Huyền thoại Sài Gòn tan biến thành mây khói
Thành phố Sài Gòn không là cái gì nếu không có lối
kiến trúc theo kiểu Pháp của thời kỳ thuộc đia? Thành phố Sài Gòn ngày nay có lẽ
chỉ là một đô thị Á châu lớn như bất cứ một thành phố Á châu nào khác. Số phận
này đang đe dọa thành phố VN.
Làm bối cảnh cho quyển tiểu thuyết Sài Gòn của nhà
văn Graham Green „Người Mỹ trầm lặng“, công trình kiến trúc trang nhả của các
cao ốc, dinh thự thời thuộc địa ở thành phố này nhờ vậy đã nổi tiếng trong văn
học. Ngày nay, nét đẹp kiến trúc của thành phố là một hấp lực cho du khách và
thuộc tiết mục ngoạn cảnh không thể thiếu được trong mỗi chương trình đi xem
thành phố. Tuy nhiên, các cao ốc, dinh thự cổ này đang bị đe dọa.
Một rừng các cần câu xây dựng mọc cao lên nền trời
„Sài Gòn“ , ngày nay là TP HCM. Những nhà cao tầng cứ chen chút ở chân trời.
Thành phố lớn nhất của VN và cũng là một trong những đô thị cực lớn, tăng trưởng
nhanh nhất ở Á châu nói chung. Như nhiều người dân của thành phố, ông Trần Trọng
Vũ rất đau xót trước sự thay đổi nhanh chóng này. Ðể lấy chỗ cho các nhà trọc
trời xây mới, những khu phố cổ xưa bị lấn át không thương tiếc. „Những ngôi nhà
này thật sự cưu mang một giá trị văn hóa. Chúng ta nên gìn giữ và trùng tu các
chứng tích này và đừng thay thế vào đó bằng các cao ốc“, ông kêu gọi như vậy.
Ðiểm
hò hẹn: Khách sạn Continental, nơi Graham Green trú ngụ.
Trò
trẻ con cho các nhà đầu tư
Nhiều người lo ngại
rằng, không bao lâu nữa và TP Sài Gòn cũng
chẳng khác gì với bất
cứ một đô thị cực lớn nào ở Á châu. „Vào những năm 1960 và 1970 mọi nơi vẫn còn
nét của Pháp, bây giờ tất cả ngày càng giống Mỹ: ở mọi góc đường đều có
hàng Mc Donald“, theo ông Nguyễn Hiệp, người đã lớn lên tại TP Sài Gòn và viết
nhiều sách về di sản kiến trúc của thành phố nơi ông được sinh trưởng. Ông nói thêm,“Một con đường bị lấy mất đi lịch sử của nó
thì không còn giá trị nữa“.
Người ta thấy sự
phá hại rõ rệt nhất ở trung tâm thành phố. Ngày càng nhiều những người trẻ dọn
vào đây, họ muốn có một khung cảnh sống tân tiến, cả chốn ở và chỗ làm việc. Một
nhu cầu chính đáng thôi. Nhưng ông Nguyễn nói đến một khía cạnh khác: „Ở đây có
dính dáng với thật nhiều tiền và quyền lợi của các nhà đầu tư“.
Công
trường xây cất khắp nơi: Ở đây, cứ một khu vực nhà ở mọc lên trên 3300 mẫu tây.
Gìn giữ di tích văn hóa, lịch
sử ở đâu?
Các nhà đầu tư lắm tiền đã mua đứt những khu đất béo
bỡ từ lâu. Các công trường xây cất đang lấn chiếm các mãnh đất mà trước đây có
nhiều dinh thự cổ và các công thự lịch sử tọa lạc. Mới đây là việc san bằng khu
bến tàu „Ba Son“ trên sông Sài Gòn đã làm dân chúng phẩn nộ. Cả khu vực có từ
thời Pháp thuộc phải bị dẹp đi. Tập đoàn xây cất Vincom đang xây nơi đó một khu
nhà ở mới. Phạm Nhất Vượng, người chủ tập đoàn, là nhà tỉ phú giàu nhất nước.
