Phạm Chí Dũng
(Hình minh họa: Paula
Bronstein /Getty Images)
“Hạnh phúc” hay thảm cảnh?
Một tổ chức chẳng
mấy tiếng tăm là Indochina Research vừa gây quá nhiều tai tiếng khi công bố “Việt Nam là nước hạnh
phúc thứ 4 trên thế giới với chỉ số hạnh phúc là 78%” trong khuôn khổ cuộc điều tra cuối năm 2016 do mạng lưới
Win/Gallup International thực hiện tại 66 quốc gia.
Nếu vào Tháng Ba 2016 khi Liên Hiệp Quốc công bố một bảng xếp hạng
chỉ số hạnh phúc, trong đó Việt Nam đứng thứ 96, khá nhiều tờ báo nhà nước
và đặc biệt là báo đảng đã mượn gió bẻ măng với hàng loạt bài tung hô thành
tích đầy tính hoang tưởng này, đến cuối năm 2016 đã chỉ thấp thoáng vài cái tên
báo quốc doanh sa vào vòng trơ tráo ấy.
Ngay một chuyên
gia nhà nước là Tiến Sĩ Khuất Thu Hồng
cũng phải thổ lộ rằng dù Việt Nam được Liên Hiệp Quốc
xếp hạng 96 về chỉ số hạnh phúc, bà vẫn thấy thứ hạng này được ưu ái.
Tiến Sĩ Khuất
Thu Hồng nhận xét rằng kết quả xếp hạng khá phiến diện sẽ làm nhiều người bị…
ru ngủ. Theo Tiến Sĩ Hồng, nếu xét trên tiêu chí tuổi thọ thì Việt Nam không phải
là nước có tuổi thọ cao để đáng phải tự hào. Còn tiêu chí cảm giác thoải mái, rất
khó để nói người dân Việt Nam hài lòng khi đang phải lo toan mọi thứ: từ thực
phẩm độc hại đến kẹt xe, mất an toàn giao thông, môi trường tự nhiên bị tàn
phá,… Ðó là chưa nói cuộc sống bức bách khiến tâm lý con người thay đổi, bạo lực
gia tăng, sẵn sàng đâm chém nhau vì những va chạm rất nhỏ…
“Tôi không hiểu thoải mái, hạnh phúc ở chỗ
nào? Tôi không tin vào kết quả đó, phương pháp nghiên cứu này có vấn đề. Những
người được hỏi chắc chắn không đại diện cho 90 triệu người dân Việt Nam,”
Tiến Sĩ Hồng nói.
Còn Tiến Sĩ Nguyễn Hồi Loan, Ðại Học Quốc Gia Hà Nội,
cho rằng nếu Việt Nam đứng thứ 4 trên thế giới về hạnh phúc thì đó đúng là giấc
mơ nhưng thực tế thì không phải như vậy: “Ðối chiếu với một đất nước mà nỗi lo lắng luôn lơ lửng khắp
nơi thì tôi cho là bảng đánh giá ấy hoàn toàn không chính xác. Ở đất nước
mà ra đường luôn cảm thấy bất ổn, nghi kỵ lẫn nhau, cán bộ thì nhiều người lời
nói không đi đôi với việc làm, ô nhiễm môi trường, tai nạn giao thông tràn lan,
tội phạm phức tạp… thì làm sao hạnh phúc được?”
Kết quả “lạc
quan và hạnh phúc” của Indochina Research nêu ra lại “tự diễn biến” trong bối cảnh
nợ công, nợ xấu ngập đầu, ngân sách gần như cạn kiệt, thảm họa mang tên
Formosa, thảm cảnh do xả lũ miền Trung và rất nhiều công nhân không có tiền mua
vé tàu xe về quê trong Tết 2017.
Thời gian cận Tết
Nguyên Ðán 2017 cũng một lần nữa, trong nhiều năm liền lãnh đạo 15 tỉnh phải
lên Văn Phòng Chính Phủ xin gạo cứu đói cho dân. Cảnh tượng học sinh nghèo vùng
cao phải ăn thịt chuột lại tái hiện. Những hình ảnh người nghèo chết không có nổi
quan tài mà phải bó chiếu đưa về nhà lan rộng trên mạng xã hội.
“Cực kỳ lạc quan kinh tế” hay bờ vực sụp đổ?
Không chỉ bố cáo
“Việt Nam hạnh phúc thứ 4 trên thế giới,” tổ chức Indochina Research còn nêu ra một đánh giá rất khó tin và khó hiểu:
“Việt Nam cũng
là nước lạc quan thứ 5 trên thế giới về viễn cảnh kinh tế trong năm 2017.”
Chi tiết rất
đáng đối chiếu là chỉ một tháng sau đánh giá vừa kể của Indochina Research, Thủ
Tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc bất thần thú nhận “nợ công nếu tính đủ thì đã
vượt trần,” và đặc biệt nêu ra cụm từ cảnh báo đầy rủi ro: “sụp đổ tài khóa quốc
gia.”
