến mức
thảm thiết.
Rất
có thể là một bài học cho Thủ tướng Phúc: không còn là cái thời chỉ đi xin viện
trợ để “ăn sẵn” nữa.
(VNTB)