Ông ta thích được gọi là Donald Trump của Việt Nam.
Thời gian qua, Toà hành chánh Thành phố đã lập một
danh sách gồm trên 1000 ngôi nhà được xây cất từ năm 1887 tới 1954, dưới thời
Pháp thuộc. Trong số đó có Nhà hát Thành phố, Tòa nhà Bưu điện hoặc Vương cung
Thánh đường (Nhà thờ Ðức bà). Các tòa nhà này trang điểm, làm đẹp cho thành phố
Sài Gòn: các cao ốc trên đều là các tụ điểm hấp dẫn du khách. Còn có một vài
nơi Graham Green ưa thích ở đường Catinat. Ngày nay đuờng này mang tên Ðồng Khởi
và các cửa hàng nơi đây bày bán những hàng danh hiệu như Hermès và
Chanel.
Sự chống đối nổi dậy
Không có những con số đáng tin cậy cho biết bao
nhiêu trong số các ngôi nhà lịch sử đã bị tàn phá. Fanny Quertamp thuộc Hiệp hội
Thiết kế đô thị PADDI đoán chừng đã có tới 50% các ngôi nhà thời Pháp thuộc,
thuộc vùng trung tâm thành phố đã bị dẹp sạch. Một làn sóng phản đối đang nổi
lên chống lại sự phá củ xây mới không ngừng nghỉ này.
Chẳng
bao lâu nữa sẽ trở thành hiếm hoi? Nhà hát Thành phố, khánh thành năm 1899.
Daniel Caune, một nhà làm phim trò chơi Video, dấn
thân cho việc bảo tồn lối kiến trúc thời Pháp thuộc. Bằng việc thực hiện một
App chưa hoàn thành xong „Heritage Go“, ông muốn đánh thức nguời dân thành phố
cũng như du khách cần chú ý tới di sản kiến trúc. Khi người dùng điện thoại cầm
tay chụp một trong các toà nhà cổ, họ sẽ được xem hình và lời giải thích về lịch
sử của tòa nhà đó. Chương trình App này chưa đưa ra thị trường. Ông Caune nói,
„ông muốn mọi người có ý thức hơn về di sản lịch sử của họ“. Ông là thành viên
của Hội “Heritage-Observatory“, làm công việc thu lượm và sắp xếp có hệ thống
các ngôi nhà được xây từ thời Pháp thuộc.
Mối lo về ngành du lịch
Tòa hành chánh Thành phố cũng theo đuổi cùng mục
đích này và đề ra một chương trình thu góp các kiến trúc thời thuộc địa. Một
công tác cực lớn, kéo dài qua nhiều năm tháng. Những người muốn bảo vệ di tích
lịch sử không được sự cổ võ ở trong một đô thị đang muốn vươn lên. „Ðòi hỏi
thành công kinh tế và đòi hỏi tiến bộ gây áp lực rất lớn lên đầu họ“, ông Nguyễn
Tuấn Anh, chủ đạo Nhóm làm việc về Kiến trúc thuộc Cơ quan thiết kế đô thị của
TP Sài Gòn.
Một
cách để lấp kín các đất còn bỏ trống: Trung tâm thương mại hạng sang được xây
theo lối kiến trúc của thời thuộc địa
Nhiều nhà đầu tư chiếm cứ được các mảnh đất quí gía
thuộc Trung tâm thành phố chẳng đếm xỉa gì đến di sản lịch sử, ông nói thêm.
Ông mong muốn sớm có một chương trình phát triển thành phố để chấm dứt các động
thái này. Và lấy thí dụ như phố cổ Montreal ở Gia Nã Ðại. Sự phản đối của dân
chúng và nổ lực của một nhà thiết kế đô thị đã mang lại kết quả là từ năm 1964
khu phố cổ Vieux-Montreal hoàn toàn được đặt dưới sự bảo vệ các di tích lịch sử.
Thay gì bị giựt sập, các cao ốc được tu sửa lại mới, và qua nhiều năm phát triển
khu vực trở thành một nơi lôi cuốn du khách và rất được ưa chuộng.