Năm 2016, tình
hình thực tế ở Việt Nam đã “lạc quan” đến mức phần nợ công quốc gia đã vọt hẳn
qua ngưỡng nguy hiểm 65% GDP và có thể lên đến 100-150% GDP, cho dù giới điều
hành kinh tế và Quốc Hội Việt Nam vẫn nhất quyết không chịu sửa Luật về Nợ Công
để tính cả phần vay nước ngoài của hàng trăm tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước
vào nợ công quốc gia theo đúng tiêu chí của Liên Hiệp Quốc.
Trong bối cảnh
ngân sách gần như cạn kiệt, Hà Nội đã phải dùng một phần không thể dây dưa của
chi ngân sách để trả nợ cho các chủ nợ lớn nhất như Ngân Hàng Thế Giới, Quỹ Tiền
Tệ Quốc Tế, Ngân Hàng Phát Triển Á Châu,… để sau đó Việt Nam mới được vay tiếp.
Trong năm 2015, ngân sách Việt Nam đã phải xuất ra đến
20 tỷ USD để trả nợ, năm 2016 xuất ít nhất 12 tỷ USD, còn những năm sau cũng phải
trả nợ quốc tế ít nhất hàng chục tỷ USD mỗi năm.
Lòng tham lam cộng
với sự ngu dốt của quá nhiều ngân hàng thương mại và doanh nghiệp nhà nước
trong thời kỳ đầu tư ồ ạt vào chứng khoán, bất động sản, bảo hiểm những năm
2006-2008 đã khiến nợ xấu tích tồn trong hệ thống ngân hàng Việt Nam vọt đến ít
nhất 25 tỷ USD cho đến nay. Thế nhưng bất chấp thời kỳ thủ tướng và thống đốc
ngân hàng cũ là Nguyễn Tấn Dũng và Nguyễn Văn Bình công bố thành tích “đã quyết
tâm kéo giảm nợ xấu về dưới 3%,” cho tới giờ toàn bộ nợ xấu trong hệ thống ngân
hàng vẫn hầu như chưa được xử lý. Toàn bộ thư chào bán nợ xấu cho nước ngoài vẫn
không hề nhận được hồi âm…
Cùng lúc, quốc nạn
bội chi ngân sách cũng chỉ tiến không lùi, dù ngân sách có thể đã phải giảm đến
40% so với nhu cầu chi tiêu vào năm 2016.
Khác hẳn vài năm
trước, ngân sách trung ương đang cực kỳ khốn quẫn. Ngân sách này chỉ có thể lo
việc chi trả lương và một ít đề mục về an sinh xã hội, còn đa phần “đầu tư phát
triển” phải tiết chế đến mức tối thiểu. Sau trào lưu xây trụ sở và tượng đài từ
ngàn tỷ đến chục ngàn tỷ vô tội vạ và vô liêm sỉ trong những năm trước, đến giờ
ngân sách tìm ra một ngàn tỷ đồng để chi đã là khó khăn.
Một số chuyên
gia đã tính toán rằng với cái đà thu thuế ngày càng ghê gớm nhưng chi vẫn không
giảm, ngân sách chế độ chỉ chịu được tối đa 2 năm nữa.
Kể từ cơn khủng
hoảng giá-lương-tiền 1985, có lẽ chưa bao giờ ngân sách Việt Nam lại rơi vào
tình trạng bi đát như hiện nay. Mới đây, một nguồn giấu tên tiết lộ một sự thật
chẳng mấy người muốn tin: Việt Nam vỡ nợ không còn là “nguy cơ” nữa, mà đã trở
nên hiện hữu.
Cận cảnh đang lờ
mờ hiện ra là ngân sách Việt Nam sẽ bị vỡ nợ hệt như Argentina hai lần vào năm
2001 và 2014.
Tình hình đã tồi
tệ đến mức ngân sách chính quyền chỉ còn trông mong vào việc thu thuế càng nhiều
càng tốt.
Theo đó, trong
khi căn bệnh lạm thu, tận thu của hơn 400 loại thuế và lệ phí vẫn không hề
thuyên giảm thì hàng loạt thứ thuế trời ơi khác đã được Quốc Hội và chính phủ
ban hành. Chỉ tính riêng thuế bảo vệ môi trường, cứ mỗi lít xăng người dân phải
chịu đến 8,000 đồng tiền thuế.
Mua bán?
Vậy vì sao tổ chức Indochina Research lại dám đánh
giá “Việt Nam cũng là nước lạc quan thứ 5 trên thế giới về viễn cảnh kinh tế
trong năm 2017”?
Hãy lùi lại một chút về quá khứ.
Nhiều thông tin cho biết chính quyền Việt
Nam đã tung ra hàng triệu đôla mỗi năm để “quảng bá hình ảnh Việt Nam trên trường quốc
tế” trên một số tờ báo nước ngoài và cả chi cho tổ chức nghiên cứu quốc
tế. Thậm chí còn có dấu hiệu chính quyền Việt Nam đã dùng tiền để “mua” một vài
tờ báo, tổ chức nghiên cứu nhằm nêu ra những thông tin có lợi cho họ về thể diện
và chính trị, bất chấp thực tế hoàn toàn trái ngược.
Indochina Research là một trường hợp rất đáng nghi
ngờ về chuyện mua bán này.
Phạm
Chí Dũng (VOA Tiếng Việt)