Một phụ nữ đang vừa ăn vừa làm trên
đường phố ở trung tâm Sài Gòn, Việt Nam. Ảnh chụp ngày 30 tháng 11, năm 2013.
Dựa trên
những dữ liệu thu thập được trong giai đoạn 1992/ 1993 đến 2014, khoảng cách
giàu nghèo ở Việt Nam phân thành hai cực rõ rệt, tình trạng bất bình đẳng về
mức sống gia tăng trong vòng hai thập niên qua.
Đó là nhận
định của tiến sĩ Đỗ Thiên Kính thuộc Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội trong báo cáo
có tên Xu Hướng
Bất Bình Đẳng Về Mức Sống Ở Việt Nam Trong 20 Năm Đổi Mới, công bố
ngày thứ Năm 3 tháng 12 vừa qua.
Theo giải
thích của tiến sĩ Đỗ Thiên Kính, khái niệm mức sống ở đây được đo lường qua các
chỉ báo như thu nhập, chi tiêu ngoài ăn uống và giá trị tài sản nơi ở chính.
Đối chiếu
với tiêu chuẩn của Ngân Hàng Thế Giới, ông nói trong báo cáo rằng phân bổ thu
nhập trong dân cư Việt Nam, từ mức bất bình đẳng vừa giai đoạn 2008 đến 2012,
tăng lên dần tính đến lúc này, kéo theo hậu quả là giàu nghèo đã phân rất rõ
thành hai cực.
Một cách cụ
thể thì nhóm đầu là số gia đình giàu, khoảng 20% dân
số, chiếm 54,4% tổng thu nhập toàn quốc, trong lúc ba nhóm ở giữa với 60% dân số chỉ chiếm 40,9% thu nhập toàn
quốc, còn lại nhóm thứ ba là các hộ nghèo, tức
20% dân số còn lại, chỉ chiếm 4,7% tổng thu nhập toàn quốc mà thôi.
Nếu mức độ bất bình đẳng được thể hiện bằng biểu đồ, tiến sĩ Đỗ Thiên Kính
phân tích tiếp, người ta sẽ thấy hệ thống phân tầng xã hội ở Việt Nam có hình
kim tự tháp với phần chóp, là tầng cao nhất, tính theo thứ tự từ trên xuống là
lãnh đạo, quản lý, doanh nhân và chuyên gia có chuyên môn cao.
Tầng thứ nhì, tức tầng giữa của mức độ bất bình đẳng gồm nhân viên, công
nhân, buôn bán dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp.
Sau cùng, tầng thứ ba, là tầng lớp thấp nhất, bao gồm lao động không
chuyên, lao động giản đơn và nông dân.
Chính vì vậy, tiến sĩ Đỗ Thiên Kính khẳng định, muốn thay đổi, muốn giảm đi
mức bất bình đẳng và giảm đi sự phân cực giàu nghèo, thì hệ thống phân tầng xã
hội phải được chuyển từ mô hình kim tự tháp sang mô hình quả trám với tầng lớp
ở giữa gồm 60% dân số sẽ phải đông đảo hơn, sẽ phình to ra ở giữa như hình quả
trám.
Một người ở Hoa Kỳ thường về Việt Nam 15 năm qua với chương trình cho người
nghèo vay vốn để cải thiện và nâng cao mức sống, tiến sĩ Phùng Liên Đoàn nhận
xét:
Bất cứ một xã hội đang phát triển nào thì sự phân cực giàu và nghèo cũng
rất là rõ rệt. Người giàu thì thật là giàu và người nghèo đi kiếm từng đồng.
Thành ra cái đó không phải là ý kiến mới hay nhận xét mới. Nhưng nếu họ có báo
cáo đấy trong Viện Hàn Lâm Khoa Học Xã Hội thì tôi thấy đó là sự tiến bộ. Từ
trước đến nay đâu có ai dám nói như vậy, nhất là một cơ quan được tiền của
chính phủ và phần lớn là người trong đảng cả.
Báo cáo mới nhất về xu hướng bất bình đẳng xã hội và sự phân cực giàu nghèo
của tiến sĩ Đỗ Thiên Kính được chuyên gia Vũ Đình Ánh, Bộ Tài Chánh Hà Nội,
nhận xét là một kết quả nghiên cứu tốt bởi nó đưa ra những bằng chứng cũng như
lập luận dựa trên số liệu của các nguồn chính thống:
Thế còn kết luận trong đó, ví dụ như bất bình đẳng tăng cao hay sự phân hóa
giàu nghèo tăng cao thì không có gì đáng ngạc nhiên cả. Về nguyên tắc tôi cho
rằng đấy là một bài nghiên cứu tốt, tuy nhiên có thể nói những vấn đề mà bài
nghiên cứu nêu ra thì không có gì mới, ta còn cần làm nhiều hơn.