Sự mỉa mai của lịch sử
Các nhà đầu tư đã xây cất ở trung tâm du lịch Ðà Nẵng
một thành phố kiểu Pháp thời Trung cổ trên châu thổ sông Hàn, gọi là „French
Village“(Làng Pháp) có nhiều tháp nhỏ, tường thành góc cạnh và đường đi lát đá.
Bảo trì di tích cổ không xong, nhưng một thế giới Pháp thời Trung cổ theo hình
thức của một Disneyland lại được. Thế giới ngược đời.
Kiến trúc sư Ngô Việt Nam Sơn cả quyết rằng, TP Sài
Gòn sẽ mất hằng triệu du khách nếu nét đẹp của Pháp biến mất trên các đường phố
„Sài Gòn“. Chẳng khác nào một
người tự cưa đi
nhánh cây mà mình đang ngồi
trên đó.
Tâm Việt chuyển
dịch
Nguồn:
Tin của đài truyền thông Đức DEUTSCHE WELLE ngày
07.06.2017
Mythos "Saigon" verschwindet
Was wäre das frühere Saigon ohne seine französische
Kolonialarchitektur? Die heutige Ho-Chi-Minh-Stadt würde zu einer asiatischen
Metropole wie jede andere. Genau dieses Schicksal droht der Stadt in Vietnam.
Als Kulisse für Graham Greenes berühmten
Saigon-Roman "Der stille Amerikaner" erlangten die charmanten
Kolonialbauten literarische Berühmtheit. Heute sind sie Touristenattraktionen
und gehören ins feste Programm einer jeden Stadtbesichtigung. Doch sie sind in
Gefahr.
Ein Gewirr von Baukränen ragt über
"Saigon", heute Ho-Chi- Minh-Stadt, in den Himmel. Die Skyline wächst
und wächst. Es ist die größte vietnamesische Metropole und eine der am
schnellsten wachsenden Städte Asiens überhaupt. Wie viele Einheimische ist Tran
Trong Vu bestürzt über diese rasante Entwicklung. Für die neuen Wolkenkratzer
werden historische Viertel rigoros eingeebnet. "Die Gebäude haben doch
einen kulturellen Wert. Wir sollten sie erhalten und nicht durch Hochhäuser
ersetzen," appelliert er.
Sehnsuchtsort: Das Hotel Continental, in dem Graham
Green residierte
Leichtes Spiel für Investoren
Viele befürchten, dass es nicht mehr lange dauert,
und Ho-Chi-Minh-Stadt unterscheidet sich kaum noch von irgendeiner anderen
asiatischen Megastadt. "In den 1960er und 1970er Jahren sah alles
Französisch aus, jetzt werden wir immer amerikanischer: an jeder Ecke
gibt es McDonald's," sagt Hiep Nguyen, der in Ho-Chi-Minh-Stadt aufwuchs
und mehrere Bücher über das architektonische Erbe seiner Heimat
geschrieben hat. "Eine Straße, die ihrer Geschichte beraubt ist, ist
nichts wert," fügt er hinzu.
Am deutlichsten wird die Zerstörung im Stadtzentrum
sichtbar. Immer mehr junge Menschen zieht es hierher, sie wollen ein modernes
Umfeld, Wohnraum und Platz zum Arbeiten. Ein legitimes Bedürfnis. Aber Nguyen
verweist auf einen weiteren Aspekt: "Es geht um viel Geld und um die
Interessen der Investoren."
Baustellen überall: Auf 3300 Hektar entsteht hier
ein neuer Wohnkomplex
Wo bleibt der Denkmalschutz?
Finanzstarke Investoren haben sich längst begehrte
Filetstücke im Stadtzentrum gesichert. Auf Grundstücken mit alten Villen, und
historischen öffentlichen Gebäuden machen sich jetzt Baustellen breit. Zuletzt
hat die Einebnung des Hafens "Ba Son" am Saigon River für Empörung
gesorgt. Die Gebäudekomplexe aus der französischen Kolonialzeit mussten
weichen. Die Vincom Gruppe errichtet dort gerade eine neues
Wohnviertel. Pham Nhat Vuong, der Firmenchef, ist der reichste Mann im
Land. Er wird gerne als der Donald Trump von Vietnam bezeichnet.