Dưới mắt chuyên gia kinh tế Phạm Chí
Dũng, báo cáo của tiến sĩ Đỗ
Thiên Kính đúng về nhận định nhưng không
xác thực về con số:
Chẳng hạn nói 20% số người giàu ở Việt Nam chiếm hơn 50% tổng tài sản toàn
quốc thì tôi muốn nói lại rằng theo con số công bố không chính thức thì 1% số người giàu ở
Việt Nam đã chiếm 40% tổng tài sản toàn quốc rồi.
Phân hóa giàu nghèo ở Việt Nam hiện đã phân cực rất cao. Năm 1997 chính báo
Tuổi Trẻ đã thông tin là so sánh 5% người có thu nhập cao nhất với 5% người có
thu nhập thấp nhất ở Việt Nam thì khoảng cách đã lên tới 30 lần vào thời điểm
những năm 1997-98. Trong khi đó con số thống kê của nhà nước Việt Nam vào lúc
đó, so sánh 5% thu nhập cao nhất và 5% thu nhập thấp nhất, chỉ khoảng chừng 7
hay 8 lần mà thôi và cho tới giờ vẫn chỉ chấp nhận khoảng 10 lần, không hơn.
Trong đánh giá của một vài chuyên gia phản biện độc lập, hệ số bất bình
đẳng của xã hội Việt Nam phải lên tới từ 0,6 đến 0,7 và như vậy là rất cao.
Trở lại với bản phúc trình của tiến sĩ Đỗ Thiên Kính, phải làm sao tăng thu
nhập cho ba nhóm ở giữa gồm 60% dân số luôn là xu hướng biến đổi xã hội của các
nước trên thế giới trong quá trình công nghiệp hóa. Thực hiện được điều này,
ông khẳng định, là bảo đảm được cho sự phát triển hài hòa, bền vững, ổn định
của một cấu trúc xã hội hiện đại.
Việc chuyển đổi cơ cấu kinh doanh, bằng cách phát triển kinh tế tư nhân với
thành phần dân doanh đóng vai trò chủ đạo, tạo điều kiện cho sự tích tụ ruộng
đất là cách thúc đẩy tầng lớp nông dân vươn đến địa vị kinh tế xã hội cao hơn.
Ý kiến của chuyên gia tài chánh Vũ Đình Ánh:
Quan trọng là đẩy tầng lớp dưới cùng, 20% dưới cùng, làm sao mà đẩy thu
nhập của họ lên. Đấy là biện pháp thứ nhất. Chứ còn trong bối cảnh xã hội Việt
Nam hiện nay, với mô thức phát triển như hiện nay thì khoảng cách giàu nghèo nó
càng giãn rộng.
Vấn đề thứ hai nữa là phải tăng cường các biện pháp sử dụng để mà phân phối
lại. Cái này cũng đã được thực hiện rồi nhưng dường như là hiệu quả chưa lớn.
Về điểm này, tiến sĩ Phùng Liên Đoàn góp ý:
Cần bành trướng kinh tế dân sự, doanh nghiệp nhà nước là phải dẹp đi bởi vì
bao nhiêu lợi nhuận là họ thâu hết, bao nhiêu nợ nần thì họ lại đùn cho 80%
người dân ở dưới. Nếu dẹp bớt vai trò quốc doanh đi thì người dân làm việc được
nhiều hơn, doanh thu sẽ vào nhiều hơn, sự phân cực giàu nghèo không thể càng
ngày càng tăng được. Đó là chính sách rất quan trọng của nhà nước.
Theo tiến sĩ kinh tế Phạm Chí Dũng, mô hình quả trám đưa ra trong báo cáo
từng là mô hình chuẩn cho phát triển kinh tế xã hội ở Singapore trước đây:
Mô hình quả
trám có thể nói là tương đối tối ưu của xã hội đang phát triển nhưng chưa thấy
hy vọng Việt Nam có thể thực hiện được. Kinh tế quốc doanh thực ra chiếm tới
2/3 tổng tài sản kinh tế nhưng hiệu quả chỉ bằng một nửa khối kinh tế tư nhân.
Cho nên đã đến lúc phải chuyển khối kinh tế tư nhân, nếu không chủ đạo được,
thì ít nhất phải ngang bằng kinh tế nhà nước.
Giải pháp
thứ hai là phục hồi quyền tư hữu về đất đai cho người dân, trong đó có nông
dân. Đặt ra như vậy nhưng đọc dự thảo văn kiện của đại hội XII thì đảng cầm
quyền Việt Nam vẫn đi theo biện pháp 2013 kinh tế nhà nước là chủ đạo.
Trong lúc
kinh tế gia Phạm Chí Dũng cho rằng con đường chuyển dịch cơ cấu của Việt Nam
hãy còn xa, thì tiến sĩ Đỗ Thiên Kính, nhấn mạnh đến một điểm mới là khuyến
nghị này đưa trên cơ sở tiếp cận xã hội học và kinh tế học, xem xét hiện thực
qua hai khía cạnh kinh tế và xã hội.
Nguồn: Theo
VOA Tiếng Việt