Die Stadtverwaltung hat inzwischen über 1000 Gebäude
registriert, die zwischen 1887 und 1954, zur Zeit der französischen
Kolonialherrschaft, erbaut wurden. Darunter das berühmte Stadttheater, die Post
oder die Kathedrale Notre Dame. Mit diesen Gebäuden schmückt sich
Ho-Chi-Minh-Stadt: sie alle sind touristische Highlights. Es gibt auch noch
einige der alten Lieblingsplätze von Graham Greene in der Rue Catinat. Heute
heißt die Straße Dong Khoi und in die Läden sind Marken wie Hermès und Chanel
eingezogen.
Widerstand regt sich
Es gibt keine zuverlässigen Zahlen darüber, wie
viele der historischen Gebäude bereits zerstört wurden. Fanny Quertamp von der
Stadtentwicklungsgesellschaft PADDI vermutet, dass bereits 50 Prozent der Kolonialbauten
in der Innenstadt verschwunden sind. Gegen das Tempo, mit dem dieser Prozess
voranschreitet, formiert sich Widerstand.
Bald eine Rarität? Stadttheater von Saigon, eröffnet
1899
Daniel Caune, ein Videospiele-Entwickler, engagiert
sich privat für den Erhalt der Kolonialarchitektur. Mit seiner noch in Arbeit
befindlichen App "Heritage Go" sollen Einheimische wie Touristen für
den architektonischen Schatz sensibilisiert werden. Wenn Nutzer ihr Smartphone
auf eines der alten Gebäude richten, erhalten sie Fotos und Infos zu seiner
Geschichte. Noch ist die App nicht auf dem Markt. "Ich möchte, dass die
Leute sich über ihr historisches Erbe bewusst werden", erklärt Caune. Er
ist Mitglied der Initiative "Heritage Observatory", die Gebäude
aus der Kolonialzeit erfasst und archiviert.
Sorge um Tourismus
Auch bei der Stadtverwaltung verfolgt man dieses
Ziel und erarbeitet einen Plan zur Erfassung der Kolonialarchitektur. Eine
gewaltige Aufgabe, die Jahre dauern wird. Die Denkmalschützer haben keine Lobby
in der aufstrebenden Metropole . "Die Forderung nach wirtschaftlichem
Erfolg und nach Fortschritt setzen uns gewaltig unter Druck", sagt
Tuan Anh Nguyen, der Leiter der Arbeitsgruppe Architektur bei der Behörde für
Stadtentwicklung in Ho-Chi-Minh Stadt.
Auch so werden Baulücken geschlossen: Neues
Luxus-Shopping Center im Kolonial-Stil
Vielen der Investoren, die wertvolles Land im
Stadtzentrum aufkaufen, sei das historische Erbe egal, fügt er hinzu. Er
wünscht sich, dass es rasch einen Stadtentwicklungsplan gibt, der diese
Entwicklung stoppt. Und nennt als Vorbild die Altstadt von Montreal in Kanada.
Der Protest der Einwohner und das Engagement eines Stadtplaners führten dazu,
dass bereits 1964 die historische Altstadt
Vieux-Montréal komplett unter Schutz gestellt wurde. Statt Abriss
wurden Gebäude restauriert und der Bezirk entwickelte sich über die Jahre zu
einer beliebten Touristenattraktion.
Ironie der Geschichte
Investoren haben in dem Touristenort Da Nang am
Delta des Flusses Han eine mittelalterliche französische Stadt errichtet,
das "French Village", mit Türmchen, Zinnen und Kopfsteinpflaster.
Denkmalschutz funktioniert nicht, aber französisches Mittelalter als
Disney-Variante schon. Verkehrte Welt.
Architekt Ngo Viet Nam Son geht davon aus, dass
Ho-Chi-Minh-Stadt Millionen Touristen verloren gehen werden, wenn das
französische Flair in den Straßen von "Saigon" verschwindet. Es sei,
sagt er, als säge man den Ast ab, auf dem man sitzt.
jv/jta/lto (AFPE)